Jump to content

Diwata

Manipud iti Wikipedia, ti nawaya nga ensiklopedia

An Diwata ha mitolohiya han Pilipinas nagtutudlok ha mga diwata, lambana, espiritu han kinaiyahan, mga langitnon nga linalang, ngan mga diyos ha mitolohiya.  

Iti katutubong relihiyon, daytoy a termino ket mangipakpakita kadagiti langitnon a linalang ken espiritu ti kinaiyahan a saan a nagbalin a tao. Ti Diwata ket mabalin nga agiparangarang kadagiti espiritu dagiti banag, tanem, wenno animal, agingga kadagiti dios ken diosa nga agpapakita kadagiti kusog ti kinaiyahan wenno kadagiti abstrakto a konsepto, ken uray dagiti dios ken diosa iti maysa nga pantheon.

Ti Diwata ket agiparangarang kadagiti dios, diosa, langitnon, ken ad-adu pay a dibino, ken importante a personalidad a naggapu manipud iti klasikal a mitolohiya ti Pilipinas ken katutubong relihiyon ti Pilipinas a kolektibo a kas iti Diwata, a dagiti istoria da ket aglawlaw manipud kadagiti gatus a tawen agingga kadagiti ribu-ribu a tawen idi napalaba [1]

Ti termino nga Bathala ket inikkat ti "Diwata" kas nangruna a balikas para iti "dagiti dios" ken inaramid a kas kahulugan kadagiti aniaman a sobrenatural a linalang nga sinasamba gapu iti kontrol da kadagiti aspeto ti biag ken kinaiyahan.

Iti panaglabas ti tiempo, ti Bathala (wenno Bathalà/Maykapál) ket nagaramid ti kasinaganan iti Kristiyano a Dios ken nagbalin a kas sinónimo ti Dios.[2] [3] .Ti Diwata iti mitolohiya ti Pilipinas ket agiparangarang kadagiti lambana (wenno fairy), espiritu ti kinaiyahan, dagiti langitnon a linalang, ken mitolohikal a dagiti dios.

Iti katutubong relihiyon, daytoy ket mangiparangarang kadagiti langitnon a linalang ken espiritu ti kinaiyahan nga awan a nagbalin nga tao.

Dagitoy a espiritu ket mabalin nga agiparangarang kadagiti manangted ti tulong kadagiti banag, tanem, wenno hayop, agingga kadagiti dios a mangiparangarang kadagiti kusog ti kinaiyahan, dagiti abstrakto a konsepto, wenno dagiti dios iti maysa a pantheon.

Ti Pagdiwata ket maysa a ritwal ti panangted ti pammadayaw, panangidayaw, ken panagsangbay kadagiti dios ken espiritu ti kinaiyahan. [4]

Diwata kadagiti Etniko a Grupo - Dagiti Espiritu ti Kinapudno ken bathala wenno dios

[urnosen | urnosen ti taudan]
Tagno ti Diwata Agusan image (900–950 AD) a nausig idi 1917 iti baybay ti karayan Wawa Esperanza, Agusan del Sur, Mindanao. Daytoy ket dayawen dagiti tattao a kas imahen ti Diwata, ken itatta adda idiay American Field Museum

Kadagiti dadduma a grupo nga etniko, dagiti espiritu a saan nga immay a tao ket awagan a diwata. Dagitoy nga espiritu ket mabalin nga:

  1. Simpleng espiritu a mangipateg kadagiti banbanag, mula, ayup, wenno lugar,[5][6]
  2. Dagiti dios a mangipakita kadagiti abstracto a konsepto wenno natural a phenomena,[5][7]
  3. Dagiti dios a kabailaan ti grupoda nga bathala wenno dios (pantheon).[8][9]

