Panawen ti Bronse

Pannakaiwaras ti metalurhia idiay Europa ken Asia Menor. Dagiti kangisitan a lugar ket dagitoy ti kaduogan.

Ti Panawen ti Bronse ket isu ti paset ti panawen a nailaslasin babaen ti panagusar ti gambang ken dagiti alloy ti bronse ken ti proto a panagsurat, ken dagiti dadduma pay a langa iti urbano a sibilisasion.

Ti Panawen ti Bronse ket isu ti maikadu a nangruna a paset ti panawen ti sistema ti tallo a panawen, a kas ti naisingasing kadagiti moderno a panawen babaen ni Christian Jürgensen Thomsen, para kadagiti panangidasig ken panagadal kadagiti taga-ugma a kagimongan. Ti maysa ataga-ugma a sibilisasion ket mabalin a maikabil iti Panawen ti Bronse babaen ti panaglunag ti bukodna a gambang ken ti panangitiponna iti lata, wenno babaen ti panagtagilako para iti bronse manipud kadagiti sabali a lugar a pagipataudan. Dagiti oro ti gambang ken lata ket narasayda, a kas ti naipakpakita a kaawan ti dagiti bronse a lata idiay Akinlaud nga Asia sakbay ti maikatlo a milenio BCE. Iti libong, ti Panawen ti Bronse ket sapasap a sinusurotna ti Neolitiko a paset ti panawen, ngem dagiti dadduma paset ti lubong, ti Panawen ti Gambang ket nagserbi a kas ti nagdaliasatan manipud ti pannakaipan ti Neolitiko iti Pnawen ti Bronse. Urayno ti Panawen ti Asero ket sapsap a sinursurot ti Panawen ti Bronse, kadagiti dadduma lugar, ti Panawen ti Asero ket dagus a simmagpaw iti Neolitiko itiruar ti rehion malaksid ti Sub-Sahara nga Aprika nga idiay ket nawaya a naparang-ay.

Dagiti kultura ti Panawen ti Bronse ket nagigiddiatda kadagiti panagrang-ay iti immuna a pangsurat. Segun ti arkeolohiko nga ebidensia, dagiti kultura idiay Ehipto (hieroglipo), ti Asideg a Daya (kuneiporme), Tsina (eskritu ti orakulo a tulang)—ken ti Mediteraneo, iti Misenio a kultura (Linear B)—ket addaanda idi kadagiti mabalina sistema ti panagsurat.

Dagiti akinruar a silpo

Dagiti midia a mainaig iti Panawen ti Bronse iti Wikimedia Commons

• Web a pagsurotan ti Panawen ti Bronse idiay Europa