Rin

Manipud iti Wikipedia, ti nawaya nga ensiklopedia
Rin
Rhenus, Rein, Rhein, le Rhin,[1] Rijn
Ti bato ti Lorelei idiay Renania-Palatinado
Mapa ti labneng ti Rin
EtimolohiaKeltiko a Rēnos
Lokasion
PagilianSuisa, Liechtenstein, Austria, Alemania, Pransia, Olanda
Labneng ti RinSuisa, Liechtenstein, Vorarlberg, Abagatan ken Akinlaud nga Alemania, Amianan-Akindaya a Pransia, Belhika, Olanda, Val di Lei, Italia
RehionTengnga ken Akinlaud nga Europa
Pisikal a pakaidumdumaan
TaudanRein Anteriur/Vorderrhein
 - lokasionTomasee (Romanche: Lai da Tuma), Surselva, Graubünden, Suisa
 - nagsasabtan46°37′57″N 8°40′20″E / 46.63250°N 8.67222°E / 46.63250; 8.67222
 - kangato2,345 m (7,694 ft)
Maika-2 a taudanRein Posteriur/Hinterrhein
 - lokasionGlasier Paradies, Graubünden, Suisa
Pagtutumpungan ti taudanReichenau
 - lokasionTamins, Graubünden, Suisa
 - nagsasabtan46°49′24″N 9°24′27″E / 46.82333°N 9.40750°E / 46.82333; 9.40750
 - kangato585 m (1,919 ft)
SabanganBaybay Amianan
 - lokasion
Olanda
 - nagsasabtan
51°58′54″N 4°4′50″E / 51.98167°N 4.08056°E / 51.98167; 4.08056Nagsasabtan: 51°58′54″N 4°4′50″E / 51.98167°N 4.08056°E / 51.98167; 4.08056
 - kangato
0 m (0 ft)
Kaatiddog1,230 km (760 mi),
Kadakkel ti labneng185,000 km2 (71,000 sq mi)
Panagayus 
 - kaadu800 m3/s (28,000 cu ft/s)
 - natimbeng2,900 m3/s (100,000 cu ft/s)
 - kabassit13,000 m3/s (460,000 cu ft/s)
[2]

Ti Rin ket maysa a karayan nga agayus manipud idiay Grisons idiay akindaya nga Suiso nga Alpes a mapan idiay Baybay Amianan nga aplaya iti Olanda ken isu ti maika-12 a kaatiddogan a karayan idiay Europa, nga adda ti agarup a 1,233 km (766 mi),[3][4] nga adda ti natimbengan a panagayus ti ad-adu ngem 2,300 m3/s (81,000 cu ft/s).

Ti Rin ken ti Danube ket mangporma ti kaaduan ti akin-amianan nga uneg ti daga a prontera ti Romano nga Imperio ken, manipud kadagita a panawen, ti Rin ket nangruna idin ken nangruna a madaliasat a dalan ti danum nga agawit kadagiti tagilako idiay kaunegan nga uneg ti daga. Daytoy ket nagserbi pay a kas panagsalaknib a langa ket nagibatayan daytoy para kadagiti rehional ken sangalubongan a pagbeddengan. Dagiti adu a kastilio ken dagiti prehistoriko a pagsammakedan idiay igid ti Rin ket mangipakita ti kinapangrunana ka maysa dalan ti danum. Ti trapiko ti karayan ket mabalin a maipasardeng kadagitoy a lokasion, a kadawyan para iti panggep a panagsingir kadagiti bayad, babaen dagiti estado nga agtengtengngel ti paset ti karayan.

Etimolohia ken nagnagan[urnosen | urnosen ti taudan]

Ti nagan a Rin ket naala manipud iti Daan nga Ingles ti Rīn, a nagtaud manipud iti Proto-Hermaniko *Rīnaz. Daytoy pay ti taudan ti nagan kadagiti sabsabai a a Hermaniko a pagsasao a kas ti Danes a balikas ti Rijn (dati pay a kas ti Rhijn), ti Aleman a balikas ti Rhein, Romansh Rain (babaen ti Aleman) ken ti balikas ti pranses a Rhin ken Espaniol a balikas ti Rin, a napan iti pagsasao babaen ti Daan a Pranko. Daytoy ket nagtaudan pay manipud iti Indo-Europeano a *Reynos, manipud iti ramut a *rey- "agayus, tumaray", nga isu pay ti ramut ti balikas a kas ti karayan ken tumaray.[5] Ti Keltiko/Galo a nagan para iti Rin ketRēnos, a naala manipud iti taudan nga Indo-Europeano a kas ti Hermaniko a nagan. Daytoy ket mabirukan pay kadagiti sabali a nagan a kas ti Karayan Reno idiay Italia, a nakaalaan ti naganna manipud iti Galo.[6] Ti Latin a nagan aRhēnus ken ti Taga-ugma a Griego a Ῥῆνος (Rhēnos) ket nagtaud dagitoy manipud iti Keltiko a balikas, ken saan a dagus a nanipud ti Indo-Europeano, gapu ta dagitoy ket nakibinningayda ti panagbalbaliw manipud iti -ei- iti -ē-, a pakailaslasinan dagiti Keltiko a pagsasao ngem saan a Latin wenno Griego (ti Latin a nagan ket mabalinton a kas ti *Rīnus).

Ti nagan ket nailetra nga adda ti -h- kadagiti adu a pagsasao iti tatta nga aldaw, ngem ti pannakakitkita manipud kadagiti nasapsapa a panagibagbaga ti nagan ket awan ti -h- (a kas ti Daan nga Ingles), daytoy ket saan nga etimolohiko a panangiletra. Daytoy ket mabalin a naibatay ti Latin transliterasion ti Griego a porma ti nagan, a Rhenos,[5] makitkita pay iti rheos, alog, ken rhein, agayus. Ti Latin pannakailetra ket mabalin idi a naala manipud iti Griego, ngem ti nagan ti karayan ket mabalin nga adda idin iti Latin sakbay ti dayta. Ti moderno a taudanna ket mabirukan iti Italiano a balikas ti Reno (ken nagan pay ti maysa a karayan idiay Italia, a kas ti naibagbaga dita ngato).

Dagiti paammo[urnosen | urnosen ti taudan]

  1. ^ "Le Rhin" (official site) (iti Pranses). Paris, France: L'Institut National de l'Information Geographique et Forestrière IGN. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2016-03-06. Naala idi 2016-03-06.
  2. ^ Frijters and Leentvaar (2003)
  3. ^ Schrader, Christopher; Uhlmann, Berit (28 Marso 2010). "Der Rhein ist kürzer als gedacht – Jahrhundert-Irrtum". sueddeutsche.de (iti Aleman). Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2010-03-31. Naala idi 27 Marso 2010.
  4. ^ "Ti Karayan Rin abababa iti 90 km a napampanunotan ti kaaduan". Ti Lokal – agdamag iti Ingles ti Aleman. 27 Marso 2010. Naala idi 9 Abril 2010.
  5. ^ a b "Rin". Online a Diksionario ti Etimolohia. Douglas Harper. Nobiembre 2001. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2015-05-09. Naala idi 10 Pebrero 2009.
  6. ^ Johannes Hoops, Reallexikon der germanischen Altertumskunde, Tomo 24

Dagiti nagibasaran[urnosen | urnosen ti taudan]

Dagiti akinruar a silpo[urnosen | urnosen ti taudan]

Dagiti inadaw a sasao a mainaig iti Rin iti Wikiquote (iti Ingles)
Dagiti midia a mainaig iti Rin iti Wikimedia Commons