Ti diwata ket agnagan met iti dadduma a nagan a kas iti dewatu, divata, duwata, ruwata, dewa, dwata, ken diya kadagiti dadduma a Pilipino nga pagsasao. Ti sao a diwa iti Tagalog (kaypapanan "espiritu" wenno "pammati") ket naggapu iti Sanskrit a devata (देवता) wenno devá (देव), a mangipatungpal ti kayatna nga ibaga a "dios" wenno "taga-langit". Ti diwata ket resultana ti Hindu-Budistang panangimpluwensia iti Pilipinas babaen ti Srivijaya ken Majapahit.[5][10]

Ngem agdependar iti grupo ti panagipakita no ania ti diwata. Kadagiti dadduma a grupo a kas iti B'laan, Cuyonon Visayan, ken Tagalog, ti Diwata ket tumutukoy iti kataas-taasan nga dios iti pantheon da, isu a dadduma met ti kasasaad ti espiritu nga awan kas tao.[5][11][10]


Bathala - Si Bathalà o Maykapál an kataas-taasang Diyos, an tagapaglikagapamahala kan sansinukob. Siya an pinakamakapangyarihang diyos asin kilala man siya bilang Bathalang Maykapal (maylikha). Pinaniniwalaan kan mga sinaunang Tagalog na siya an hari kan mga diwata asin punong diyos o pinaka-ama kan gabos na mga mas mababang diyos[12][13] Si Bathala an kilala man sa tawag na Abba[14] at Diwatà (Dioata, Diuata) - Hango sa salitang Sanskrit na deva at devata, na nangangahulugang "diyos" o "taga langit"[15]

Lakapati - Lakanpati Siya man an pangunahing diyos kan kasaganahan asin pagkamayabong, na inilalarawan bilang may katangian kan pinagsamang lalaki asin babae na magkasama (androgyne), na sumisimbolo sa kapangyarihang mamunga o pumunla sa na pagsasama.[16][17]

Buan - Si Buan an diwata kan buwan asin an dalagang nasa buwan.[18] An mga Tagalog hale sa Laguna tinatawag si Buan bilang "Dalágañg nása Buwán" (Dalagang Nasa Buwan) "Dalágañg Binúbúkot" (Dalagang Tinatago)[19][20] Ayon sa mga kronikang Espanyol, an mga sinaunang Tagalog ay iginagalang an buwan (Buan) bilang isang diyos, lalo na kung ini an bago pa lamang lumilitaw (ang unang silahis kan buwan). Sa panahong ini, sila ay nagdiriwang nang malaki, sinasamba ito asin malugod na tinatanggap, hinihiling dito an kaniláng mga nais: an iba ay humihiling ng maraming ginto; an iba naman ay maraming bigas; an iba ay isang magandang asawa o isang marangal, mayaman, at mabuting asal na kabiyak; at an iba naman ay kalusugan at mahabang buhay. Sa madaling salita, bawat isa ay humihiling ng kaniláng pinakanais sapagkat naniniwala sila na kayang ipagkaloob ito ng buwan sa kanila nang sagana.[21][22][23]

Lakan Bini - si Lakan Bini ay kilala rin bilang Lakang Daitan (Panginoon ng Pagtatali o Pagsasama) – Siya an tagapangalaga kan lalamunan asin an tagapagtanggol sa kaso kan anomang sakit sa lalamunan.[24][25] May ilang may-akda na maling nagtala ng kanyang pangalan bilang Lacambui at ayon sa kanila, siya an diyos kan mga sinaunang Tagalog na nagpapakain.[26]

Araw - Si Araw o Haring Araw ay an sinaunang diwata o diyos kan araw. Ayon ki Juan de Plasencia, sinasamba kan mga sinaunang Tagalog an araw dahil sa kariktan asin kakisigan nito.[27] Kapag umuulan habang may sikat ng araw asin an langit ay may bahagyang pulang kulay, sinasabi nila na nagtitipon an mga anito upang magdala kan digmaan sa kanila. Dahil dito, sila ay natatakot nang labis, asin dai pinapayagan an mga kababaihan asin bata na bumaba hale sa kanilang mga balay hangga’t dai ini tumitila asin muling nagiging maaliwalas an kalangitan.[28]

