Dagiti kanton ti Suisa: Paggiddiatan a nagbaetan dagiti rebision
Lam-ang (tungtungan | aramid) nagnayon |
Lam-ang (tungtungan | aramid) patarus |
||
Linia 2: | Linia 2: | ||
[[Papeles:Karte 13 Alte Orte.png|thumb|360px|Dagiti 13 a kanton iti [[Daan aSuiso a Konpederasia]] (1513-1798).]] |
[[Papeles:Karte 13 Alte Orte.png|thumb|360px|Dagiti 13 a kanton iti [[Daan aSuiso a Konpederasia]] (1513-1798).]] |
||
Dagiti 26 a '''kanton iti Suisa''' ket isu dagiti [[Estado (administratibo a panakabingbingay)| |
Dagiti 26 a '''kanton iti Suisa''' ket isu dagiti [[Estado (administratibo a panakabingbingay)|naikameng nga estado]] iti [[pederasion|pederal nga estdao]] iti [[Suisa]].Tungngal maysa a [[kanton (administratibo a panakabingbingay)|kanton]] ket napno idi a [[kinaturay|naturay]] nga estado<ref>{{HDS|26414-1-1|Dagiti kanton, Iti Daan aKonpederasion aginggan idi 1798}}</ref> nga adda dagiti kabukbukodanda apagbeddengan, buyot ken kuarta manipud ti [[Tulag iti Westphalia]] (1648) aginggan ti panakabangon ti Suiso a pederal nga estado idi 1848. Ti kinaudi a napartuat a kanton ket ti [[Kanton iti Jura]], a datoy ket simmina manipud ti [[Kanton iti Berna]] idi 1979.<ref>{{HDS|7399|Jura (Canton)}}</ref> |
||
Ti nagan ket naala manipud ti [[Pagsasao a Pranses|Pranses]] a balikas a ''[[:fr:canton|canton]]'' a kayatna asaoen ket ''suli'' wenno ''distrito'' (a nakaalaan pay ti termino nga [[cantonment|akantonamiento]]). |
Ti nagan ket naala manipud ti [[Pagsasao a Pranses|Pranses]] a balikas a ''[[:fr:canton|canton]]'' a kayatna asaoen ket ''suli'' wenno ''distrito'' (a nakaalaan pay ti termino nga [[cantonment|akantonamiento]]). |
||
Linia 20: | Linia 20: | ||
Ti tunggal maysa akanto ket adda ti bukodna a [[batay-linteg]], [[lhislatura]], [[gobierno]] ken dagiti [[korte]].<ref name="HDS Modern">{{HDS|26414-1-4|Dagiti kanton, Iti Pederal nga Estado manipud idi 1848}}</ref> Kaaduan kadagiti lehislatura dagiti kanton ket adda dagiti [[unikameralismo|agmaymaysa a kamara]] a [[parlamento]], adagiti kadakkelda ket nadumadumaan a nagbaetan dagiti 58 ken 200 a tugaw. Adda dagiti bassit a lehislatura ket sapasap ng aasemblia a makunkuna a kas ti ''[[Landsgemeinde]]n''. Dagiti kanton a gobierno ket buklen dagiti lima wenno pito a kameng, depende iti kanton.<ref>[http://www.ch.ch/karte/index.html?lang=en Sapot a pagsaadan ti Suiso a Gobierno] nga adda dagiti panilpo ti tunggal maysa a gobierno ti kanton, naala idi 11 Nobiembre 2008</ref> Para kadagiti nagan ti intituto, kitaen ti [[Listaan dagiti lehislatibo ken ehekutibo a konsilo dagit kanton iti Suisa]]. |
Ti tunggal maysa akanto ket adda ti bukodna a [[batay-linteg]], [[lhislatura]], [[gobierno]] ken dagiti [[korte]].<ref name="HDS Modern">{{HDS|26414-1-4|Dagiti kanton, Iti Pederal nga Estado manipud idi 1848}}</ref> Kaaduan kadagiti lehislatura dagiti kanton ket adda dagiti [[unikameralismo|agmaymaysa a kamara]] a [[parlamento]], adagiti kadakkelda ket nadumadumaan a nagbaetan dagiti 58 ken 200 a tugaw. Adda dagiti bassit a lehislatura ket sapasap ng aasemblia a makunkuna a kas ti ''[[Landsgemeinde]]n''. Dagiti kanton a gobierno ket buklen dagiti lima wenno pito a kameng, depende iti kanton.<ref>[http://www.ch.ch/karte/index.html?lang=en Sapot a pagsaadan ti Suiso a Gobierno] nga adda dagiti panilpo ti tunggal maysa a gobierno ti kanton, naala idi 11 Nobiembre 2008</ref> Para kadagiti nagan ti intituto, kitaen ti [[Listaan dagiti lehislatibo ken ehekutibo a konsilo dagit kanton iti Suisa]]. |
||
Ti [[Suiso a Pederal a Batay-linteg]] ket mangirangarang adagiti kanton ket naturayda iti panakagayat a dagiti kinaturayda ket saan a patinggaan babaen ti pederal a linteg.<ref name="HDS Modern"/> Dagiti kanton ket makataginayonda pay kadagiti amin a bileg ken dagiti kaannongan a saan anaidelegado iti Konpedeasion babaen ti Batay-linteg. Ti kaaduan a kaimudinagn, dagiti kanton ket akinrebbengda para iti [[health care|panagaywan ti salun-at]], [[Nam-ay (pinansia a tulong)|nam-ay]], panagipatuungpal ti linteg ken [[publiko nga edukasion]]; mangitaginayonda pay ti bileg iti [[buis|panagbuis]]. Dagiti kanton a batay-lnteg ket mangikeddeng ti gatad iti autonomia a maited kadagiti [[munisipalidad |
Ti [[Suiso a Pederal a Batay-linteg]] ket mangirangarang adagiti kanton ket naturayda iti panakagayat a dagiti kinaturayda ket saan a patinggaan babaen ti pederal a linteg.<ref name="HDS Modern"/> Dagiti kanton ket makataginayonda pay kadagiti amin a bileg ken dagiti kaannongan a saan anaidelegado iti Konpedeasion babaen ti Batay-linteg. Ti kaaduan a kaimudinagn, dagiti kanton ket akinrebbengda para iti [[health care|panagaywan ti salun-at]], [[Nam-ay (pinansia a tulong)|nam-ay]], panagipatuungpal ti linteg ken [[publiko nga edukasion]]; mangitaginayonda pay ti bileg iti [[buis|panagbuis]]. Dagiti kanton a batay-lnteg ket mangikeddeng ti gatad iti autonomia a maited kadagiti [[munisipalidad]], a dagitoy ket agdumaduam ngem kankanayon a mangiraman ti bileg ti panagbuis ken mangparur kadagiti munisipal a linteg. Ti kadakkel dagiti kanton ket nadumaduma manipud ti 37 km² aginggan ti 7,105 km²; ti populasion ket agdumaduma manipud ti 15,471 aginggana ti 1,244,400. |
