Bantay Binuluan

Manipud iti Wikipedia, ti nawaya nga ensiklopedia
(Naibaw-ing manipud iti Grupo ti Ambalatungan)
Bantay Binuluan
  • Bantay Ambalatungan
  • Bantay Binubulauan
Ti Bantay Binuluan kas makita manipud iti purok ti Bangtitan iti Upper Uma, Lubuagan
Kangatuan a punto
Kangato2,329 m (7,641 ft)
ListaanAktibo a bulbulkan ti Filipinas
Nagsasabtan17°18′22.4″N 121°5′38.6″E / 17.306222°N 121.094056°E / 17.306222; 121.094056Nagsasabtan: 17°18′22.4″N 121°5′38.6″E / 17.306222°N 121.094056°E / 17.306222; 121.094056
Heograpia
Ti Bulkan Binuluan ket mabirukan idiay Luzon
Bulkan Binuluan
Bulkan Binuluan
Ti Bulkan Binuluan ket mabirukan idiay Filipinas
Bulkan Binuluan
Bulkan Binuluan
PagilianFilipinas
RehionRehion Administratibo ti Kordiliera
ProbinsiaKalinga
Siudad/ili
NagannakKordiliera Sentral
Mapa-topo7277-IV
Heolohia
Kita ti bantayEstratobulkan
Arko/barikesBarikes ti Kordiliera Sentral Luzon
Naudi a bimtak1952 (?), 1986 (?)
Panagsang-at
Sinang-atDi ammo
Dalan (kalakaan)Di ammo

Ti Bantay Binuluan (ammo pay a kas Ambalatungan) ket ti maysa a nasulinek a bulkan iti probinsia ti Kalinga iti Rehion Administratibo ti Kordiliera iti Filipinas. Ti 2,329-metro-kangato (7,641 ft) a bantay ket parte ti kabambantayan ti Kordiliera Sentral iti isla ti Luzon, ti kadakkelan nga isla iti pagilian. Mangipakita ti Binuluan iti aktibo a bulakanismo babaen dagiti nadumaduma a lugar ti pumarula, solpatara ken dagiti napudot nga ubbog iti bakrasna. Adda dagiti reporta iti mabalin a panagbettak idi 1952 ken 1986 (wenno 1987), ngem saan dagitoy a napasingkedan.

Heograpia[urnosen | urnosen ti taudan]

Ti Bantay Binuluan [Bin-oo-loo-ahn (dialekto a Lubuaganyen)] ket maysa kadagiti kangatuan a pantok iti lugar. Napalikmutan ti bantay babaen dagiti ili ti Lubuagan, Pasil ken Tinglayan iti probinsia ti Kalinga.

Ti Tanap ti Karayan Pasil iti amianan alaud ti Bantay Binuluan a makita iti sanguanan dagiti bakras ti Binuluan

Iti abagatan a daya ti bantay ket ti Karayan Chico nga agay-ayus iti turong manipud iti abagatan a laud aginggana iti amianan a daya, bayat a ti amianan a laud ti bantay ket ti Karayan Pasil, nga agay-ayus pay iti turong manipud iti abagatan a laud aginggana iti amianan a daya a tumipon iti Karayan Chico kalpasan bassit iti bantay. Ti Bantay Binuluan ket maitagikua iti kabambantayan a mabirukan iti pagbaetan dagiti dua a karayan, agturong iti abagatan a laud aginggana iti amianan a daya. Iti abagatan a bassit ti Binuluan ket ti Bantay Mosimus 2,178 m (7,146 ft), sarunuen babaen ti Bantay Cauitan 2,569 m (8,428 ft) ken Bantay Alchan (Alchanon) 2,567 m (8,422 ft), ti maika-19 ken maika-20 a kangatuan a bantay iti Filipinas.[1][2] Iti abagatan daytoy a linia ti banbantay ket ti Bantay Chumangil 1,996 m (6,549 ft) ken Bantay Patoc 1,819 m (5,968 ft), ti sabali a bulkan iti Kabambantayan ti Tengnga a Kordiliera a mangipakita iti napigsa nga aktibidad iti pumaroliko.

Heolohia[urnosen | urnosen ti taudan]

Ilista ti Programa ti Global a Bulkanismo ti Instituto ti Smithsoniano ti Binuluan babaen ti Grupo ti Ambalatungan. Ti dasitiko a di ammo unay a rimpuok dagiti bulkan a tinawtawagan iti Ambalatungan babaen ti Alvir (1956)[3] ken ti Komision ti Bulkanolohia ti Filipinas (1981), ken kas Bantay Binuluan babaen ti Wolfe (1982)] ket naipalawag idi a kas mangbukel kadagiti tallo a bulkan a mabirukan iti igid ti agarup a Daya-Laud a linia. Aglaon ti Bulkan Binuluan iti napdsok diding nga abut ti bulkan nga addaan kadagiti napudot nga ubbog ken ti ken dagiti naregget a natangkenan iti asupre a rabaw ti pumaroliko a pagsingngawan a makapataud kadagiti napigsa nga uni. Ti bulkan Bumabag, 3 kilometro (1.9 mi) iti daya ti Binuluan, ket addaan kadagiti dua nga abut ti bulkan a mangipakita met iti napigsa a pumaroliko nga aktibidad. Ti bulkan Podakan, 1 kilometro (0.62 mi) iti abagatan a daya ti Bumabag, ket addaan pay iti dakkel a pagsingngawan ti alibungabong.[4] Mabalin a ti bulakan Bumabag ken Podakan ket dagiti sikigan a pangsingngawan ti Bantay Binuluan.[5][6]

Ilista ti Instituto ti Filipinas iti Bulkanolohia ken Sismolohia (PHIVOLCS) ti Binuluan wenno Ambalatungan kas maysa nga aktibo a bulkan.[7]

Dagiti sabali a panagadal[urnosen | urnosen ti taudan]

Kadawyan naabungotan iti ulep wenno angep ti Bantay Binuluan isu a narigat ti agala kadagiti retrato. Ti purok ti Bangtitan iti Upper Uma iti Lubuagan ket nasayaat a punto ti pagtan-awan para kadagit ibuya ken retrato ti bantay kadagiti karkarna a panawen no ti kangrunaan a pantok ket saan a naabongotan iti angep. Saan nga ammo no ti nakalay-aten ti Binuluan gapu ta narigat a serrekan ti lugar. Lasonlasong ti langa ti daga ket saan pay a napasayaat.