Balangao - Si Balangao o Balangaw an diwata o diyos kan bahaghari kan mga sinaunang tagalog.[29][30] Sa klasikong Tagalog, An tamang pangalan kan bahaghari ay Balangaw, habang an bahaghari ay isang makatang termino na tumutukoy sa Balangaw. Naniniwala an mga sinaunang tagalog na an bahaghari ay tulay papuntang langit kan mga espirtu asin yumao sa pakikipag-ugnayan sa mga kaluluwa ng mga yumaong tao.[31][32][33]


Bicolano

[urnosen | urnosen ti taudan]

Mga Dae kamatayan, mga Diwata asin mga Diyos

[urnosen | urnosen ti taudan]
  • Gugurang – an pinakahalangkaw na diyos asin diyos nin kabut-an.[34] Nagaestar sa Bulkang Mayon, Diwata kan mga diwata asin anito; siya an nagtao kan sagradong kalayo. Pag siya nagagalit, pinapaugma niya an bunganga kan bulkan asin pinagahale an Bundok Malinao gamit an kidlat.[35] An saiyang ngaran nangangahulugan na "an matanda".[36]
  • Linti – surugoon ni Gugurang na may gahom sa kidlat.[35]
  • Dalogdog – surugoon ni Gugurang na may gahom sa kulog.[35]
  • Asuang – tugang ni Gugurang asin sarong malain na diyos na gustong agawon an kalayo ni Gugurang. Tinipon niya an mga maraot na espiritu tanganing maghari an kasamaan. Natalo siya ni Gugurang asin ginpreso sa irarom kan Bulkang Malinao, pero an saiyang impluwensya dai pa napapara.[35] Nagaestar siya sa Bundok Malinao.
  • Adlao – Diyos kan adlaw asin init. Anak lalaki ninda Dagat asin Paros, representasyon kan adlaw. Nagsali siya sa rebelyon ni Daga asin an saiyang hawak nagin adlaw.[37]
  • Bulan – Diyos kan bulan, An pinakabagang aki sa mga lalaki na aki ninda Dagat asin Paros. Isinasalarawan na saro na binatang magayon na nagpapasupil sa mga hayop asin mga sirena. May tataramon na pagkamoot ki Magindang pero madali siyang nahihiya.[38]
  • Haliya – Diyosa nin liwanag kan bulan na nakamaskara, mortal na kaaway ni Bakunawa. Siya an tagadipensa ki Bulan.[36]
  • Magindang – Diyos kan dagat asin pangingisda. Gabos an mga parasira gabos na pinapaduman niya sa dakulang huli.[39]
  • Bakunawa – Dakulang igat na igwang plano na lunsulon an bulan, nagpapadangat nin eklipse.[39]
  • Okot – Diyos kan kagurangan asin pangangasò. An saiyang sipol an nagtatao nin direksyon sa mga mangangasò.[39]
  • Languiton – Diyos kan langit.[38]
  • Tubigan – Diyos kan tubig.[38]
  • Dagat – Diyosa kan dagat, agom ni Paros.[38]
  • Paros – Diyos kan hangin, agom ni Dagat.[38]
  • Daga – Anak ninda Dagat asin Paros, nagmana sa gahom kan hangin. Nagsubok siya na magribeldi laban sa lolo niyang si Languit pero nagdaran.[38]
  • Bitoon – Bunso na aki ninda Dagat asin Paros, napate siya ni Languit sa pagnana kan mga apo. An saiyang lawas nagin mga bituon.[38]
  • Ang Higante – Nag-aalalay sa kinaban; an paggalaw kan saiyang mga kamot nagdadara nin linog.[38]
  • Sirinaw – Diyos kan adlaw na nagmahal ki Rosa, sarong mortal. Dahil sa kapungot, nasunog an banwaan.[40]
  • Batala – Mabuting diyos na lumaban ki Kalaon.[39]
  • Kalaon – Malain na diyos nin kalayo asin pagkawasak.[39]
  • Anak ni Kalaon – Nagsupog sa kagustuhan kan saiyang ama.[39]
  • Onos – Diyos nin mga kalamidad asin sakuna.[41]
  • Oryol – Magayon na engkantada na igat an hawak na ubos, nagtaram na nagtabang kay Handyong.[41]