||
==Dagus a demokrasia== |
==Dagus a demokrasia== |
||
Iti pederal a lessaad, amin a kanton ket mangited para iti (gudua-) a [[dagus a demokrasia]]. Dagiti umili ket mabalinda a kumiddaw ti maysa anadayeg a butos tapno mapasayaat ti kantonal a batay-linteg wenno linlinteg, wenno mangi-beto dagiti linteg wenno panag-gasto a a linteg a naiparuar babaen ti parlamento. Dagiti sapasap a nadayeg nga asemblia (''[[Landsgemeinde]]'') ket napatinggaanda tattan |
Iti pederal a lessaad, amin a kanton ket mangited para iti (gudua-) a [[dagus a demokrasia]]. Dagiti umili ket mabalinda a kumiddaw ti maysa anadayeg a butos tapno mapasayaat ti kantonal a batay-linteg wenno linlinteg, wenno mangi-beto dagiti linteg wenno panag-gasto a a linteg a naiparuar babaen ti parlamento. Dagiti sapasap a nadayeg nga asemblia (''[[Landsgemeinde]]'') ket napatinggaanda tattan kadagiti kanton ti [[Appenzell Innerrhoden]] ken [[Kanton iti Glarus|Glarus]]. Dagiti demokratiko a karbengan dagiti amin a sabsabali a kanton ket maipasanay babaen ti sekreto a balota. |
||
==Listaan== |
==Listaan== |
||
Linia 30: | Linia 30: | ||
{| class="sortable wikitable" |
{| class="sortable wikitable" |
||
! scope="col" | Eskudo |
! scope="col" | Eskudo |
||
! scope="col" | [[Datos a kodkodigo para iti Suisa#Dagiti kanton| |
! scope="col" | [[Datos a kodkodigo para iti Suisa#Dagiti kanton|Pangyababaan]] |
||
! scope="col" | Kanton |
! scope="col" | Kanton |
||
! scope="col" | [[Pakasaritaan iti Suisa|Manipud idi]] |
! scope="col" | [[Pakasaritaan iti Suisa|Manipud idi]] |
||
Linia 37: | Linia 37: | ||
! scope="col" | Kalawa(km²) {{Ref|2}} |
! scope="col" | Kalawa(km²) {{Ref|2}} |
||
! scope="col" | [[Densidad ti populasion |Densidad]] (tunggal maysa a km²) {{Ref|3}} |
! scope="col" | [[Densidad ti populasion |Densidad]] (tunggal maysa a km²) {{Ref|3}} |
||
! scope="col" | [[ |
! scope="col" | [[Dagiti munisipalida iti Suisa|Bilang dagiti muni.]]{{Ref|4}} |
||
! scope="col" | Dagiti [[opisial |
! scope="col" | Dagiti [[opisial a pagsasao]] |
||
|- |
|- |
||
! [[Papeles:Wappen Zürich matt.svg|25px|Eskudo iti Zürich]] |
! [[Papeles:Wappen Zürich matt.svg|25px|Eskudo iti Zürich]] |
||
Linia 306: | Linia 306: | ||
! [[Image:Wappen Genf matt.svg|25px|Eskudo iti Hinebra]] |
! [[Image:Wappen Genf matt.svg|25px|Eskudo iti Hinebra]] |
||
| style="text-align: center;" | GE |
| style="text-align: center;" | GE |
||
! scope="row" style="text-align: left;" | [[Kanton iti Hinebra| |
! scope="row" style="text-align: left;" | [[Kanton iti Hinebra|Hinebra]] |
||
| style="text-align: center;" | 1815 |
| style="text-align: center;" | 1815 |
||
| [[Hinebra]] |
| [[Hinebra]] |
||
Linia 338: | Linia 338: | ||
|} |
|} |
||
Ti dua a letra a pangyababaan para kadagiti |
Ti dua a letra a pangyababaan para kadagiti Suiso a kanton ket kanayon a maus-usar, a kas dagiti [[Vehicle registration plates of Switzerland|plata a lisensia ti karro]]. Maus-usar pay dagitoy idiay [[ISO 3166-2:CH|ISO 3166-2 a kodkodigo iti Suisa]] nga dda ti pangsaruno a "CH-" (''[[Confœderatio Helvetica]]'', Suisa), a kas ti CH-SZ para iti kanton iti Schwyz. |
||
== Dagiti gudua a kanton == |
== Dagiti gudua a kanton == |
||
Linia 346: | Linia 346: | ||
Dagiti gudua a kanton ket nailaslasinda iti umuna nga artikulo iti [[Suiso Pederal a Batay-linteg]] iti 1999 babaen ti panakaisilpo kadagiti sabali a "kaguduada" nga adda tipangsilpo a "ken": |
Dagiti gudua a kanton ket nailaslasinda iti umuna nga artikulo iti [[Suiso Pederal a Batay-linteg]] iti 1999 babaen ti panakaisilpo kadagiti sabali a "kaguduada" nga adda tipangsilpo a "ken": |
||
{{quote|DagitiTattao ken dagiti Kanton iti Zurich, Berna, Lucerna, Uri, Schwyz, <u>[[Obwalden]]</u> ken <u>[[Nidwalden]]</u>, Glarus, Zug, Friburgo, Solothurn, <u>[[Basel-Stadt]]</u> ken <u>[[Basel-Landschaft]]</u>, Schaffhausen, <u>[[Appenzell Ausserrhoden]]</u> ken <u>[[Appenzell Innerrhoden]],</u> San Galo, Graubünden, Aargau, Thurgau, Ticino, Vaud, Valais, Neuchâtel, Hinebra, ken Jura ket mangporma dagitoy ti Suiso a Konpederasion.|Artikulo 1 iti Pederal a Batay-linteg iti Suiso a Konpederasion (maipalpalagip a daytoy ket saan a kas ti kasisigud)<ref>{{cite swiss law | sr =101 | link = 101 | art =1 | date =18 Abril 1999 | en =Pederal a Batay-linteg iti Susiso a Konpederasion | enab = | de = | deab = | fr = | frab = | it = |es = | esab = | itab = }}</ref> }} |
