Cyprus

Manipud iti Wikipedia, ti nawaya nga ensiklopedia
Darsen a mapan iti pagdaliasatan Darsen a mapan agbiruk

Nagsasabtan: 35°N 33°E / 35°N 33°E / 35; 33

Republika ti Cyprus
  • Κυπριακή Δημοκρατία  (Griego)
  • Kıbrıs Cumhuriyeti (Turko)
Wagayway ti Cyprus
Wagayway
Eskudo ti Cyprus
Eskudo
Nailian a kanta: Ὕμνος εἰς τὴν Ἐλευθερίαν[a]
"Himno iti Wayawaya"

Lokasion ti Cyprus (nailadawan iti akinbaba a kanawan), a mangipakita ti Republika ti Cyprus iti nangisngisit a berde ken ti bukod a nairamgaramg a republika ti Akin-amianan a Cyprus iti naranraniag a berde, ken dagiti nabati a Kappon ti Europa a naipakita iti nakusnaw a berde
Lokasion ti Cyprus (nailadawan iti akinbaba a kanawan), a mangipakita ti Republika ti Cyprus iti nangisngisit a berde ken ti bukod a nairamgaramg a republika ti Akin-amianan a Cyprus iti naranraniag a berde, ken dagiti nabati a Kappon ti Europa a naipakita iti nakusnaw a berde
Kapitolio
ken kadakkelan a siudad
Nicosia  
35°10′N 33°22′E / 35.167°N 33.367°E / 35.167; 33.367
Opisial a sasao
Dagiti minoridad a pagsasao
Dagiti bernakular
Grupgrupo ti etniko
  • Griego a Cypriota
  • Turko a Cypriota
  • Armenio a Cypriota
  • Maronita a Cypriota
Relihion
(2020; mairaman ti Akin-amianan a Cyprus)
Nagan dagiti umiliCypriota
GobiernoUnitario a presidensial a batay-linteg a republika
• Presidente
Nicos Anastasiades
• Bise Presidente
Bakante[b]
• Presidente dagiti Kamara ti Pannakabagi
Annita Demetriou
LehislaturaKamara dagiti Pannakabagi
Wayawaya manipud iti Reino Unido
19 Pebrero 1959
• Nairangarang ti wayawaya
16 Agosto 1960
1 Oktubre 1960
• Timmipon iti Kappon ti Europa
1 Mayo 2004
Kalawa
• Dagupa[c]
9,251 km2 (3,572 sq mi) (Maika-162)
• Danum (%)
9
Populasion
• Karkulo idi 2018
1,189,265[c][5][6] (Maika-158)
• Senso idi 2011
838,897[d][7]
• Densidad
123.4[c][8]/km2 (319.6/sq mi) (Maika-82)
GDP (PPP)Karkulo idi 2019
• Dagup
$35.970 bilion[9] (Maika-126)
• Tunggal maysa a tao
$41,572[9] (Maika-35)
GDP (nominal)Karkulo idi 2019
• Dagup
$24.996 bilion[9] (Maika-114)
• Tunggal maysa a tao
$28,888[9] (Maika-33)
Gini (2019)negatibo nga idadakkel 31.1[10]
kalalainganna
HDI (2019)increase 0.887[11]
nangato unay · Maika-33
KuartaEuro (€) (EUR)
Sona ti orasUTC+2 (EET)
• Kalgaw (DST)
UTC+3 (EEST)
Pagmanehuankanigid
Kodigo ti panagtawag+357
Kodigo ti ISO 3166CY
TLD ti internet.cy[e]

Ti Cyprus[f], opisial a tinawtawagan iti Republika ti Cyprus,[g] iket ti maysa nga isla a pagilian iti akindaya a Baybay Mediteraneo. Daytoy ti maikatlo a kadakkelan ken ti maikatlo a kaaduan ti populasion nga isla iti Mediteraneo,[12][13] ken mabirukan iti abagatan ti Turkia; iti laud ti Syria; iti amianan a laud ti Lebanon, Israel ken ti Gaza Strip; iti amianan ti Ehipto; ken abagatan a daya ti Gresia. Ti Nicosia ket ti kapitolio ti pagilian ken ti kadakkelaan a siudad.