Bisaya

[urnosen | urnosen ti taudan]

Mga Walang Kamatayan, Mga Diwata asin mga Bathala kan mga Sinaunang Bisaya

[urnosen | urnosen ti taudan]
  • Kaptan: an pinakataas na diyos asin diyos kan langit na naglaban ki Magauayan sa mahabang panahon hasta naglaba si Manaul; pinuno kan Kahilwayan, an kahadian sa langit; may kapangyarihan sa hangin asin kidlat;[42] sa iba pang mga alamat, agom ni Maguyaen;[43] tinatawag man na Bathala sa sarong alamat;[44] tinawag man na Abba sa sarong kronika.[45]
  • Maguayan: diyos kan katubigan; ama ni Lidagat; tugang ni Kaptan[46]
  • Mga Sugo ni Kaptan
    • Dalagan: an pinakapadali na higante na may pakpak, may armas na mahabang sibat asin matulis na espada[46]
    • Guidala: an pinakamarangis na higante na may pakpak, may hawak man na mahabang sibat asin matulis na espada[46]
    • Sinogo: an pinakapormado na higante na may pakpak, paborito ni Kaptan pero nagtaksil kaya ikinulong sa ilarom kan dagat[46]
  • Maguyaen: diyosa kan hangin-dagat[43]
  • Magauayan: naglaban ki Kaptan sa mahabang panahon hasta naglaba si Manaul[42]
  • Manaul: an dakulang uwak na naghulog nin mga batong dakula sa laban ni Kaptan asin Magauayan, na nagin mga isla[42]
  • Mga Katabang ni Manaul
  • Lidagat: diyosa kan dagat; agom kan hangin; aki ni Maguayan[46]
  • Lihangin: diyos kan hangin; agom kan dagat; aki ni Kaptan[46]
  • Licalibutan: aki na lalaki nina Lidagat asin Lihangin na may katawang bato; nagmana nin kapangyarihan sa hangin halik sa saiyang ama; nagrebelde ki Kaptan; pinatay kan galit kan lolo niya; nagin daga an lawas[46]
  • Liadlao: aki na lalaki nina Lidagat asin Lihangin na may gintong lawas; nagin adlaw[46]
  • Libulan: aki na lalaki nina Lidagat asin Lihangin na may lawas na tansô; nagin bulan[46]
  • Lisuga: aki na babae nina Lidagat asin Lihangin na may pilak na lawas; naging mga bituon[46]
  • Adlaw: diyos kan adlaw, sinasamba kan mga marhay[44]
  • Bulan: diyos kan bulan na nag-aagom nin liwanag sa gab-i[44]
  • Bakunawa: diyos na igat-serpiyente na kayang ikutan an kinaban; naglamon nin anom na bulan[44]
  • Mga Diyos sa Ilarom kan Pamumuno ni Kaptan
    • Makilum-sa-twan: diyos kan kapatagan asin lambak[43]
    • Makilum-sa-bagidan: diyos kan kalayo[43]
    • Makilum-sa-tubig: diyos kan dagat[43]
    • Kasaray-sarayan-sa-silgan: diyos kan mga salog[43]
    • Magdan-durunoon: diyos kan mga natatago na lawa[43]
    • Sarangan-sa-bagtiw: diyos kan bagyo[43]
    • Suklang-malaon: diyosa kan masayang harong[43]
    • Alunsina: diyosa kan langit[43]
    • Abyang: sarong diyos sa ilarom ni Kaptan[43]
  • Maka-ako: tinatawag man na Laon; lumikha kan kinaban[47]
  • Linok: diyos kan linog[47]
  • Makabosog: diyos na nagtatao nin pagkaon sa mga nagugutom[47]
  • Sidapa: Mataas na diwata asin diyos kan kamatayan; kapareho ni Makaptan sa Kamaritaan[43]
  • Makaptan: diyos kan sakit; kapareho ni Sidapa sa Kamaritaan; tugang ninda Magyan asin Sumpoy[43]
  • Lalahon: diyosa kan kalayo, bulkan asin ani;[48] tinatawag man na Laon[45]
  • Santonilyo: diyos na nagpapadara nin uran pag inilubog an saiyang imahe sa dagat[45]
  • Cacao: Maria Kakaw, an diwata kan Bundok Lantoy[49]
  • Mangao: agom ni Cacao[49]

