Bantay Hibok-Hibok
| Bantay Hibok Hibok | |
|---|---|
 Bantay Hibok Hibok | |
| Kangatuan a punto | |
| Kangato | 1,332 m (4,370 ft) [1] |
| Kalatak | 700 m (2,300 ft) [2] |
| Nagsasabtan | 9°12′02″N 124°40′05″E / 9.20056°N 124.66806°ENagsasabtan: 9°12′02″N 124°40′05″E / 9.20056°N 124.66806°E |
| Heograpia | |
.svg)  Bantay Hibok Hibok Lokasion ti Bantay Hibok-Hibok idiay Filipinas | |
| Lokasion | Camiguin, Filipinas |
| Heolohia | |
| Kita ti bantay | Estratobulkan |
| Arko/barikes | Bulkaniko nga Arko ti Tengnga a Mindanao |
| Naudi a bimtak | 1948–1953 |
| Panagsang-at | |
| Dalan (kalakaan) | manipud kadagiti Napudot nga Ubbog ti Ardent |
Ti Bantay Hibok-Hibok (ammo pay a kas ti Bulkan Catarman[3][4]) ket estratobulkan idiay Isla ti Camiguin, Filipinas.[1] Daytoy ket maysa kadagiti aktibo a bulkan iti pagilian ken paset ti Singsing ti Apuy ti Pasipiko.
Dagiti pisikal a langa[urnosen | urnosen ti taudan]
Dagiti bulkanologo ket idasgda ti Hibok-Hibok a kas estratobulkan[1] ken kompleks ti simborio[5] nga addaan iti kangato iti 1,332 metro (4,370 ft) ken ti diametro ti baba iti 10 kilometro (6.2 mi).
Daytoy ket addaan kadagiti innem a napudot nga ubbog (Ubbog ti Ardent Tangob, Bugong, Tagdo, Naasag ken Kiyab), tallo nga abut ti bulkan (Abut ti bulkan Kanangkaan, lugar ti nagbettakan idi 1948; Abut ti bulkan Itum , lugar ti nagbettakan idi of 1949 , ken ti Abut ti bulkan Ilihan , lugar ti nagbettakan idi 1950).
Dagiti asideg iti daytoy a bulkaniko a sanguanan ket ti Bantay Vulcan, iti 580 metro (1,900 ft) a kangato, amianan a laud ti Hibok-Hibok;ti Bantay Mambajao, iti 1,552 metro (5,092 ft) a tengnga ti Camiguin; ti Bantay Guinsiliban iti 581 metro (1,906 ft) a kangato, ti akin-abagatan unay a paset ti Camiguin; ti Bantay Butay ti 679 metro (2,228 ft); ken Bantay Uhay, amianan ti Bantay Ginsiliban. Adda pay dagiti simborio ken dagiti kono idiay Turod Campanal, Turod Minokol, Turod Tres Marias, Bantay Carling, Bantay Tibane, ken Turod Piyakong.
Dagiti panagbettak[urnosen | urnosen ti taudan]
Ti Hibok-Hibok ket nagbettaken iti maminlima a beses iti moderno a pakasaritaan.
1827 ken 1862[urnosen | urnosen ti taudan]
Ti immuna a nairehistro a panagbettak ket napasamak idi 1827 ken sinaruno pay ti sabali a panagbettak idi 1862.[5]
1871 aginggana idi 1875[urnosen | urnosen ti taudan]
Idi Pebrero 16, 1871, dagiti gingined ket dagiti subteraneo a panagariwawa ket nangrugrugi a narikrikna iti isla, ken immad-adu ti kakarona aginggana idi Abril 30, idi naluktan ti bulkaniko a rengngat 400 a yarda iti abagatan a laud ti purok ti Catarman, idiay amianan a laud a bakras ti Hibok-hibok. Manipud iti nakaluktan, nagkankanayon ti panagpussuak ti lava ken naibukbok idiay baybay kadagiti uppat a tawen ken nangdadael met daytoy iti ili . Iti isu met laeng a panawen, ti butbot ket ngimmatngato iti katayag ken limmawlawa ti kaakabana ken isu daytoy ti nangporma ti Bantay Vulcan. Idi 1875, ti Challenger expedition ket binisitada ti lugar, ken inbagbgada a ti bantay a kas simborio , nga agarup iti 1,950 kadapan (590 m) iti katayag, nga awan met ti abut ti bulkan, ngem daytoy ket agas-asok pay ken agbigbiggang met iti tuktokna.[4]
Ti paset ti daan nga ili nga ayan idi ti kamposanto ket limned idiay baybay ken itan ket namarkaan ti puraw a krus. Ti pagtaengan ken naiyalis idiay agdama a sentro ti ili ti Catarman. Dagiti tidda ti daan a Catarman kasla met dagiti tidda ti antigo a simbaan ti Kastila, kombento ken ti torre ti kamapna ket tinawtawagan itan ti Gui-ob.
