Ferdinand Magellan: Paggiddiatan a nagbaetan dagiti rebision
m Robot: Agnaynayon min:Ferdinand Magellan |
MastiBot (tungtungan | aramid) m r2.7.3) (Robot: Agikikkat ba:Магеллан, Фернан |
||
| Linia 62: | Linia 62: | ||
[[Kategoria:Eksplorador iti Pasipiko]] |
[[Kategoria:Eksplorador iti Pasipiko]] |
||
[[Kategoria:Nangruna nga artikulo]] |
[[Kategoria:Nangruna nga artikulo]] |
||
| ⚫ | |||
[[af:Ferdinand Magellaan]] |
[[af:Ferdinand Magellaan]] |
||
| Linia 71: | Linia 73: | ||
[[ay:Fernando de Magallanes]] |
[[ay:Fernando de Magallanes]] |
||
[[az:Fernan Magellan]] |
[[az:Fernan Magellan]] |
||
[[ba:Магеллан, Фернан]] |
|||
[[bar:Ferdinand Magellan]] |
[[bar:Ferdinand Magellan]] |
||
[[bat-smg:Ferdėnands Magelans]] |
[[bat-smg:Ferdėnands Magelans]] |
||
| Linia 129: | Linia 130: | ||
[[lt:Fernandas Magelanas]] |
[[lt:Fernandas Magelanas]] |
||
[[lv:Fernāns Magelāns]] |
[[lv:Fernāns Magelāns]] |
||
| ⚫ | |||
[[mk:Фернандо Магелан]] |
[[mk:Фернандо Магелан]] |
||
[[ml:ഫെർഡിനാന്റ് മഗല്ലൻ]] |
[[ml:ഫെർഡിനാന്റ് മഗല്ലൻ]] |
||
Rebision manipud idi 01:24, 10 Pebrero 2013
| Ferdinand Magellan | |
|---|---|
 | |
| Nayanak | Fernão de Magalhães 1480 Sabrosa, Pagarian iti Portugal |
| Natay | Abril 27, 1521 (tawen 40–41) Mactan, Cebu, Pilipinas |
| Pakipagilian | Portuges |
| Nakaam-ammuan | Immuna a Kapitan ti panagdaliasat ti lubong. |
| Pirma | |
 | |
Ni Ferdinand Magellan (Portuges: Fernão de Magalhães, IPA: [fɨɾˈnɐ̃w ðɨ mɐɣɐˈʎɐ̃jʃ]; Espaniol: Fernando de Magallanes, IPA: [ferˈnando ðe maɣaˈʎanes]; c. 1480 – 27 Abril 1521) ket maysa idi a Portuges nga eksplorador. Isu ket naipasngay idiay Sabrosa, iidiay akin-amianan a Portugal, ken isu ket nagserbi kenni Ari Karlos I iti Espana iti panagbiruk ti maysa nga agpalaud a dalana idiay "Is-isla ti Rekado" (moderno a ti Is-isla ti Maluku idiay Indonesia).
Ti panagbaniaga ni Magellan idi 1519–1522 ket nagbalin daytoy a ti immuna a panagbaniaga tapno aglayag manipud ti Taaw Atlaniko a mapan idiay Taaw Pasipiko (a nanaganan idi daytoy a kas ti "nakapia a baybay" babaen ni Magellan; ti panaglasat ket naaramid babaen ti Kipet ni Magellan), ken isu ti immuna a bimmallasiw ti Pasipiko. Isu pay daytoy ti immuna a nakakompleto ti panag-sirkumnabigasion iti Daga, urayno ni Magellan ket saanna naileppas ti intero a panagbaniaga, nga isu ket pinatay idi panawen ti Gubat iti Mactan idiay Pilipinas. (Para iti adu pay a paaamo kitaen ti Eksplorasion iti Pasipiko).
Ni Magellan ket nagited pay tinaganna ti Magallanes a Pinguino, nga ket ti immuna a Europeano a nagiyammo,[1] ken ti Magallanes nga ul-ulep, a tattan ket naamammoan a dagiti asideg nga ansisit nga ariwanas.
Nasapa a biag ken panagbanbaniaga
Ni Magellan ket naipasngay iditi lawlaw ti 1480 baka idiay Vila Nova de Gaia, nga asideg ti Porto, idiay Probinsia ti Douro Litoral, wenno idiay Sabrosa, nga asideg ti Vila Real, idiay Probinsia ti Trás-os-Montes e Alto Douro, idiay Portugal. Isu ket anak ni Rodrigo de Magalhães, alcaide-mór iti Aveiro (1433–1500) (anak ni Pedro Afonso de Magalhães ken ti asawana ani Quinta de Sousa) ken ti asawana ani Alda de Mesquita ken kabsat ni Leonor wenno Genebra de Magalhães, nga asawa ni João Fernandes Barbosa.[2] Kalpasan ti ipupusay dagiti nagannak kaniana idi agtawen ti sangpulo isu ket nagbalin nga ayaban kenni Queen Leonor idiay Portuges a naarian akorte gapu ti pinakatawtawid ti pamiliana.