Ti kasapaan nga ammo nga aktibidad ti tao iti isla ket napetsado idi agarup a maika-10 a milenio BC. Dagiti arkeolohiko a tidda manipud iti daytoy a paset ti panawen ket mairaman ti nasayaat a napreserba a Neolitiko a purok ti Khirokitia, ken ti Cyprus ket ti ayan dagiti sumagmamano a kaduogan a bubon iti lubong.[14] Ti Cyprus ket tinagtagitao idi babaen dagiti Misenio a Griego kadagiti dua nga allon iti maika-2 a milenio BC. Kas maysa nga estratehiko a lokasion iti Akindaya a Mediteraneo, kanungpalan idi daytoy a sinakup babaen dagiti nadumaduma a nangruna a bileg, a mairaman dagiti imperio dagiti Asiriano, Ehipto ken Persiano, a nakatiliwan ti isla idi 333 BC babaen ni Alehandro ti Natan-ok. Dagiti simmaruno a turay babaen ti Polemaiko nga Ehipto, ti Klasiko ken Imperio ti Akindaya a Romano, dagiti kalipato ti Arabo iti nabiit a paset ti panawen, ti Pranse a dinastia a Lusignan ken dagiti Veneto ket sinaruno idi babaen dagiti sumurok a tallo a siglo nga Otomano a turay idi baetan ti 1571 ken 1878 (de jure aginggana idi 1914).[15]

Naikabil idi ti Cyprus babaen ti administrasion ti Reino Unido babaen ti Kombension ti Cyprus idi 1878 ken pormal idi nga inkapet babaen ti Reino Unido idi 1914. Ti masakbayan ti isla ket panggep idi a suppiat a nagbaetan dagiti prominente a komunidad ti etniko, dagiti Cypriota a Griego, a mangbukel iti 77% iti populasion idi 1960, ken dagiti Cypriota Turko, a mangbukel iti 18% iti populasion. Manipud idi maika-19 a siglo ket masakbayan, ti populasion ti Cypriota a Griego ket nagkamkamakamda iti enosis, a kappon iti Gresia, a nagbalin a nailian a Griego a nga annuroten kadagiti tawen ti 1950.[16][17] Immun-una anagkamakan ti populasion ti Cypriota a Turko iti panagtultuloy ti turay ti Britaniko, ken kanungpalan a nagdemanda iti pannakaikapet iti isla iti Turkia, ken kadagidi tawen ti 1950, a kakuyogna ti Turkia, ket nagpundar iti annuroten ti taksim, ti pannakabingay ti Cyprus ken ti pannakapartuat ti maysa a Turko nga estado iti amianan.[18] Kalpasan ti ranggas kadagiti tawen ti 1950, nadatonan ti wayawaya ti Cyprus idi 1960.[19] Ti didigra idi 1963–64 ket nakaiyeg pay iti ad-adu nga interkomunal a ranggas a nagbaetan dagiti dua a komunidad, napatalaw dagiti ad-adu ngem 25,000 a Cypriota a Turko kadagiti enclave[20]:56–59[21] ken nakaiyegan ti patingga ti representasion ti Cypriota a Turko iti republika. Idi 15 Hulio 1974, nairugi ti maysa a kudeta babaen dagiti nasionalista a Cypriota a Griego[22][23] ken dagiti elemento ti junta militar a Griego[24] itimaysa a panangipadas iti enosis. Nakairugian daytoy a tignay iti Panagraut ti Turko ti Cyprus idi 20 Hulio,[25] a nakaiturongan ti pannakatiliw ti agdama nga aldaw a teritorio ti Akin-amianan a Cyprus ken ti pannakapatalw dagiti sumurok a 150,000 Cypriota a Griego[26][27] ken dagiti 50,000 a Cypriota a Turko.[28] Timaysa a naisina nga estado ti Cypriota a Turko iti amianan ket nabangon babaen ti unilateral a panangirangarang idi 1983; daytoy nga aramid ket kaaduan idi a kinondenar babaen ti sangalongan a komunidad, a ti Turkia laeng ti mangbigbig ti baro nga estado. Dagitoy a pasamak ken ti nagresultaan a kasasaad ti politika ket panggep ti agtultuloy a suppiat.