{{quote|DagitiTattao ken dagiti Kanton iti Zurich, Berna, Lucerna, Uri, Schwyz, <u>[[Obwalden]]</u> ken <u>[[Nidwalden]]</u>, Glarus, Zug, Friburgo, Solothurn, <u>[[Basel-Stadt]]</u> ken <u>[[Basel-Landschaft]]</u>, Schaffhausen, <u>[[Appenzell Ausserrhoden]]</u> ken <u>[[Appenzell Innerrhoden]],</u> San Galo, Graubünden, Aargau, Thurgau, Ticino, Vaud, Valais, Neuchâtel, Hinebra, ken Jura ket mangporma dagitoy ti Suiso a Konpederasion.|Artikulo 1 iti Pederal a Batay-linteg iti Suiso a Konpederasion (maipalpalagip a daytoy ket saan a kas ti kasisigud)<ref>{{cite swiss law | sr =101 | link = 101 | art =1 | date =18 Abril 1999 | en =Pederal a Batay-linteg iti Susiso a Konpederasion | enab = | de = | deab = | fr = | frab = | it = |es = | esab = | itab = }}</ref> }} |
||
Ti 1999 a panagbalbaliw ti batay-linteg ket nagtagtaginayon iti daytoy a panakailasin, iti panagkiddaw dagiti innem a kantonal a gobierno, a kas ti waya a panagmarka ti naipakasaritaan a panakikadua kadagiti gudua a kanton iti tunggal maysa kaniada.<ref>Felix Hafner / Rainer J. Schweizer in ''Ehrenzeller'', Art. 1 N 2; Häfelin, N 966.</ref> Iti panakaigiddiat, ti umuna nga artikulo dagiti 1848 ken 1874 a batay-linteg ket nangibukbukel ti Konpederasion a kas ti panagkaykaysa dagiti "duapulo ket dua a naturay a kanton",<ref>Duapulo ket tallo kalpasan ti panakapartuat ti [[Kanton iti Jura]] idi 1978.</ref> a mangibagbaga kadagiti kagudua a kanton a kas "Unterwalden (ngato ken sirok kadagiti kakaykayoan)", "Basel (siudad ken pagilian)" ken "Appenzell (dagiti dua a Rhoden)".<ref>[http://www.verfassungen.de/ch/verf74-i.htm Bundesverfassung der Schweizerischen Eidgenossenschaft vom 29. Mai 1874], [http://www.verfassungen.de/ch/verf48.htm Bundesverfassung der Schweizerischen Eidgenossenschaft vom 12. Septiembre 1848] {{De icon}}; patarus ti mannurat.</ref> Bayat ti nadadaan a batay-linteg ket mangibagbaga kadagitoy nga etado a kas "gudua akanton", ti maysa |
Ti 1999 a panagbalbaliw ti batay-linteg ket nagtagtaginayon iti daytoy a panakailasin, iti panagkiddaw dagiti innem a kantonal a gobierno, a kas ti waya a panagmarka ti naipakasaritaan a panakikadua kadagiti gudua a kanton iti tunggal maysa kaniada.<ref>Felix Hafner / Rainer J. Schweizer in ''Ehrenzeller'', Art. 1 N 2; Häfelin, N 966.</ref> Iti panakaigiddiat, ti umuna nga artikulo dagiti 1848 ken 1874 a batay-linteg ket nangibukbukel ti Konpederasion a kas ti panagkaykaysa dagiti "duapulo ket dua a naturay a kanton",<ref>Duapulo ket tallo kalpasan ti panakapartuat ti [[Kanton iti Jura]] idi 1978.</ref> a mangibagbaga kadagiti kagudua a kanton a kas "Unterwalden (ngato ken sirok kadagiti kakaykayoan)", "Basel (siudad ken pagilian)" ken "Appenzell (dagiti dua a Rhoden)".<ref>[http://www.verfassungen.de/ch/verf74-i.htm Bundesverfassung der Schweizerischen Eidgenossenschaft vom 29. Mai 1874], [http://www.verfassungen.de/ch/verf48.htm Bundesverfassung der Schweizerischen Eidgenossenschaft vom 12. Septiembre 1848] {{De icon}}; patarus ti mannurat.</ref> Bayat ti nadadaan a batay-linteg ket mangibagbaga kadagitoy nga etado a kas "gudua akanton", ti maysa a termino a natagtagunayon iti nadayeg a panag-usar, ti 1999 a rebision ken opisial a terminolohia manipud idin ket agus-usar ti panaginagan a "dagiti kanton nga adda ti gudua a kantonal a butos".<ref>Felix Hafner / Rainer J. Schweizer iti ''Ehrenzeller'', Art. 1 N 10; Häfelin, N 963</ref> |
||
Nga adda dagiti pannakisaranayda a panakikadua ket |
Nga adda dagiti pannakisaranayda a panakikadua ket puro a naipakasaritaan laeng a banag, dagiti gudua a kanton manipud idi 1848 ket kapadpada dagiti sabsabali a kanton malaksid ti dua:<ref>Häfelin, N 963, 967</ref> |
||
* Agpilida laeng ti maysa a kameng iti [[Suiso a Konsilo dagiti Estado|Konsilo dagiti Estado]] embes a dua (Cst. art. 150 par. 2). |
* Agpilida laeng ti maysa a kameng iti [[Suiso a Konsilo dagiti Estado|Konsilo dagiti Estado]] embes a dua (Cst. art. 150 par. 2). |
||
*Iti [[Referendum#Suiso|nadayeg a referendums]] a maipanggep kadagiti panagpasayaat ti batay-linteg, a kasapulan para iti panag-ampon ti nailian a nadayeg a kaaduan ken ti pay panakaingato ti kaaduam kadagiti kanton (''Ständemehr / majorité des cantons''), ti nagbanagan dagiti nadayeg a butos dagiti gudua a kanton |
*Iti [[Referendum#Suiso|nadayeg a referendums]] a maipanggep kadagiti panagpasayaat ti batay-linteg, a kasapulan para iti panag-ampon ti nailian a nadayeg a kaaduan ken ti pay panakaingato ti kaaduam kadagiti kanton (''Ständemehr / majorité des cantons''), ti nagbanagan dagiti nadayeg a butos dagiti gudua a kanton ket maibilang laeng a kas gudua a butos no maipada kadagiti sabali a kanton (Cst. arts. 140, 142). Ti kayatna a saoen daytoy ket para iti pamay-an iti maysa a batay-linteg a reperendum, nasken a 12 iti dagup dagiti 23 a kantonal a nadayeg a butos ket nasken a mangsuporta ti panagpasayaat.<ref>Häfelin, N 950</ref> |
||
[[Papeles:Karikatur Teilung Basels.jpg|thumb|Karikatura iti panakabingbingay ti Basel, 1833]] |