Idi Marso 1505, iti tawen a 25, ni Magellan ket nag-enlista kadagiti plota iti 22 a barko a naipatulod a mangsangaili kenni D. Francisco de Almeida a kas isu ti immuna a biseroy ti Portuges nga India. Urayno ti naganna ket saan nga agparang kadagiti kronika, naamammoan nga isu ket nagtalinaed idiay iti walo a tawen, idiay Goa, Cochin ken Quilon. Isu ket nakibinglay kadgiti nadumaduma a gubat, a mairaman ti gubat iti Cannanore idi 1506, nga isu ket nasugatan idiay. Idi 1509 isu ket nakilaban iti gubat iti Diu[3] ken kalpasan daytoy ket naglayag babaen ni Diogo Lopes de Sequeira iti immuna a Portuges nga embahada iti Malacca, a kaduna ni Francisco Serrão, ti gayyemna ken baka pay kasinsinna.[4] Idi Septiembre, kalpasan ti isasangpetna idiay Malacca, ti panagbaniga ket nabiktima iti maysa apannakikumplot a nagbanagan daytoy ti panagsanod. Ni Magellan ket adda iti nangruna apapel, a nagballaag kenni Sequeira ken nangisalakan kenni Francisco Serrão, nga isu ket simmanglad.[5] Daytoy a pannakaaramid ket nakagunodanna kadagiti pammadayaw ken panakaipangato.
Idi 1511, iti babaen ti baro a gobernador a ni Afonso de Albuquerque, ni Magellan ken Serrão ket nakibinglayda iti panagrukma iti Malacca. Dagitoy dua ket nagsinada kalpasan ti daytoy a panagrukma: ni Magellan ket naipangato idi, gapu ti nabaknang a nasamsamna, ken ti panakikaduana ti maysa a Malay a kinontratona ken panagbuniagna kenni Enrique iti Malacca, keen nagsubli iday Portugal idi 1512. Ni Serrão ket pimmanaw iti immuna a panagbaniaga a panagbiruk ti "Is-isla tiRekado" idiay Moluccas, nga isu ket nagtalinaed idiay, a nangasawa ti maysa a babai a napipud idiay Amboina ken nagbalin nga agbalbalakad ti milisia ti Sultan iti Ternate, Bayan Sirrullah. Dagiti suratna kenni Magellan ket nasunda daytoy a panakaikeddeng, a daytoy ket nakaited dagiti pakaammo a maipanggep kadagiti teritorio nga agpatpataud ti rekado.[6][7]
Kalpasan ti panagbakasionna nga awan ti pammalubos, ni Magellan ket naawanan tiparabor. Isu ket nagserbi idiay Morocco ken nasugatan ken isu ket permanente a nagpilpilay. Isu ket napabasol pay ti awan linteg a panagkomersio kadagiti Moro. Daytoy a panagpabasol ket naisunda a saan nga husto, ngem awanen dagiti simmaruno pay a daton a panagtrabaho kalpasan idi 15 Mayo 1514. Kalpasan idi 1515, isu ket naidatonan nga agtrabaho a kas maysa a kameng iti Portuguese a barko, ngem isu ket saan a naawat. Idi 1517 kalpasan ti panakiringgorna kenni Ari Manuel I, ng aisu ket naglibak ti panagipilpilitna a mangidaulo ti panagbabiga a makaabut dagiti isla ti rekado manipud ti daya (a kas ti, bayat nga aglaylayag nga agpalaud, nga agbirbiruk a mangliklik ti nasken a panaglayag ti lawlaw ti ungto ti Aprika[8]), isu ket pimmanaw ken napan idiay Espana. Idiay Seville isu ket nakigayyem ti kapagilianna a ni Diogo Barbosa ken kalpasan daytoy inasawana ti anakna a babai babaen ti maikadua nga asawana a ni María Caldera Beatriz Barbosa[9] a nagannakda ti dua: Ni Rodrigo de Magalhães[10] ken Carlos de Magalhães, a dagitoy dua ket pimmusay idi ubingda pay. Ti asawan ket natay met idi idiy Seville idi lawlaw ti 1521.
Isu ket nagipasnek ti panagadalna kadagiti kinaudi a grapiko, nga isu ket nagsuksukisok, a kumaduaana ti kosmograpo a , ni Rui Faleiro, ti maysa a ruangan manipud ti Atlantiko amapan iti Abagatn a Pasipiko ken ti posibilidad ti Moluccas ket tagikua nga Espaniol segun ti panakasinsina iti Tulag iti Tordesillas.