Adda metten dagiti sumagmamano a heolohikal a panagsukisok a mainaig kadagiti aktibidad ti panagmina iti balitok iti Batong Buhay iti Pasil, ngem ibagbaga dagiti agtateng nga awan pay ti nagkalay-at wenno nagsukisok iti Binuluan gapu ta "adayo unay", "awan rason a mapan idiay", "narigat unay a kalay-aten", ken "saan pay nga ikaskaso dagiti heologo".

Dagiti naaramid nga obra idi 2007 ken 2008 kas parte ti komprehensibo a sistematiko apanagsukisok, ket mangipakita kadagiti aktibidad a mainaig iti bulakaniko iti likmut ti Binuluan, manipud iti amianan nga agpalaud iti pantok, agpakanawan, aginggana iti akindaya a bangir ti pantok.

Napanawan dagiti pay sabali a naaramid nga obra gapu kadagiti suppiat a maipapan iti tripu iti abagatan a laud a sikigan (suppiat a maipapan iti tribu ti Tinglayan-Tulgao), ken dagiti di mainaig a suppiat ti tribu iti amianan a laud ken amianan a daya a sikigan (suppiat ti Upper Uma-Lubuagan).

Idi 2008, inaprobaran ti Departamento ti Enerhia dagiti dua a lokal a kompania, ti Aragorn Power ken Energy Corp. (APEC) ken Guidance Management Corp. (GMC) tapno agkukuyogda a mangsukisok iti 26,250-ektaria (64,900-acre) a lugar kadagiti ili ti Pasil, Tinglayan, ken Lubuagan para kadagiti panagadal iti pannakabalin ti heotermal nga enerhia.[8]

Dagiti heotermal a langa[urnosen | urnosen ti taudan]

Mangipakita ti Bantay Binuluan itibilang dagiti langa nga aktibo a heotermal. Adda dagiti bilang dagiti sitio nga addaan iti napigsa a sengngaw ti alibungabong, pumaroliko nga aktibidad, dagiti deposito ti asupre iti rabaw, dagiti napudot nga ubbog ti nasadiwa a danum, dagiti napudot nga ubbog ti asupre a danum, panagmantsa dagiti bato ti karayan, dagiti panagsingngaw kadagiti makasabidong a gas, dagiti kaudian a pannakatay a mainaig iti bulkaniko a gas (>100 kadagiti naudi a 20 a tawen kadagiti mina ti Batong Buhay), panagdadael ti pudot kadagiti mula, makasabidong a danum, dagiti lugar ti pumarola nga addaan iti baro ken agbalbaliw nga aktibidad.

Lugar ti Pumarola ti Bu-ot[urnosen | urnosen ti taudan]

Ti Lugar ti Pumarola ti Bu-ot (dialekto a Balatoc) ket mabirukan iti daga ti tribu ti Balatoc, iti igid ti Karayan Pasil iti napadsok a bakras ti akinlaud a tanap, iti dalan a mapan iti purok ti Balatoc iti dagus a kanawan ti lugar ti pumarola.

Mabirukan ti napadsok a lugar iti agarup a 17°21.078′N 121°05.676′E / 17.351300°N 121.094600°E / 17.351300; 121.094600 iti kangato iti agarup a 754 metro (2,474 ft) iti ngato ti panatar ti baybay. Adda dagitidua nga aktibo a pagsingngawan ti alibungabong nga addaan iti agay-ayus a duyaw nga asupre a danum, ken manipud pay kadagiti sabali a lokasion iti lugar, iti baba ti Karayan Pasil. Dagiti bato iti igid ti Karayan Pasil ket nakaroda a namantsaan iti kahe-duyaw iti ngato ken baba manipud iti lugar ti pumarola ti Bu-ot.

Kitaen pay[urnosen | urnosen ti taudan]

Dagiti nagibasaran[urnosen | urnosen ti taudan]

  1. ^ "Bontoc Topographical Map". University of Texas in Austin Library. Naala idi 2011-12-20.
  2. ^ "The Highest Mountains in the Philippines". Pinoy Mountaineer. Naala idi 2011-12-21.
  3. ^ Alvir A D, 1953. A cluster of little known Philippine volcanoes. Proc 8th Pacific Sci Cong, 1953, 2: 205-206
  4. ^ "Ambalatungan Group". Programa ti Global a Bulkanismo (iti Ingles). Instituto ti Smithsoniano.
  5. ^ "Ambalatungan Synonyms & Sub-features". Global Volcanism Program. Naala idi 2011-12-19.
  6. ^ "Ambalatungan Group". Google Maps. Naala idi 2011-12-28.
  7. ^ "Inactive volcanoes of the Philippines Part 1" Naiyarkibo 2015-09-24 iti Wayback Machine. Philippine Institute of Volcanology and Seismology. Naala idi 2011-12-16.
  8. ^ Albano, Jr., Estanislao (2008-10-01). "DoE approves geothermal project in Kalinga town". Barangay RP. Naala idi 2011-12-20.

Dagiti akinruar a silpo[urnosen | urnosen ti taudan]