1897[urnosen | urnosen ti taudan]
Idi 1897, ti Hibok-Hibok ket nagpussuak met ti puraw a sengngaw ti asupre a nagdadael kadagiti talon iti isla. Ti solpatariko nga aktibidad ket nagtultuloy aginggana idi 1902.
1948 aginggana idi 1951[urnosen | urnosen ti taudan]
Manipud idi 1948 aginggana idi 1951, ti Bantay Hibok-Hibok ken kanknayon a nagariwawa ken nagas-asok. Adda pay dagiti guedday ken dagiti gingined a sinaruno ti panagporma ti simborio ken piroklastiko a panagayus. Ti peleano a panagbettak idi 1948 manipud iti abut ti bulkan ti Kanangkaan ket nakadadael laeng bassit ken awan ti natay. Ti panagbettak idi 1949, a nagtaud manipud iti abut ti bulkan ti Itum ket nakapatya kadagiti 79 dgapu kadagiti guedday. Idi bigat ti Disiembre 4, 1951, ti bulkan ket nagbettak manen. Nupay kasta iti daytoy a panawen, daytoy ket napussuak kadagiti agburburek a lava, dagiti makasabidong a gas, ken dagiti guedday a nakaanayen a nagdadael iti gangani a 19 kuadrado kilometro (7.3 sq mi) iti daga a naipangpangruna idiay Mambajao. Iti amian, sumurok a 3,000 a tattao ti natnatay. Sakbay ti panagbettak ti Bantay Hibok-Hibok isi 1951, ti populasion ti Camiguin ket nakabot iti 69,000. Kalpasan ti panagbettak, ti populasion ket bimmassit iti 34,000 gapu dagiti adu a panagpampanaw ti tattao.
Dagiti bulkanologo ket naobserbada ti tabas ti panagbettak idi las-ud dagiti panagbettak idi 1948–1952 (ti siklo dagiti uppat a paset) a mangrugi iti nabiit a paset ti panawen a panagpussuak ti alibungubong manipud iti abut ti bulkan ken dgaiti guedday dagiti bulkaniko a materiales, daytoy ket sarunuen met dagiti panagbettak wenno pabagbettak ti alibungubong a kakuyog ti panagpussuak ti napuskol nga ulep ti alibubgubong, dapo ken dagiti dadduma pay a bulkaniko a material nga addaan iti napigsa a probabilidad iti panagdur-as dagiti piroklastiko a panagayus. Ti maikatlo apaset ket mairaman ti panagbettak kadagiti agbigbiggang a materiales, panagpussuak ti adu a dagup ti dapo ken alibungubong, ti panagporma dagiti ayus ken sagpaminsan a panagbettak ti bassit nga abut ti bulkan, ken kanungpalanna ti panagpabassit ti alibungubong ken dadduma pay a maipuspussuak manipud iti abut ti bulkan.
Kitaen pay[urnosen | urnosen ti taudan]
- Listaan dagiti aktibo a bulkan ti Filipinas
- Listaan dagiti mabalin nga aktibo a bulkan ti Filipinas
- Listaan dagiti di aktibo a bulkan ti Filipinas
- Listaan dagiti nasalakniban a lugar ti Filipinas
- Instituto ti Filipinas iti Bulkanolohia ken Sismolohia
- Bulkan
Dagiti nagibasaran[urnosen | urnosen ti taudan]
- ^ a b c "Camiguin". Programa ti Global a Bulkanismo (iti Ingles). Instituto ti Smithsoniano. Naala idi 2008-11-04.
- ^ "Hibok-Hibok, Filipinas". Peakbagger.com. Naala idi 2013-03-11.
- ^ "Camiguin -Dagiti Sininimo ken dagiti Sublanga" Naiyarkibo 2012-10-16 iti Wayback Machine. Programa ti Global a Bulkanismo. Naala idi 2012-03-25.
- ^ a b Becker, George F. (1901). "Reporta iti Heolohia ti Is-isla ti Filipinas", p.42-43. Pagmalditan nga Opisina ti Gobierno ti Washington, 1901.
- ^ a b "Philippine Volcanoes". ABS-CBN Broadcasting Corporation. 1996. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2011-07-26. Naala idi 2008-11-04.
Dagiti akinruar a silpo[urnosen | urnosen ti taudan]
Dagiti midia a mainaig iti Bantay Hibok-Hibok iti Wikimedia Commons