Guam

Manipud iti Wikipedia, ti nawaya nga ensiklopedia
Guam
Guåhån
Wagayway ti Guam
Wagayway
Selio ti Guam
Selio
Nailian a kanta: Fanohge Chamoru
Lokasion ti Guam
KapitolioHagåtña
Kadakkelan a purokDededo
Opisial a sasaoIngles ken Chamorro, Espaniol (saan nga opisial)
Grupgrupo ti etniko
39% Chamorro, 26.3% Filipino, 11.3% Pasipiko, 6.9% Puraw, 6.3% dadduma pay Asiano, 2.3% dadduma pay, 9.8% Mestiso[1]
Nagan dagiti umiliGuamaniano, Taga-Guam
Gobierno
Barack Obama (D)
• Governor
Eddie Calvo (R)
Ray Tenorio (R)
Kalawa
• Dagup
541.3 km2 (209.0 sq mi) (Maika-190)
• Danum (%)
naliway
Populasion
• Senso idi 2010
159,358
• Densidad
320/km2 (828.8/sq mi) (Maika-37)
GDP (PPP)Karkulo idi 2000
• Dagup
$2.5 bilion (2005 karkulo)1 (Maika-167)
• Tunggal maysa a tao
$15,000(2005 karkulo)1
KuartaDoliar ti Estados Unidos (USD)
Sona ti orasUTC+10 (Pagalagadan nga Oras ti Chamorro)
• Kalgaw (DST)
(awan ti DST)
Kodigo ti panagtawag+1-671
Kodigo ti ISO 3166GU
TLD ti internet.gu
  1. karkulo idi 2000

Ti Guam (/ˈɡwɑːm/ (Maipanggep iti daytoy nga unidengngen); Chamorro: Guåhån) ket maysa a naurnos, a saan a nainkorporado a teritorio iti Estados Unidos a mabirukan idiay akinlaud a Taaw Pasipiko. Maysa daytoy kadagiti lima a teritorio ti Estados Unidos nga addaan iti naipatakder a paisano a gobierno.[2][3] Ti Guam ket nailista a kas maysa kadagiti sangapulo ket innem a Saan a Bukod a Naturayan a Teritorio babaen ti Naipangpangruna a Komite iti Dekolonisasion iti Nagkaykaysa a Pagpagilian.[4] Ti kapitolio iti daytoy nga isla ket ti Hagåtña (sigud idi nga Agaña). Ti Guam ket isu ti kadakelan ken akin-abagatan unay iti Is-isla ti Mariana.

Dagiti Chamorro, dagiti patneng a tattao ti Guam, ket immunada tinaengan ti isla idi agarup a 4,000 a tawtawen.[5] Daytoy nga isla ket addan ti atiddog a pakasaritaan iti Europeano a kolonialismo. Nadutokan babaen ni Ferdinand Magellan idi agdama ti panagbanbaniaga dagiti Kastila idi Marso 6, 1521, ti immuna a kolonia ket naipatakder idi 1668 babaen ti Espania idi isasangpet dagiti agtalinaed a mairaman ni Padre San Vitores, maysa a Katoliko a misionero. Iti adadu ngen dua a siglo, ti Guam ket maysa a nangruna a pagsardengan para kadagiti Espaniol a Galeon ti Galeon a tinawen a nagbalballasiw iti Pasipiko. Daytoy nga isla ket tinengngel babaen ti Espania aginggana idi 1898, nga idi daytoy ket naisuko iti Estados Unidos idi panawen ti Gubat ti Espaniol-Amerikano ken ti kalpasan daytoy ket naited a kas paset iti Tulag ti Paris.

Kas ti kadakkelan nga isla idiay Mikronesia ken ti maymaysa laeng a tinengngel ti Estados Unidos nga isla iti dayta a rehion sakbay ti Maikadua a Sangalubongan a Gubat, ti Guam ket tiniliw ti Hapon idi Disiembre 8, 1941, kadagiti oras kalpasan ti panagbomba ti Pearl Harbor, ken nasakupan iti dua ken kagudua a tawtawen.

Iti panawen daytoy a panagsakup, dagiti tattao iti Guam ket suheto kadagito aramid a mairaman ti tuok, putolan ken rames,[6] ken napilitda nga umampon ti Hapon a kultura.[7] Ti Guam ket suheto idi ti narungsot a panakilablaban idi natiliw met laeng ti isla babaen dagiti tropa ti Estados Unidos idi Hulio 21, 1944, ti petsa a tinawen a napammadayawan a kas ti Wayaan nga Aldaw.[8]

Tatta nga aldaw, ti ekonomia ti Guam ket nasuportaran babaen ti kangrunaan nga industriana, ti turismo, a naipangpangruna a buklen daytoy kadagiti bisita manipud iti Hapon. Ti maikadua a pagtaudan ti matgedan ti Guam ket ti Militar ti Estados Unidos.[9]

Dagiti nagibasaran[urnosen | urnosen ti taudan]

  1. ^ "CIA Factbook: Guam". Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2013-12-03. Naala idi 2012-04-26.
  2. ^ "Dagiti teritorio ti E.U.." DOI nga Opisina iti Insular a Pannakibiang. Pebrero 9, 2007.
  3. ^ "Pannakaipalawag kadagiti Organisasion ti Insular a Politikal a Lugar Naiyarkibo 2011-07-21 iti Wayback Machine." Opisina iti Insular a Pannakibiang. Naala idi Oktubre 31, 2008.
  4. ^ Pakasaritaan iti U.N. a Dekolonisasion a Komite - Opisial a websiten ti U.N.
  5. ^ "Kanton Tasi". Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2010-09-30. Naala idi 2012-04-26.
  6. ^ Restitusion ti Gubat a Tignay : panangdengngeg sakbay ti Subkomite iti Insular ken Internasional a Pannakibiang iti Co... | Nailian a Biblioteka iti Australia
  7. ^ Higuchi, Wakako (Hunio 2001). "Ti Pannaka-Hapon nga Annuroten para dagiti Chamorro iti Guam, 1941-1944". Ti Warnakan iti Pakasaritaan ti Pasipiko. 36 (1): 19–35.
  8. ^ "Ti polis ti Guam ket nakatiliw iti suspekto iti panaglagip a panagtakaw". Marine Corps Times. Associated Press. Hulio 7, 2007. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2011-05-15. Naala idi Abril 5, 2010.
  9. ^ Rogers, Robert F. (1995). Pagtungpalan a Panagtaldiap ti daga: Pakasaritaan iti Guam. Honolulu: Pagmalditan ti Unibersidad iti Hawaii. ISBN 978-0824816780.

Dagiti akinruar a silpo[urnosen | urnosen ti taudan]

  • Dagiti midia a mainaig iti Guam iti Wikimedia Commons
  • Pakaammo ti panagbiahe idiay Guam manipud iti Wikivoyage (iti Ingles)
  • Guam.gov - Opisial a website ti gobierno ti Guam

Nagsasabtan: 13°30′N 144°48′E / 13.500°N 144.800°E / 13.500; 144.800