[[Papeles:Karikatur Teilung Basels.jpg|thumb|Karikatura iti panakabingbingay ti Basel, 1833]] |
||
Dagiti rason para iti panakikadua a nagbaetan dagiti tallo a paris dagiti gudua akanton ket agdumaduma: |
Dagiti rason para iti panakikadua a nagbaetan dagiti tallo a paris dagiti gudua akanton ket agdumaduma: |
||
*Ti ''Unterwalden'' ket saan uray kaanoman a nangbukel iti maysa a nagkaykaysa a masakupan. Iti kasisigud, ti Obwalden, Nidwalden, ken [[Abadia iti Engelberg]] ket nangporma kadagiti nisalsalumina a komunidad. Ti naurnong a termino a ''Unterwalden'' ket agtagtaginayon a maus-usar, nupay kasta, para iti lugar a nakiraman ti panagpartuat kadagiti kasisigud a Suiso a konpederasion idi 1291 iti [[Kanton iti Uri|Uri]] ken [[Kanton iti Schwyz|Schwyz]]. Ti [[Pederal a Dokumento ti Linteg iti 1291]] ket tumawtawag para kadagiti representatibo manipud ti tungngal maysa kadagitoy tallo a "lugar".<ref>[http://www.admin.ch/org/polit/00056/index.html?lang=fr Pacte fédéral du 1er] août 1291] sur Admin.ch "vallée inférieure d'Unterwald" signifie Nidwald.</ref><ref>[http://hypo.ge.ch/www/cliotexte//html/suisse.histoire.1291.html Pacte fédéral du 1er août 1291] sur Cliotexte</ref> |
|||
* |
*Ti kanton iti [[Appenzell]] ket biningayna ti bagina kadagiti "akin-uneg" ken "akin-ruar" a gudua ("Rhoden") a kas nagbanagan ti [[Panakaporma manen idiay Suisa]] idi 1597:<ref>[http://hls-dhs-dss.ch/textes/f/F7389-1-10.php Réforme catholique, Contre-Réforme et scission] Article du dictionnaire historique de la Suisse</ref> [[Appenzell Innerrhoden]] ([[Katolisismo|Katoliko]]) ken [[Appenzell Ausserrhoden]] ([[Protestantismo|Protestanta]]). |
||
* |
*Ti kanton iti [[Basel]] ket biningayna ti bagina a kas nagbanagan iti gulo idiay away ti Basel idi 1833, tapno maikapatakder ti panagpapada dagiti umilina, a nanggubgubat kadagiti panagituton a nagbaetan dagiti nagtataeng ti rural ken siudad kadagiti maipanggep ti panagipangpangruna a kasasaad:<ref>[http://hls-dhs-dss.ch/textes/f/F7387-2-2.php De la République helvétique à la division du canton (1798-1833)] Article du dictionnaire historique de la Suisse</ref> [[Basel-Landschaft]] ken [[Basel-Stadt]]. |
||
==Nagnagan dagiti nailian a pagsasao== |
==Nagnagan dagiti nailian a pagsasao== |
||
(Dagiti nagan ket agparang a napuskol no maiparis iti kantonal nga opisial a pagsasao) |
(Dagiti nagan ket agparang a napuskol no maiparis iti kantonal nga opisial a pagsasao) |
||
{| class="wikitable sortable" |
{| class="wikitable sortable" |
||
! [[Pangyababaan |
! [[Pangyababaan]] |
||
! [[Pagsasao nga Ilokano|Ilokano]] |
! [[Pagsasao nga Ilokano|Ilokano]] |
||
! [[Pagsasao nga Aleman|Aleman]] |
! [[Pagsasao nga Aleman|Aleman]] |
||
Linia 407: | Linia 407: | ||
|- |
|- |
||
! BE |
! BE |
||
| [[kanton iti Berna|Berna]], wenno |
| [[kanton iti Berna|Berna]], wenno Bern |
||
| {{Audio|De-Bern.ogg|'''Bern'''}} |
| {{Audio|De-Bern.ogg|'''Bern'''}} |
||
| '''Berne''' |
| '''Berne''' |
||
Linia 554: | Linia 554: | ||
|} |
|} |
||
==Panangawat dagiti baro a kanton== |
|||
<!--==Admission of new cantons== |
|||
{{Nangruna|Panagpadakkel iti Suisa}} |
|||
{{main|Enlargement of Switzerland}} |
|||
Ti panagpadakkel iti Suisa babaen ti pamay-an a panangawat kadagiti baro a kanto ket nagpatingga idi 1815. Kalpasan ti napaay a panagpadas iti [[Vorarlberg]] a tumipon iti Suisa idi 1919, ti kapanunotan ti Suiso a panagpadakkel ket naipabiag manen idi 2010 babaen ti parlamentario a tignay a mangpalubos ti panakaipangato dagiti rehion a mangibedbeddeng ti Suisa. |
|||
The enlargement of Switzerland by way of the admission of new cantons ended in 1815. After a failed attempt of [[Vorarlberg]] to join Switzerland in 1919, the idea of resuming Swiss enlargement was revived in 2010 by a parliamentary motion that would allow the accession of regions bordering on Switzerland. |
|||
== |
== Paammo == |
||
# {{Note|a}}Daytoy ti bilin a sapasap a maususar kadagiti Suiso a dokumento. Iti immuna iti listaan ket dagiti tallo a siudad kanton a nainakman a preeminente iti [[Daan a Suiso a Konpederasia]]; dagiti sabali a kanton ket nailistada iti urnos ti panakaipangato iti Konpederasion. Daytoy nga tinawtawid nga urnos ti panagsasruno kadagiti kanton ket awan ti kasayaaatan a banagna iti moderno a pederal nga estado, a dagiti tunggal maysa a kanton ket agpapadada, nupay daytoy ket mangkedkeddeng pay laeng ti pormal a panagsasaruno dagiti opisial ti kanton (kitaen ti [[Suiso nga urnos ti panagsasaruno]]). |
|||
# {{Note|a}}This is the order generally used in Swiss official documents. At the head of the list are the three city cantons that were considered preeminent in the [[Old Swiss Confederacy]]; the other cantons are listed in order of accession to the Confederation. This traditional order of precedence among the cantons has no practical relevance in the modern federal state, in which the cantons are equal to one another, although it still determines formal precedence among the cantons' officials (see [[Swiss order of precedence]]). |
|||