Sangunian

[urnosen | urnosen ti taudan]
  1. ^ Potet, Jean-Paul (2017). Ancient beliefs and customs of the Tagalogs. Clichy: Jean-Paul G. Potet. ISBN 978-0-244-34873-1.
  2. ^ "People: January/February 2025". 2025-01-06. doi:10.1044/leader.ppl.30012025.members-news-january.14. {{cite journal}}: Makasapul ti dakamat journal iti |journal= (tulong)
  3. ^ Owen, Norman G. (February 1998). "Historical Dictionary of the Philippines. By Artemio R. Guillermo and May Kyi Win . Lanham, Md.: The Scarecrow Press, 1997. xi, 363 pp. $62.00". doi:10.2307/2659094. {{cite journal}}: Makasapul ti dakamat journal iti |journal= (tulong)
  4. ^ Scott, William Henry (2004). Barangay: sixteenth century Philippine culture and society (5. pr nga ed.). Manila: Ateneo de Manila Univ. Pr. ISBN 978-971-550-135-4.
  5. ^ a b c d Biddut ti dakamat: Imbalido nga etiketa ti <ref> ; awan ti teksto a naited para kadagiti ref a nanaganan ti :1
  6. ^ Royle, Stephen (2018-11-30). "Tips from the blog XI: docx to pdf". doi.org. Naala idi 2025-03-16.
  7. ^ Royle, Stephen (2018-11-30). "Tips from the blog XI: docx to pdf". doi.org. Naala idi 2025-03-16.
  8. ^ Royle, Stephen (2018-11-30). "Tips from the blog XI: docx to pdf". doi.org. Naala idi 2025-03-16.
  9. ^ Scott, William Henry (2004). Barangay: sixteenth century Philippine culture and society (5. pr nga ed.). Manila: Ateneo de Manila Univ. Pr. ISBN 978-971-550-135-4.
  10. ^ a b Royle, Stephen (2018-11-30). "Tips from the blog XI: docx to pdf". doi.org. Naala idi 2025-03-16.
  11. ^ Biddut ti dakamat: Imbalido nga etiketa ti <ref> ; awan ti teksto a naited para kadagiti ref a nanaganan ti :2
  12. ^ Bloomfield, Maurice; Monier-Williams, Monier; Leumann, E.; Cappeller, C. (1900). "A Sanskrit-English Dictionary, Etymologically and Philologically Arranged with Special Reference to Cognate Indo-European Languages". The American Journal of Philology. 21 (3): 323. doi:10.2307/287725.
  13. ^ Scott, William Henry (1994). Barangay: sixteenth-century Philippine culture and society. Quezon City, Manila, Philippines: Ateneo de Manila University Press. ISBN 978-971-550-135-4.
  14. ^ Batarshin, V.O.; Semiohin, A.S.; Sotnikova, P.A.; Krylov, V.V.; Golovatenko, A.A. (2018). "Microbiological enrichment of rare and scattered elements". Mining Informational and analytical bulletin. 12 (62): 31–34. doi:10.25018/0236-1493-2018-12-62-31-34. ISSN 0236-1493.
  15. ^ Potet, Jean-Paul (2017). Ancient beliefs and customs of the Tagalogs. Clichy: Jean-Paul G. Potet. ISBN 978-0-244-34873-1.
  16. ^ Scott, William Henry (1994). Barangay: sixteenth-century Philippine culture and society. Quezon City, Manila, Philippines: Ateneo de Manila University Press. ISBN 978-971-550-135-4.