Ti Republika ti Cyprus ket addaan iti de jure a kinaturay iti intero nga isla, mairaman dagiti teritoriona iti danum ken ti ekslusibo asona ti ekonomia, malaksid dagiti Lugar ti Naturay a Kuartel ti Akrotiri ken Dhekelia, nga agtultuloy nga adda iti turay ti Reino Unido segun dagiti Tulagan ti Londres ken Zürich. Nupay kasta, ti Republika ti Cyprus ket ti de facto a naisina kadagiti dua a parte: ti lugar nga adda iti epektibo a tengngel iti Republika, a mabirukan iti abagatan ken laud ken buklen ti agarup a 59% iti kalawa ti isla, ken ti amianan,[29] nga administruen babaen ti bukod a nairangarang a Turko a Republika ti Akin-amianan a Cyprus, a mangsakup iti agarup a 36% iti kalawa ti isla. Adda pay ganggani a 4% iti kalawa ti isla ket sakupen babaen ti paglappedan a sona ti Nagkaykaysa a Pagpagilian. Ikeddeng ti sangalubongan a komunidad ti akin-amianan a parte ti isla a teritorio ti Republika ti Cyprus a sinakup babaen dagiti puersa ti Turko.[h] Naipampanunotan a ti panagsakup ket saan a legado babaen ti sangalubongan a linteg ken pagbanagan daytoy a di nainkalintegan a panagsakup iti teritorio ti Kappon ti Europa gapu ta ti Cyprus ket nagbalin a kameng ti Kappon ti Europa.[35]

Ti Cyprus ket maysa a nangruna a papanan dagiti turista iti Mediteraneo.[36][37][38] Addaan iti maysa nga abanse,[39] a nangato a matgedan nga ekonomia ken ti maysa a nangato unay a Pagsurotan ti Panagrang-ay ti Nagtagitaoan,[40][41] ti Republika ti Cyprus ket kamengen iti Mankomunidad manipud idi 1961 ken maysa idi a nagpundar a kameng ti Di Nailinia a Tignay aginggana idi timmipon iti Kappon ti Europa idi 1 Mayo 2004.[42] Idi 1 Enero 2008, ti Republika ti Cyprus ket timmipon iti eurosona.[43]

Dagiti nota[urnosen | urnosen ti taudan]

  1. ^ Ti Griego a nailian a kanta ket nampon idi 1966 babaen ti keddeng ti Konseho dagiti Ministro.[1]
  2. ^ Ti bise presidente ket naireserba iti para iti Turko a Cypriota. Nupay kaasta, ti puesto ket bajkanten manipud iti panagraut ti Turko idi 1974.[4]
  3. ^ a b c Mairaman ti Akin-amianan a Cyprus, ti panglapped a sona ti Nagkaykaysa a Pagpagilian ken ti Akrotiri ken Dhekelia.
  4. ^ Malaksid ti Akin-amianan a Cyprus.
  5. ^ Maus-usar pay ti dominio ti .eu, pakibinningayan kadagiti sabali nga estado a kameng ti Kappon ti Europa.
  6. ^ Griego: Κύπρος, romanisado: Kýpros [ˈcipros]; Turko: Kıbrıs [ˈkɯbɾɯs]
  7. ^ Griego: Κυπριακή Δημοκρατία, romanisado: Kypriakí Dimokratía, [cipriaˈci ðimokraˈti.a], lit: Cypriota a Republika; Turko: Kıbrıs Cumhuriyeti, [ˈkɯbɾɯs ˈdʒumhuɾijeti], lit: Republika ti Cyprus
  8. ^ KItaen ti:[30][31][32][33][34]

Dagiti nagibasaran[urnosen | urnosen ti taudan]