# {{Note|1}} {{As of|2009|4|5|lc=on}} |
# {{Note|1}} {{As of|2009|4|5|lc=on}} |
||
# {{Note|2}} km² |
# {{Note|2}} km² |
||
# {{Note|3}} |
# {{Note|3}} Tungngal maysa a km², a naibatay ti 2000 a populasion |
||
# {{Note|4}} |
# {{Note|4}} Manipud idi 31 Disiembre 2007, {{cite web |
||
| last = Bundesamt für Statistik ( |
| last = Bundesamt für Statistik (Pederal a Departamento dagiti Estadistika) |
||
| title = Amtliches Gemeindeverzeichnis der Schweiz |
| title = Amtliches Gemeindeverzeichnis der Schweiz |
||
| year = 2008 |
| year = 2008 |
||
| url = http://www.bfs.admin.ch/bfs/portal/de/index/regionen/thematische_karten/maps/uebersichtskarte.html |
| url = http://www.bfs.admin.ch/bfs/portal/de/index/regionen/thematische_karten/maps/uebersichtskarte.html |
||
| format = Microsoft Excel |
| format = Microsoft Excel |
||
| accessdate = 11 |
| accessdate = 11 Nobiembre 2008 |archiveurl = http://web.archive.org/web/20080611153041/http://www.bfs.admin.ch/bfs/portal/de/index/regionen/thematische_karten/maps/uebersichtskarte.html |archivedate = 11 Hunio 2008}} |
||
# {{Note|5}} |
# {{Note|5}} Ti tugaw iti gobierno ken parlamento ket [[Herisau]], ti tugaw dagiti turay ti hustisia ket [[Trogen]] |
||
# {{Note|6}} |
# {{Note|6}} Ti tugaw iti parlamento ket tinawen nga agsinnublat ti innem a bulan idiay [[Frauenfeld]] ken [[Weinfelden]] |
||
== Pinagibasaran == |
== Pinagibasaran == |
Rebision manipud idi 07:24, 22 Agosto 2012
Dagiti 26 a kanton iti Suisa ket isu dagiti naikameng nga estado iti pederal nga estdao iti Suisa.Tungngal maysa a kanton ket napno idi a naturay nga estado[1] nga adda dagiti kabukbukodanda apagbeddengan, buyot ken kuarta manipud ti Tulag iti Westphalia (1648) aginggan ti panakabangon ti Suiso a pederal nga estado idi 1848. Ti kinaudi a napartuat a kanton ket ti Kanton iti Jura, a datoy ket simmina manipud ti Kanton iti Berna idi 1979.[2]
Ti nagan ket naala manipud ti Pranses a balikas a canton a kayatna asaoen ket suli wenno distrito (a nakaalaan pay ti termino nga akantonamiento).
Pakasaritaan
Idi maiak-16 a siglo, ti Daan a Suiso a Konpederasia ket binuklan idi dagiti 13 a naturay a kanton,ken adda dagiti dua a sabali a kita: dagitii innem a daga (wenno kabakiran) a kanton ken dagiti pito a siudad (wenno urbano) a kanton. Ngem dagitoy ket teknikal idi a parte iti Nasantuan nga Imperio a Romano, dagitoy ket nagbalinda a de facto a nawaya idi dagiti Suiso ket inabakda ni Emperador Maximillian idi 1499.[3] Dagiti innem a kabakiran a kanton ket demokratiko a republika, a dagiti pito nga urbano a kanton ket oligarkiko a republika a tinengtengngel babaen dagiti natakneng a pamilia.
Batay linteg
Ti tunggal maysa akanto ket adda ti bukodna a batay-linteg, lhislatura, gobierno ken dagiti korte.[4] Kaaduan kadagiti lehislatura dagiti kanton ket adda dagiti agmaymaysa a kamara a parlamento, adagiti kadakkelda ket nadumadumaan a nagbaetan dagiti 58 ken 200 a tugaw. Adda dagiti bassit a lehislatura ket sapasap ng aasemblia a makunkuna a kas ti Landsgemeinden. Dagiti kanton a gobierno ket buklen dagiti lima wenno pito a kameng, depende iti kanton.[5] Para kadagiti nagan ti intituto, kitaen ti Listaan dagiti lehislatibo ken ehekutibo a konsilo dagit kanton iti Suisa.
Ti Suiso a Pederal a Batay-linteg ket mangirangarang adagiti kanton ket naturayda iti panakagayat a dagiti kinaturayda ket saan a patinggaan babaen ti pederal a linteg.[4] Dagiti kanton ket makataginayonda pay kadagiti amin a bileg ken dagiti kaannongan a saan anaidelegado iti Konpedeasion babaen ti Batay-linteg. Ti kaaduan a kaimudinagn, dagiti kanton ket akinrebbengda para iti panagaywan ti salun-at, nam-ay, panagipatuungpal ti linteg ken publiko nga edukasion; mangitaginayonda pay ti bileg iti panagbuis. Dagiti kanton a batay-lnteg ket mangikeddeng ti gatad iti autonomia a maited kadagiti munisipalidad, a dagitoy ket agdumaduam ngem kankanayon a mangiraman ti bileg ti panagbuis ken mangparur kadagiti munisipal a linteg. Ti kadakkel dagiti kanton ket nadumaduma manipud ti 37 km² aginggan ti 7,105 km²; ti populasion ket agdumaduma manipud ti 15,471 aginggana ti 1,244,400.
Dagus a demokrasia
Iti pederal a lessaad, amin a kanton ket mangited para iti (gudua-) a dagus a demokrasia. Dagiti umili ket mabalinda a kumiddaw ti maysa anadayeg a butos tapno mapasayaat ti kantonal a batay-linteg wenno linlinteg, wenno mangi-beto dagiti linteg wenno panag-gasto a a linteg a naiparuar babaen ti parlamento. Dagiti sapasap a nadayeg nga asemblia (Landsgemeinde) ket napatinggaanda tattan kadagiti kanton ti Appenzell Innerrhoden ken Glarus. Dagiti demokratiko a karbengan dagiti amin a sabsabali a kanton ket maipasanay babaen ti sekreto a balota.