  17. ^ Wolff, John U. (2011), "The Vocabulario de Lengua Tagala of Fr. Pedro de San Buenaventura (1613)", Philippine and Chamorro Linguistics Before the Advent of Structuralism, Akademie Verlag, pp. 33–48, ISBN 978-3-05-005619-7, naala idi 2025-03-13
  18. ^ Aristondo, Miguel Ibáñez (2021). "Visual Arguments and Entangled Ethnographies in the Boxer Codex". Manuscript Studies: A Journal of the Schoenberg Institute for Manuscript Studies. 6 (1): 98–130. doi:10.1353/mns.2021.0003. ISSN 2381-5329.
  19. ^ Potet, Jean-Paul (2017). Ancient beliefs and customs of the Tagalogs. Clichy: Jean-Paul G. Potet. ISBN 978-0-244-34873-1.
  20. ^ Patricia, Patricia; Buitrago Palacios, Nátali (2014-12-30). "Los opositores en el proceso de restitución de tierras: análisis cuantitativo de la jurisprudencia, 2012-2014". Revista de Derecho Público (33): 1–34. doi:10.15425/redepub.33.2014.29. ISSN 1909-7778.
  21. ^ Souza, George Bryan; Turley, Jeffrey Scott (2016-01-01). The <i>Boxer Codex</i>. BRILL. ISBN 978-90-04-29273-4.
  22. ^ Kern, H. (1893). "De Gewoonten der Tagalogs op de Filippijnen volgens Pater Plasencia". Bijdragen tot de Taal-, Land- en Volkenkunde. 42 (1): 103–119. doi:10.1163/22134379-90000154. ISSN 0006-2294.
  23. ^ Lamadrid, Lázaro (1954-04). "Letter of Fray Pablo de Rebullida, O.F.M., to Venerable Antonio Margil De Jesus, O.F.M., Urinama Costa Rica, August 18, 1704". The Americas. 10 (1): 89–92. doi:10.2307/978104. ISSN 0003-1615. {{cite journal}}: Kitaen dagiti pateg ti petsa iti: |date= (tulong)
  24. ^ Wolff, John U. (2011), "The Vocabulario de Lengua Tagala of Fr. Pedro de San Buenaventura (1613)", Philippine and Chamorro Linguistics Before the Advent of Structuralism, Akademie Verlag, pp. 33–48, ISBN 978-3-05-005619-7, naala idi 2025-03-13
  25. ^ Potet, Jean-Paul (2017). Ancient beliefs and customs of the Tagalogs. Clichy: Jean-Paul G. Potet. ISBN 978-0-244-34873-1.
  26. ^ Elera, Casto de (1895). Catálogo sistemático de toda la fauna de Filipinas conocida hasta el presente. Manila: Imprenta del colegio de Santo Tomás.
  27. ^ Kern, H. (1893). "De Gewoonten der Tagalogs op de Filippijnen volgens Pater Plasencia". Bijdragen tot de Taal-, Land- en Volkenkunde. 42 (1): 103–119. doi:10.1163/22134379-90000154. ISSN 0006-2294.
  28. ^ Donoso Jiménez, Isaac (2017). "Lope de Vega, Los cautivos de Argel, edición de Natalio Ohanna, Barcelona, Castalia, 2016, 336 pp. [ISBN: 978-84-9740-789-2]". Revista Argelina (5). doi:10.14198/revargel2017.5.10. ISSN 2444-4413.
  29. ^ "The Tehuantepec Railway and its Commercial Significance". Scientific American. 51 (1326supp): 21254–21255. 1901-06-01. doi:10.1038/scientificamerican06011901-21254supp. ISSN 0036-8733.
  30. ^ Elera, Casto de (1895). Catálogo sistemático de toda la fauna de Filipinas conocida hasta el presente. Manila: Imprenta del colegio de Santo Tomás.