  1. ^ "National Anthem". www.presidency.gov.cy (iti Ingles). Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 13 Agosto 2011. Naala idi 3 Hunio 2015.
  2. ^ "Cyprus". The World Factbook (iti Ingles). CIA. Naala idi 15 Enero 2016.
  3. ^ "Cyprus". Global Religious Future (iti Ingles). Pew Research Center. Naala idi 13 Hulio 2021.
  4. ^ "Europe :: Cyprus — The World Factbook – Central Intelligence Agency". www.cia.gov. Naala idi 22 Nobiembre 2019.
  5. ^ ""World Population prospects – Population division"". population.un.org. United Nations Department of Economic and Social Affairs, Population Division. Naala idi Nobiembre 9, 2019.
  6. ^ ""Overall total population" – World Population Prospects: The 2019 Revision" (xslx). population.un.org (custom data acquired via website). United Nations Department of Economic and Social Affairs, Population Division. Naala idi Nobiembre 9, 2019.
  7. ^ "Statistical Service – Population and Social Conditions – Population Census – Announcements – Preliminary Results of the Census of Population, 2011" (iti Griego). Statistical Service of the Ministry of Finance of the Republic of Cyprus. 29 Disiembre 2011. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 15 Enero 2013. Naala idi 29 Enero 2012.
  8. ^ United Nations, Department of Economic and Social Affairs, United Nations Population Division (2013). "World Population Prospects: The 2012 Revision, DB02: Stock Indicators". New York. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 7 Mayo 2015. Naala idi 18 Hunio 2015.
  9. ^ a b c d "Report for Selected Countries and Subjects". World Economic Outlook Database, October 2018 (iti Ingles). Washington, D.C.: International Monetary Fund. 12 Oktubre 2018. Naala idi 27 Abril 2017.
  10. ^ "Gini coefficient of equivalised disposable income – EU-SILC survey". ec.europa.eu. Eurostat. Naala idi 9 Agosto 2021.
  11. ^ Human Development Report 2020 The Next Frontier: Human Development and the Anthropocene (PDF) (iti Ingles). United Nations Development Programme. 15 Disiembre 2020. pp. 343–346. ISBN 978-92-1-126442-5. Naala idi 16 Disiembre 2020.
  12. ^ "Biggest Islands In The Mediterranean Sea By Area". WorldAtlas (iti Ingles). Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 12 Mayo 2018. Naala idi 11 Mayo 2018.
  13. ^ "The Most Populated Islands In The Mediterranean Sea". WorldAtlas (iti Ingles). Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 12 Mayo 2018. Naala idi 11 Mayo 2018.
  14. ^ "Stone Age wells found in Cyprus". BBC News (iti Ingles). 25 Hunio 2009. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 5 Oktubre 2013. Naala idi 31 Hulio 2009.
  15. ^ "Treaty of Lausanne". Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 12 Enero 2013. Naala idi 7 Oktubre 2014.
  16. ^ Faustmann, Hubert; Ker-Lindsay, James (2008). The Government and Politics of Cyprus. Peter Lang. p. 48. ISBN 978-3-03911-096-4.
  17. ^ Mirbagheri, Farid (2009). Historical Dictionary of Cyprus. Scarecrow Press. p. 25. ISBN 978-0-8108-6298-2.
  18. ^ Trimikliniotis, Nicos (2012). Beyond a Divided Cyprus: A State and Society in Transformation. Palgrave Macmillan. p. 104. ISBN 978-1-137-10080-1.
  19. ^ Cyprus date of independence Naiyarkibo 13 Hunio 2006 iti Wayback Machine (pinduten ti Historical review)
  20. ^ Hoffmeister, Frank (2006). Legal aspects of the Cyprus problem: Annan Plan and EU accession. EMartinus Nijhoff Publishers. ISBN 978-90-04-15223-6.
  21. ^ "U.S. Library of Congress – Country Studies – Cyprus – Intercommunal Violence". Countrystudies.us. 21 Disiembre 1963. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 23 Hunio 2011. Naala idi 25 Oktubre 2009.
  22. ^ Mallinson, William (2005). Cyprus: A Modern History. I. B. Tauris. p. 81. ISBN 978-1-85043-580-8.
  23. ^ "website". BBC News. 4 Oktubre 2002. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 26 Hulio 2004. Naala idi 25 Oktubre 2009.
  24. ^ Constantine Panos Danopoulos; Dhirendra K. Vajpeyi; Amir Bar-Or (2004). Civil-military Relations, Nation Building, and National Identity: Comparative Perspectives. Greenwood Publishing Group. p. 260. ISBN 978-0-275-97923-2. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 15 Septiembre 2015. Naala idi 20 Hunio 2015.
  25. ^ Eyal Benvenisti (23 Pebrero 2012). The International Law of Occupation. Oxford University Press. p. 191. ISBN 978-0-19-958889-3. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 10 Septiembre 2015. Naala idi 20 Hunio 2015.
  26. ^ Barbara Rose Johnston, Susan Slyomovics. Waging War, Making Peace: Reparations and Human Rights (2009), American Anthropological Association Reparations Task Force, p. 211 Naiyarkibo 12 Abril 2016 iti Wayback Machine
  27. ^ Morelli, Vincent. Cyprus: Reunification Proving Elusive (2011), DIANE Publishing, p. 10 Naiyarkibo 13 Abril 2016 iti Wayback Machine
  28. ^ Borowiec, Andrew. Cyprus: A Troubled Island (2000), Greenwood Publishing Group, p. 125 Naiyarkibo 12 Abril 2016 iti Wayback Machine