Listaan
Dagiti kanton ket nailista iti urnos a naited iti pederal a batay-linteg.[1]
Eskudo | Pangyababaan | Kanton | Manipud idi | Kapitolio | Populastion[2] | Kalawa(km²) [3] | Densidad (tunggal maysa a km²) [4] | Bilang dagiti muni.[5] | Dagiti opisial a pagsasao |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
ZH | Zurich | 1351 | Zurich | 1,539,275 | 1,729 | 701 | 171 | Aleman | |
BE | Berna | 1353 | Berna | 1,039,474 | 5,960 | 158 | 383 | Aleman, Pranses | |
LU | Lucerna | 1332 | Lucerna | 413,120 | 1,494 | 233 | 87 | Aleman | |
UR | Uri | 1291[6] | Altdorf | 36,703 | 1,077 | 33 | 20 | Aleman | |
SZ | Schwyz | 1291[6] | Schwyz | 160,480 | 908 | 143 | 30 | Aleman | |
OW | Obwalden | 1291[6] wenno 1315 (a kas paset ti Unterwalden) | Sarnen | 37,930 | 491 | 66 | 7 | Aleman | |
NW | Nidwalden | 1291[6] (a kas ti Unterwalden) | Stans | 43,087 | 276 | 138 | 11 | Aleman | |
GL | Glarus | 1352 | Glarus | 40,590 | 685 | 51 | 3 | Aleman | |
ZG | Zug | 1352 | Zug | 127,642 | 239 | 416 | 11 | Aleman | |
FR | Friburgo | 1481 | Friburgo | 321,783 | 1,671 | 141 | 167 | Pranses, Aleman | |
SO | Solothurn | 1481 | Solothurn | 275,247 | 790 | 308 | 122 | Aleman | |
BS | Basel-Stadt | 1501 (a kas ti Basel aginggana idi 1833/1999) | Basel | 201,469 | 37 | 5,072 | 3 | Aleman | |
BL | Basel-Landschaft | 1501/1833[7] | Liestal | 290,765 | 518 | 502 | 86 | Aleman | |
SH | Schaffhausen | 1501 | Schaffhausen | 82,348 | 298 | 246 | 27 | Aleman | |
AR | Appenzell Ausserrhoden | 1513 [8] | Herisau[6] | 55,445 | 243 | 220 | 20 | Aleman | |
AI | Appenzell Innerrhoden | 1513[8] | Appenzell | 16,128 | 172 | 87 | 6 | Aleman | |
SG | San Galo | 1803[9] | San. Galo | 510,734 | 2,031 | 222 | 85 | Aleman | |
GR | Graubünden | 1803[10] | Chur | 199,021 | 7,105 | 26 | 180 | Aleman, Romansh, Italiano | |
AG | Aargau | 1803 | Aarau | 685,845 | 1,404 | 388 | 220 | Aleman | |
TG | Thurgau | 1803[11] | Frauenfeld[7] | 279,547 | 992 | 229 | 80 | Aleman | |
TI | Ticino | 1803[12] | Bellinzona | 351,491 | 2,812 | 110 | 157 | Italiano | |
VD | Vaud | 1803[13] | Lausanne | 805,098 | 3,212 | 188 | 339 | Pransia | |
VS | Valais | 1815[14] | Sion | 345,525 | 5,224 | 53 | 143 | Pranses, Aleman | |
NE | Neuchâtel | 1815/1857[15] | Neuchâtel | 176,496 | 802 | 206 | 53 | French | |
GE | Hinebra | 1815 | Hinebra | 504,128 | 282 | 1,442 | 45 | Pransia | |
JU | Jura | 1979[16] | Delémont | 73,584 | 839 | 82 | 64 | Pranses | |
CH | Suisa | Berna | 7,593,494 | 41,291 | 174 | 2,596 | Aleman, Pranses, Italiao, Romansh |
Ti dua a letra a pangyababaan para kadagiti Suiso a kanton ket kanayon a maus-usar, a kas dagiti plata a lisensia ti karro. Maus-usar pay dagitoy idiay ISO 3166-2 a kodkodigo iti Suisa nga dda ti pangsaruno a "CH-" (Confœderatio Helvetica, Suisa), a kas ti CH-SZ para iti kanton iti Schwyz.
Dagiti gudua a kanton
Innem kadagiti 26 a kanton ket tinawtawid, ngem saanen nga opisial, a nakunkuna a "gudua a kankanton" (Aleman: Halbkanton, Pranses: demi-canton, Italiano: semicantone), a mangipakita ti maysa a pakasaritaan ti agsinnaranay a panakikaduaan wenno panakasina.
Dagiti gudua a kanton ket nailaslasinda iti umuna nga artikulo iti Suiso Pederal a Batay-linteg iti 1999 babaen ti panakaisilpo kadagiti sabali a "kaguduada" nga adda tipangsilpo a "ken":
DagitiTattao ken dagiti Kanton iti Zurich, Berna, Lucerna, Uri, Schwyz, Obwalden ken Nidwalden, Glarus, Zug, Friburgo, Solothurn, Basel-Stadt ken Basel-Landschaft, Schaffhausen, Appenzell Ausserrhoden ken Appenzell Innerrhoden, San Galo, Graubünden, Aargau, Thurgau, Ticino, Vaud, Valais, Neuchâtel, Hinebra, ken Jura ket mangporma dagitoy ti Suiso a Konpederasion.
— Artikulo 1 iti Pederal a Batay-linteg iti Suiso a Konpederasion (maipalpalagip a daytoy ket saan a kas ti kasisigud)[17]
Ti 1999 a panagbalbaliw ti batay-linteg ket nagtagtaginayon iti daytoy a panakailasin, iti panagkiddaw dagiti innem a kantonal a gobierno, a kas ti waya a panagmarka ti naipakasaritaan a panakikadua kadagiti gudua a kanton iti tunggal maysa kaniada.[18] Iti panakaigiddiat, ti umuna nga artikulo dagiti 1848 ken 1874 a batay-linteg ket nangibukbukel ti Konpederasion a kas ti panagkaykaysa dagiti "duapulo ket dua a naturay a kanton",[19] a mangibagbaga kadagiti kagudua a kanton a kas "Unterwalden (ngato ken sirok kadagiti kakaykayoan)", "Basel (siudad ken pagilian)" ken "Appenzell (dagiti dua a Rhoden)".[20] Bayat ti nadadaan a batay-linteg ket mangibagbaga kadagitoy nga etado a kas "gudua akanton", ti maysa a termino a natagtagunayon iti nadayeg a panag-usar, ti 1999 a rebision ken opisial a terminolohia manipud idin ket agus-usar ti panaginagan a "dagiti kanton nga adda ti gudua a kantonal a butos".[21]
Nga adda dagiti pannakisaranayda a panakikadua ket puro a naipakasaritaan laeng a banag, dagiti gudua a kanton manipud idi 1848 ket kapadpada dagiti sabsabali a kanton malaksid ti dua:[22]
- Agpilida laeng ti maysa a kameng iti Konsilo dagiti Estado embes a dua (Cst. art. 150 par. 2).
