Jump to content

Israel

Urnosen dagiti silpo
Manipud iti Wikipedia, ti nawaya nga ensiklopedia

Nagsasabtan: 31°N 35°E / 31°N 35°E / 31; 35

Estado ti Israel
מְדִינַת יִשְׂרָאֵל (iti Hebreo)دَوْلَة إِسْرَائِيل (iti Arabiko)
Medīnat Yisrā'elDawlat Isrāʼīl
Maysa a puraw a wagayway nga addaan iti asul a horisontal a bedbed nga asideg ti ngato ken baba, ken maysa nga asul a bituen ni David iti tengnga.
Wagayway
Ti Menorah a napalikmutan babaen ti maysa a sanga ti olibas iti tunggal maysa a bakrang, ken ti naisuratan ti Hebreo iti babana.
Kayarigan
Nailian a kanta: Hatikvah
(הַתִּקְוָה; Ti Namnama)

Politikal a mapa iti Tengnga a Daya nga addaan iti Israel iti nalabbaga. Timaysa a naisigpet ket agiparang ti mapa iti lubong nga addaan dagiti kangrunaan nga igid ti mapa ket naparaigidan.
Kapitolio
ken kadakkelan a siudad
Herusalem[a]
31°47′N 35°13′E / 31.783°N 35.217°E / 31.783; 35.217
Opisial a sasaoHebreo, Arabiko[1]
Grupgrupo ti etniko
(2011)
75.3% Hudio
20.5% Arabo
4.2% dadduma pay[2]
Nagan dagiti umiliIsraeli, Taga-Israel
GobiernoParlamentario a demokrasia[1]
Isaac Herzog (יצחק הרצוג)
Yair Lapid (יאיר לפיד)
Mickey Levy (מיקי לוי)
Esther Hayut (אֶסְתֵּר חַיּוּת)
LehislaturaKnesset
Wayawaya 
manipud iti Britaniko a Bilin para iti Palestina
14 Mayo 1948
Kalawa
• Dagup
20770⁄22072 km2 (0.36333 sq mi)[1] (Maika-154)
• Danum (%)
2
Populasion
• Karkulo idi 2012
8,134,100 [2][3] (Maika-97)
• Senso idi 2008
7,412,200[2][4]
• Densidad
371/km2 (960.9/sq mi) (Maika-32)
GDP (PPP)Karkulo idi 2011
• Dagup
$235.446 bilion[5] (Maika-50)
• Tunggal maysa a tao
$31,005[5] (Maika-26)
GDP (nominal)Karkulo idi 2011
• Dagup
$245.266 bilion[5] (Maika-41)
• Tunggal maysa a tao
$32,298[5] (Maika-27)
Gini (2008)39.2[6]
kalalainganna · Maika-66
HDI (2013)steady 0.888[7]
nangato unay · Maika-19
KuartaShekel (₪‎) (ILS)
Sona ti orasUTC+2 (IST)
• Kalgaw (DST)
UTC+3 (IDT)
Pormat ti petsadd/mm/yyyy (AD)
Pagmanehuankanawan
Kodigo ti panagtawag972
Kodigo ti ISO 3166IL
TLD ti internet.il
  1. ^ Saan a mairaman / Mairaman ti Golan Heights ken Daya a Herusalem; kitaen ti baba.
  2. ^ Mairaman amin dagiti agnanayon nga agtaeng idiay Israel, ti Golan Heights ken Daya a Herusalem. Mairaman pay dagiti Israeli nga umili nga agtaeng idiay West Bank. Saan a mairaman dagiti Israeli a populasion idiay West Bank ken ti Gaza Strip.

Ti Israel, opisial a ti Estado ti Israel (Hebreo: מְדִינַת יִשְׂרָאֵל‎, Medīnat Yisrā'el, IPA: [me̞diˈnät jisʁäˈʔe̞l] (Maipanggep iti daytoy nga unidengngen); Arabiko: دَوْلَة إِسْرَائِيل‎, Dawlat Isrāʼīl, IPA: [dawlat ʔisraːˈʔiːl]), ket maysa a parlamentario a republika idiay Tengnga a Daya, iti igid a pantar iti Baybay Mediteraneo. Nabeddengan ti Lebanon iti amianan, ti Siria iti amianan a daya, ti Hordania ken ti West Bank iti daya, ti Ehipto ken ti Gaza Strip iti abagatan a laud, ken ti Golpo ti Aqaba idiay Baybay Nalabbasit iti abagatan, ken buklen daytoy dagiti nadumaduma a heograpiko a langlanga iti uneg iti daytoy bassit a lugar.[1][8] Ti Israel ket naipalpalawag a kas maysa a Hudio ken Demokratiko nga Estado iti bukodna a Kangrunaan a Linlinteg ken isu laeng ti maymaysa a Hudio-a kaaduan nga estado.[9]