  31. ^ Donoso Jiménez, Isaac (2017). "Lope de Vega, Los cautivos de Argel, edición de Natalio Ohanna, Barcelona, Castalia, 2016, 336 pp. [ISBN: 978-84-9740-789-2]". Revista Argelina (5). doi:10.14198/revargel2017.5.10. ISSN 2444-4413.
  32. ^ Scott, William Henry (1994). Barangay: sixteenth-century Philippine culture and society. Quezon City, Manila, Philippines: Ateneo de Manila University Press. ISBN 978-971-550-135-4.
  33. ^ Patricia, Patricia; Buitrago Palacios, Nátali (2014-12-30). "Los opositores en el proceso de restitución de tierras: análisis cuantitativo de la jurisprudencia, 2012-2014". Revista de Derecho Público (33): 1–34. doi:10.15425/redepub.33.2014.29. ISSN 1909-7778.
  34. ^ Biddut ti dakamat: Imbalido nga etiketa ti <ref> ; awan ti teksto a naited para kadagiti ref a nanaganan ti Tiongson, N. G. 1994
  35. ^ a b c d Biddut ti dakamat: Imbalido nga etiketa ti <ref> ; awan ti teksto a naited para kadagiti ref a nanaganan ti Vibal, H. 1923
  36. ^ a b Biddut ti dakamat: Imbalido nga etiketa ti <ref> ; awan ti teksto a naited para kadagiti ref a nanaganan ti Soltes2009
  37. ^ Biddut ti dakamat: Imbalido nga etiketa ti <ref> ; awan ti teksto a naited para kadagiti ref a nanaganan ti Arcilla, A. M. 1923
  38. ^ a b c d e f g h Biddut ti dakamat: Imbalido nga etiketa ti <ref> ; awan ti teksto a naited para kadagiti ref a nanaganan ti Beyer, H. O. 1923
  39. ^ a b c d e f Biddut ti dakamat: Imbalido nga etiketa ti <ref> ; awan ti teksto a naited para kadagiti ref a nanaganan ti Realubit, M. L. F. 1983
  40. ^ Biddut ti dakamat: Imbalido nga etiketa ti <ref> ; awan ti teksto a naited para kadagiti ref a nanaganan ti Buenabora, N. P. 1975
  41. ^ a b Biddut ti dakamat: Imbalido nga etiketa ti <ref> ; awan ti teksto a naited para kadagiti ref a nanaganan ti Castaño, F. J. 1895
  42. ^ a b c d e Biddut ti dakamat: Imbalido nga etiketa ti <ref> ; awan ti teksto a naited para kadagiti ref a nanaganan ti Hill, P. 1934
  43. ^ a b c d e f g h i j k l m Biddut ti dakamat: Imbalido nga etiketa ti <ref> ; awan ti teksto a naited para kadagiti ref a nanaganan ti Jocano, F. L. 1969
  44. ^ a b c d Biddut ti dakamat: Imbalido nga etiketa ti <ref> ; awan ti teksto a naited para kadagiti ref a nanaganan ti Buyser, F. 1913
  45. ^ a b c Biddut ti dakamat: Imbalido nga etiketa ti <ref> ; awan ti teksto a naited para kadagiti ref a nanaganan ti Ouano-Savellon, R. 2014
  46. ^ a b c d e f g h i j Biddut ti dakamat: Imbalido nga etiketa ti <ref> ; awan ti teksto a naited para kadagiti ref a nanaganan ti Miller, J. M. 1904
  47. ^ a b c Biddut ti dakamat: Imbalido nga etiketa ti <ref> ; awan ti teksto a naited para kadagiti ref a nanaganan ti Demetrio and Fernando 1991
  48. ^ Ongsotto, R. (2005).
  49. ^ a b Biddut ti dakamat: Imbalido nga etiketa ti <ref> ; awan ti teksto a naited para kadagiti ref a nanaganan ti Seki, K. 2001
Naala manipud iti "https://ilo.wikipedia.org/w/index.php?title=Diwata&oldid=403539"