- Iti nadayeg a referendums a maipanggep kadagiti panagpasayaat ti batay-linteg, a kasapulan para iti panag-ampon ti nailian a nadayeg a kaaduan ken ti pay panakaingato ti kaaduam kadagiti kanton (Ständemehr / majorité des cantons), ti nagbanagan dagiti nadayeg a butos dagiti gudua a kanton ket maibilang laeng a kas gudua a butos no maipada kadagiti sabali a kanton (Cst. arts. 140, 142). Ti kayatna a saoen daytoy ket para iti pamay-an iti maysa a batay-linteg a reperendum, nasken a 12 iti dagup dagiti 23 a kantonal a nadayeg a butos ket nasken a mangsuporta ti panagpasayaat.[23]
Dagiti rason para iti panakikadua a nagbaetan dagiti tallo a paris dagiti gudua akanton ket agdumaduma:
- Ti Unterwalden ket saan uray kaanoman a nangbukel iti maysa a nagkaykaysa a masakupan. Iti kasisigud, ti Obwalden, Nidwalden, ken Abadia iti Engelberg ket nangporma kadagiti nisalsalumina a komunidad. Ti naurnong a termino a Unterwalden ket agtagtaginayon a maus-usar, nupay kasta, para iti lugar a nakiraman ti panagpartuat kadagiti kasisigud a Suiso a konpederasion idi 1291 iti Uri ken Schwyz. Ti Pederal a Dokumento ti Linteg iti 1291 ket tumawtawag para kadagiti representatibo manipud ti tungngal maysa kadagitoy tallo a "lugar".[24][25]
- Ti kanton iti Appenzell ket biningayna ti bagina kadagiti "akin-uneg" ken "akin-ruar" a gudua ("Rhoden") a kas nagbanagan ti Panakaporma manen idiay Suisa idi 1597:[26] Appenzell Innerrhoden (Katoliko) ken Appenzell Ausserrhoden (Protestanta).
- Ti kanton iti Basel ket biningayna ti bagina a kas nagbanagan iti gulo idiay away ti Basel idi 1833, tapno maikapatakder ti panagpapada dagiti umilina, a nanggubgubat kadagiti panagituton a nagbaetan dagiti nagtataeng ti rural ken siudad kadagiti maipanggep ti panagipangpangruna a kasasaad:[27] Basel-Landschaft ken Basel-Stadt.
Nagnagan dagiti nailian a pagsasao
(Dagiti nagan ket agparang a napuskol no maiparis iti kantonal nga opisial a pagsasao)
Pangyababaan | Ilokano | Aleman | Pranses | Italiano | Romansh |
---|---|---|---|---|---|
AG | Aargau (rare: Argovia) | Aargau (tulong·pakaammo) | Argovie | Argovia | Argovia |
AI | Appenzell Innerrhoden (Appenzell Akin-uneg a-Rhodes) | Appenzell Innerrhoden (tulong·pakaammo) | Appenzell Rhodes-Intérieures | Appenzello Interno | Appenzell dadens |
AR | Appenzell Ausserrhoden (Appenzell Akin-ruar a-Rhodes) | Appenzell Ausserrhoden (tulong·pakaammo) | Appenzell Rhodes-Extérieures | Appenzello Esterno | Appenzell dador |
BS | Basel-Siudad wenno Basle-Siudad | Basel-Stadt (tulong·pakaammo) | Bâle-Ville | Basilea-Città | Basilea-Citad |
BL | Basel-Pagilian, Basle-Pagilian, wenno Basel-Daga | Basel-Landschaft (tulong·pakaammo) | Bâle-Campagne | Basilea-Campagna | Basilea-Champagna |
BE | Berna, wenno Bern | Bern (tulong·pakaammo) | Berne | Berna | Berna |
FR | Friburgo | Freiburg (tulong·pakaammo) | Friburgo | Friborgo | Friburg |
GE | Hinebra | Genf (tulong·pakaammo) | Genève | Ginevra | Genevra |
GL | Glarus | Glarus (tulong·pakaammo) | Glaris | Glarona | Glaruna |
GR | Graubünden (Grisons) | Graubünden (tulong·pakaammo) | Grisons | Grigioni | Grischun |
JU | Jura | Jura (tulong·pakaammo) | Jura | Giura | Giura |
LU | Lucerna | Luzern (tulong·pakaammo) | Lucerne | Lucerna | Lucerna |
NE | Neuchâtel | Neuenburg (tulong·pakaammo) | Neuchâtel | Neuchâtel | Neuchâtel |
NW | Nidwalden | Nidwalden (tulong·pakaammo) | Nidwald | Nidvaldo | Sutsilvania |
OW | Obwalden | Obwalden (tulong·pakaammo) | Obwald | Obvaldo | Sursilvania |
SH | Schaffhausen (Schaffhouse) | Schaffhausen (tulong·pakaammo) | Schaffhouse | Sciaffusa | Schaffusa |
SZ | Schwyz | Schwyz (tulong·pakaammo) | Schwyz (or Schwytz) | Svitto | Sviz |
SO | Solothurn | Solothurn (tulong·pakaammo) | Soleure | Soletta | Soloturn |
SG | San Galo (San Gao) | St. Gallen (tulong·pakaammo) | Saint-Gall | San Gallo | Son Gagl |
TG | Thurgau (Thurgovia) | Thurgau (tulong·pakaammo) | Thurgovie | Turgovia | Turgovia |
TI | Ticino | Tessin (tulong·pakaammo) | Tessin | Ticino | Tessin |
UR | Uri | Uri (tulong·pakaammo) | Uri | Uri | Uri |
VS | Valais | Wallis (tulong·pakaammo) | Valais | Vallese | Vallais |
VD | Vaud | Waadt (tulong·pakaammo) | Vaud | Vaud | Vad |
ZG | Zug | Zug (tulong·pakaammo) | Zoug | Zugo | Zug |
ZH | Zurich | Zürich (tulong·pakaammo) | Zurich | Zurigo | Turitg |
Panangawat dagiti baro a kanton
Ti panagpadakkel iti Suisa babaen ti pamay-an a panangawat kadagiti baro a kanto ket nagpatingga idi 1815. Kalpasan ti napaay a panagpadas iti Vorarlberg a tumipon iti Suisa idi 1919, ti kapanunotan ti Suiso a panagpadakkel ket naipabiag manen idi 2010 babaen ti parlamentario a tignay a mangpalubos ti panakaipangato dagiti rehion a mangibedbeddeng ti Suisa.