Panagbaniaga iti sirkumnabigasion
Pakaammo: Espaniol a panagbiruk ti dalan nga agpalud idiay Asia
Ti panggep ni Christopher Columbus iti 1492–1503 a panagbanigana a mapan ti Laud ket isu idin ti kayatna a panakabot ti Indias ket ti mangipatakder ti komersio a panakibiang a nagbaetan ti Espania ken dagiti pagarian iti Asian. Dagiti Espaniol ket nakitada a dagiti dagdaga ti Kaamerikaan ket saan a paset iti Asia, ngem daytoy ket baro a kontinente. Ti 1494 a Tulag iti Tordesillas a naireserba para iti Portugal dagiti dumaya a dalan a malawlaw ti Aprika, ken Vasco da Gama ken dagiti Portuges ket simmangladda idiay India idi 1498. Nagbalin a masapul unay para iti Espania nga agbiruk ti baro a dalan ti komersio a mapan idiay Asia, ken kalpasan ti Junta de Toro konperensia iti 1505, ti Espaniol a Balangat ket napan nagdiskobre ti dalan a mapan ti laud. Ti Espaniol nga eksplorador a ni Vasco Núñez de Balboa ket naabotna ti Taaw Pasipiko idi 1513 kalpasan ti panagballasiwna ti Istmo iti Panama, ken ni Juan Díaz de Solís ket pimmusay idiay Río de la Plata idi 1516 bayat nga agsuksukisok ti Abagatan nga Amerika a panagserbina iti Espana.
Pinagibasaran
- ^ Hogan 2008
- ^ GeneAll.net – Fernão de Magalhães, o navegador
- ^ James A. Patrick, "Rensimiento ken Panagreporma", p. 787, Marshall Cavendish, 2007, ISBN 0-7614-7650-4
- ^ William J. Bernstein, "Nadaeg a Panakitunggali: Kasano a Nasukog ti Lubong babaen ti Komersio", p.183-185, Grove Press, 2009, ISBN 0-8021-4416-0
- ^ Zweig, Stefan, "Panagrukma kadagiti Baybay – Ti Sarita ni Magellan", p.44-45, READ BOOKS, 2007, ISBN 1-4067-6006-4
- ^ Zweig, Stefan, "Panagrukma kadagiti Baybay – Ti Sarita ni Magellan", p.51, READ BOOKS, 2007, ISBN 1-4067-6006-4
- ^ R. A. Donkin, "Nagbaetan ti daya ken laud: ti Moluccas ken dagiti trapiko dagiti rekado aginggana ti isasanglad dagiti Europeano", p.29, Tomo 248 iti Pakalaglagipan iti Kagimongan ti Amerikano a Pilosopo, DIANE a Pagipablaakan, 2003 ISBN 0-87169-248-1
- ^ Mervyn D. Kaufman (2004), Ferdinand Magellan, Capstone a Pagmalditan, pp. 13, ISBN 978-0-7368-2487-3
- ^ GeneAll.net – Beatriz Barbosa
- ^ Noronha 1921.
- Castro, Xavier de (2007), Le voyage de Magellan (1519–1522). La relation d'Antonio Pigafetta & autres témoignages, Paris: Chandeigne, coll. « Magellane », ISBN ISBN 2-915540-32-2.
{{citation}}: Di naikaskaso ti di ammo a parametro ti|coauthors=(maisingasing ti|author=) (tulong); Di naikaskaso ti di ammo a parametro ti|separator=(tulong); Kitaen ti pateg ti|isbn=: invalid character (tulong) - Cliffe, Edward (1885), Hakluyt, Richard (ed.), "Ti pnagbaniaga ni M. John Winter idiay Abagatan a baybay bbabaen ti Ilet tii Magellan, a kimmaduaan kenni M. Francis Drake, a nangrugi idi tawen ti 1577", Dagiti kangrunaan a panagdaliasat, panagbanbaniaga, dagiti trapiko ken dagiti panagduktal ti Inggles a pagilian, Edinburgh, Scotland: E. & G. Goldsmid.
{{citation}}: Di naikaskaso ti di ammo a parametro ti|separator=(tulong) - Drake, Francis (1628), Ti lubong a nabanniaga babaen ni Sir Francis Drake: nga isu ti simmaruno a panagbanniagana idiay Nombre de Dios Elibron, dagiti Klasiko a serie, Pablaak 16 kadagiti Obra nga inpablaak babaen ti Hakluyt a Kagimongan, Adamant Media Corporation, ISBN 1-4021-9567-2
- Hogan, C. Michael (2008), N. Stromberg (ed.), Magellanic Penguin, GlobalTwitcher.com.
{{citation}}: Di naikaskaso ti di ammo a parametro ti|separator=(tulong) - Noronha, Dom José Manoel de (1921), Imprensa da Universidade (ed.), Algumas Observações sobre a Naturalidade e a Família de Fernão de Magalhães (iti Portuges), Coimbra: Biblioteca Genealogica de Lisboa.
{{citation}}: Di naikaskaso ti di ammo a parametro ti|separator=(tulong) - Stefoff, Rebecca (1990), Ni Ferdinand Magellan ken ti Panakaduktal ti Taaw ti Lubong, Chelsea House Publishers, ISBN 0-7910-1291-3
- Suárez, Thomas (1999), Nasapa a Panakaimapa ti Abagatan a daya nga Asia, Tuttle Publishing, ISBN 978-962-593-470-9.
{{citation}}: Di naikaskaso ti di ammo a parametro ti|separator=(tulong); Imbalido a|ref=harv(tulong)