  29. ^ "According to the United Nations Security Council Resolutions 550 and 541". United Nations. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 19 Marso 2009. Naala idi 27 Marso 2009.
  30. ^ European Consortium for Church-State Research. Conference (2007). Churches and Other Religious Organisations as Legal Persons: Proceedings of the 17th Meeting of the European Consortium for Church and State Research, Höör (Sweden), 17–20 November 2005. Peeters Publishers. p. 50. ISBN 978-90-429-1858-0. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 12 Abril 2016. Naala idi 20 Hunio 2015. There is little data concerning recognition of the 'legal status' of religions in the occupied territories, since any acts of the 'Turkish Republic of Northern Cyprus' are not recognized by either the Republic of Cyprus or the international community.
  31. ^ Quigley (6 September 2010). The Statehood of Palestine. Cambridge University Press. p. 164. ISBN 978-1-139-49124-2. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 6 Septiembre 2015. Naala idi 20 Hunio 2015. The international community found this declaration invalid, on the ground that Turkey had occupied territory belonging to Cyprus and that the putative state was therefore an infringement on Cypriot sovereignty.
  32. ^ Nathalie Tocci (Enero 2004). EU Accession Dynamics and Conflict Resolution: Catalysing Peace Or Consolidating Partition in Cyprus?. Ashgate Publishing, Ltd. p. 56. ISBN 978-0-7546-4310-4. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 15 Septiembre 2015. Naala idi 20 Hunio 2015. The occupied territory included 70 percent of the island's economic potential with over 50 percent of the industrial … In addition, since partition Turkey encouraged mainland immigration to northern Cyprus. … The international community, excluding Turkey, condemned the unilateral declaration of independence (UDI) as a.
  33. ^ Dr Anders Wivel; Robert Steinmetz (28 Marso 2013). Small States in Europe: Challenges and Opportunities. Ashgate Publishing, Ltd. p. 165. ISBN 978-1-4094-9958-9. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 22 Septiembre 2015. Naala idi 20 Hunio 2015. To this day, it remains unrecognised by the international community, except by Turkey
  34. ^ Peter Neville (22 Marso 2013). Historical Dictionary of British Foreign Policy. Scarecrow Press. p. 293. ISBN 978-0-8108-7371-1. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 18 Septiembre 2015. Naala idi 20 Hunio 2015. ...Ecevit ordered the army to occupy the Turkish area on 20 July 1974. It became the Turkish Republic of Northern Cyprus, but Britain, like the rest of the international community, except Turkey, refused to extend diplomatic recognition to the enclave. British efforts to secure Turkey's removal from its surrogate territory after 1974 failed.
  35. ^ James Ker-Lindsay; Hubert Faustmann; Fiona Mullen (15 Mayo 2011). An Island in Europe: The EU and the Transformation of Cyprus. I.B.Tauris. p. 15. ISBN 978-1-84885-678-3. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 18 Septiembre 2015. Naala idi 20 Hunio 2015. Classified as illegal under international law, and now due to Cyprus' accession into the European Union is also an illegal occupation of EU territory.
  36. ^ Lesley Pender; Richard Sharpley (2005). The Management of Tourism. SAGE. p. 273. ISBN 978-0-7619-4022-7. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 10 Septiembre 2015. Naala idi 20 Hunio 2015.
  37. ^ Richard Sharpley (16 Mayo 2012). Tourism Development and the Environment: Beyond Sustainability?. Routledge. p. 296. ISBN 978-1-136-57330-9. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 18 Septiembre 2015. Naala idi 20 June 2015.
  38. ^ Sharpley, Richard; Telfer, David John (2002). Tourism and Development: Concepts and Issues. Channel View Publications. p. 334. ISBN 978-1-873150-34-4. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 18 Septiembre 2015. Naala idi 22 Hulio 2015.
  39. ^ "World Economic Outlook Database May 2001". International Monetary Fund. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 26 Hulio 2011. Naala idi 28 Hunio 2011.
  40. ^ "Country and Lending Groups". World Bank. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 18 Marso 2011. Naala idi 11 Mayo 2010.
  41. ^ "Human Development Index (HDI)–2011 Rankings". United Nations Development Programme. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 12 Enero 2013. Naala idi 4 Nobiembre 2011.
  42. ^ "The Non-Aligned Movement: Background Information". Non-Aligned Movement. 21 Septiembre 2001. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 9 Pebrero 2016. Naala idi 19 Enero 2010.
  43. ^ "Human Development Index (HDI)–2011 Rankings". Stanford University. Naala idi 17 Nobiembre 2019.

Adu pay a mabasbasa[urnosen | urnosen ti taudan]

Dagiti akinruar a silpo[urnosen | urnosen ti taudan]

Dagiti midia a mainaig iti Cyprus iti Wikimedia Commons
Pakaammo ti panagbiahe idiay Cyprus manipud iti Wikivoyage (iti Ingles)

Naala manipud iti "https://ilo.wikipedia.org/w/index.php?title=Cyprus&oldid=384364"