Paammo
- ^ Daytoy ti bilin a sapasap a maususar kadagiti Suiso a dokumento. Iti immuna iti listaan ket dagiti tallo a siudad kanton a nainakman a preeminente iti Daan a Suiso a Konpederasia; dagiti sabali a kanton ket nailistada iti urnos ti panakaipangato iti Konpederasion. Daytoy nga tinawtawid nga urnos ti panagsasruno kadagiti kanton ket awan ti kasayaaatan a banagna iti moderno a pederal nga estado, a dagiti tunggal maysa a kanton ket agpapadada, nupay daytoy ket mangkedkeddeng pay laeng ti pormal a panagsasaruno dagiti opisial ti kanton (kitaen ti Suiso nga urnos ti panagsasaruno).
- ^ manipud idi 5 Abril 2009[pabaroen]
- ^ km²
- ^ Tungngal maysa a km², a naibatay ti 2000 a populasion
- ^ Manipud idi 31 Disiembre 2007, Bundesamt für Statistik (Pederal a Departamento dagiti Estadistika) (2008). "Amtliches Gemeindeverzeichnis der Schweiz". Naiyarkibo manipud iti kasisigud (Microsoft Excel) idi 11 Hunio 2008. Naala idi 11 Nobiembre 2008.
- ^ Ti tugaw iti gobierno ken parlamento ket Herisau, ti tugaw dagiti turay ti hustisia ket Trogen
- ^ Ti tugaw iti parlamento ket tinawen nga agsinnublat ti innem a bulan idiay Frauenfeld ken Weinfelden
Pinagibasaran
- ^ Dagiti kanton, Iti Daan aKonpederasion aginggan idi 1798 iti Aleman, Pranses ken Italiano iti online a Naipakasaritaan a Diksionario iti Suisa.
- ^ Jura (Canton) iti Aleman, Pranses ken Italiano iti online a Naipakasaritaan a Diksionario iti Suisa.
- ^ "Suisa". Encyclopædia Britannica. Vol. 26. 1911. p. 251. Naala idi 2008-11-11.
- ^ a b Dagiti kanton, Iti Pederal nga Estado manipud idi 1848 iti Aleman, Pranses ken Italiano iti online a Naipakasaritaan a Diksionario iti Suisa.
- ^ Sapot a pagsaadan ti Suiso a Gobierno nga adda dagiti panilpo ti tunggal maysa a gobierno ti kanton, naala idi 11 Nobiembre 2008
- ^ a b c d nagbangon ti kabakiran a kanton, ti panakabangon apetsa ket tinawtawid a naited a kas dagiti 1307, 1304 or 1291 (kitaen ti Panakabangon iti Daan a Susiso a Konpederasion).
- ^ paset iti Basel aginggana idi 1833/1999
- ^ a b paset iti Appenzell aginggana idi 1597/1999
- ^ Tignay iti Mamagkappia, naporma manipud iti Kanton iti Säntis ken ti akin-amianan a gudua iti Kanton iti Linth.
- ^ Tignay iti Mamagkappia; dati a ti Kanton iti Raetia, a binuklan dagiti nasapsap a Tallo a LIga.
- ^ kaabay ti kanton iti Thurgau iti Helbetiko a Republika (1798), dati a kondominio.
- ^ naitiptipon dagiti dati a kanton iti Bellinzona ken Lugano; kitaen ti Ennetbirgische Vogteien.
- ^ Tignay iti Mamagkappia, dati a Kanton iti Léman.
- ^ Restorasion, dati a ti Simplon département
- ^ tinunton babaen ni Frederick William III iti Prusia aginggan ti Neuchâtel a Didigra iti 1857–1857.
- ^ nakisinnina manipud ti Berna
- ^ Pederal a Batay-linteg iti Susiso a Konpederasion iti 18 Abril 1999, SR/RS 101 (E·D·F·I), art. 1 (E·D·F·I)
- ^ Felix Hafner / Rainer J. Schweizer in Ehrenzeller, Art. 1 N 2; Häfelin, N 966.
- ^ Duapulo ket tallo kalpasan ti panakapartuat ti Kanton iti Jura idi 1978.
- ^ Bundesverfassung der Schweizerischen Eidgenossenschaft vom 29. Mai 1874, Bundesverfassung der Schweizerischen Eidgenossenschaft vom 12. Septiembre 1848 Plantilia:De icon; patarus ti mannurat.
- ^ Felix Hafner / Rainer J. Schweizer iti Ehrenzeller, Art. 1 N 10; Häfelin, N 963
- ^ Häfelin, N 963, 967
- ^ Häfelin, N 950
- ^ Pacte fédéral du 1er août 1291] sur Admin.ch "vallée inférieure d'Unterwald" signifie Nidwald.
- ^ Pacte fédéral du 1er août 1291 sur Cliotexte
- ^ Réforme catholique, Contre-Réforme et scission Article du dictionnaire historique de la Suisse
- ^ De la République helvétique à la division du canton (1798-1833) Article du dictionnaire historique de la Suisse
- Bernhard Ehrenzeller, Philipp Mastronardi, Rainer J. Schweizer, Klaus A. Vallender (eds.) (2002). Die schweizerische Bundesverfassung, Kommentar. ISBN 3-905455-70-6.
{{cite book}}
: Addaan iti sapasap a nagan ti|last=
(tulong); Ti dakamat ket aglaon iti awan linaon a di ammo a parametros:|origmonth=
,|month=
,|chapterurl=
,|origdate=
, ken|coauthors=
(tulong)Panagtaripato ti CS1: adu a nagnagan: authors list (silpo) Plantilia:De icon. Nadakamat a kas ti Ehrenzeller. - Häfelin, Ulrich (2008). Schweizerisches Bundesstaatsrecht (iti Aleman) (Maika-7 nga ed.). Zürich: Schulthess. ISBN 978-3-7255-5472-0.
{{cite book}}
: Di naikaskaso ti di ammo a parametro ti|coauthors=
(maisingasing ti|author=
) (tulong) Nadakamat a kas ti Häfelin.
Kasilpo iti ruar
Dagiti midia a mainaig iti Dagiti kanton iti Suisa iti Wikimedia Commons
- Swissworld.org – Dagiti kanton iti Suisa
- GeoPuzzle – Agaramid kadagiti Suiso a mapa
- Badac – Datos a batayankadagiti Suiso a kanton ken siudad (Pranses/Aleman)