Kalpasan ti panagampon ti maysa a resolusion babaen ti Sapasap a Gimong iti Nagkaykaysa a Pagpagilian idi 29 Nobiembre 1947 nga agitaltalek ti panakampon ken pannakaisayangkat iti Nagkaykaysa a Pagpagilian a Plano ti Panagbingay para iti Palestina, idi 14 Mayo 1948 David Ben-Gurion, ti Ehekutibo a Daulo iti Organisasion ti Sangalubongan a Sionista[10] ken presidente ti Hudio nga Ahensia para iti Palestina, nairangarang ti pannakaibangon ti Hudio nga estado idiay Eretz Israel, a maammuanto a kas ti Estado iti Israel, ti maysa nga estado a nawaya manipud iti Britaniko a Bilin para iti Palestina.[11][12][13] Dagiti kaarrubana nga Arabo nga estado ket nagraut ti sumaruno nga aldaw para ti panagsuporta kadagiti Palestino nga Arabo. Manipud idin ti Israel ket nakigubgubat kadagiti adu a gubgubat kadagiti kaarrubana nga Arabo nga estado,[14] a daytoy ket nagsakup ti West Bank, Peninsula ti Sinai, Gaza Strip ken ti Golan Heights. Paset kadagityo a teritorio, a mairaman ti Day a Herusalem, ket innayon babaen ti Israel, ngem ti pagbeddengan iti kaarrubana a West Bank ket saan pay anga agnanayon a naipalpalawag.[15][16][17][18][19] Ti Israel ket nagpirma iti tulag ti kappia a kaduna ti Ehipto ken Hordania, ngem dagiti ganetget a panagsolbar ti Israeli–Palestina a suppiatan ket saan pay a nagbanagan ti kappia.

Ti sentro ti busbos ti Israel ket ti Tel Aviv,[20] a ti Herusalem ket isu ti kaaduan ti populasion a siudad, ken ti kapitoliona (nupay saan a mabigbigan a sangalubongan a kastoy). Ti populasion ti Israel, a kas naipalpalawag ti Tengnga nga Opisina dagiti Estadistika ti Israel, ket nakarkulo idi 2012 ti agarup a 7,859,300 a tattao, a dagitoy 5,916,200 ket Hudio.[3][21][22] Dagiti Arabo ket mangbukel ti maikadua a kadakkelan nga etniko a grupo, a kaaduan kadagitoy ket Muslim. Adda pay dagiti basbassit a minoridad a mairaman dagiti Kristiano, Drusos, Sirkasianos ken Samaritano.

Ti Israel ket maysa a representatibo a demokrasia nga addaan iti parlamentario a sistema, panakaitutop a pannakabagi ken sangalubongan a kalintegan nga agbutos.[23][24] Ti Kangrunaan a Ministro ket agserbi a kas ti daulo ti gobierno ken ti Knesset ket agserbi a kas ti maymaysa a kamara a lehislatibo a pannakabagi ti Israel. Ti Israel ket addaan iti maysa a kangatuan a panagnamnama ti biag iti lubong.[25] Daytoy ket maysa a narang-ay a pagilian, kameng ti OECD,[26] ken ti ekonomiana, ket naibatay iti nominal a dagup ti domestiko a produkto, ket isu idi ti maika-41 a kadakkelan iti lubong idi 2010.[27] Ti Israel ket addaan iti kangatuan ti pagalagadan ti panagbiag idiay Tengnga a Daya.[28]

Etimolohia

[urnosen | urnosen ti taudan]
Ti Bituen ni David, simbolo ti Hudaismo manipud idi Tengnga a Panawen.
שָׁלוֹם
Aglaon daytoy nga artikulo kadagiti teksto a Hebreo. No awan ti maitutop a suporta ti panangiparang, mabalin a makitam dagiti maraka-ti-salusod, dagiti kahon, wenno dadduma pay a simbolo imbes a ti letletra a Hebreo.

{{Aglaon ti teksto nga Arabiko} Kalpasan ti panakawayawaya idi 1948, ti baro a Hudio nga estado ket pormal a nanaganan ti Medinat Yisrael, wenno Estado ti Israel, kalpasan a dagiti dadduma a naidiaya a ken relihioso a nagnagan a mairaman i tEretz Israel ("ti Daga ti Israel"), Zion, ken Hudea, ket nausig ngem nalikudan.[29] Kadagiti nasapa a lawas ti panakawayawayana, ti gobierno ket pinilina ti termino nga "Israeli" tapno mangibaga kadagiti umili ti Israel, a napormalan ti pannakaiyebkas babaen ti Ministro ti Ganganaet a Pannakibiang a ni Moshe Sharett.[30]

Ti nagan nga Israel ket naipakasaritaan idin a naus-usar, iti sapasap ken relihioso a panagusar, tapno mangitudo ti bibliko a Pagarian ti Israel wenno ti sibubukel a Hudio a pagilian.[31] Segun ti Hebreo a Biblia ti nagan nga "Israel" ket naited kenni patriarka Jacob (Pagalagadan Yisraʾel, Isrāʾīl; Septuagint Griego: Ἰσραήλ; "struggle with God"[32]) kalpasan ti panagballigina a nakigabbo iti anghel ti Apo.[33] Dagiti sangapulo ket dua nga annak a lallaki ni Jacob ket nagbalin a dagiti nagngiputot kadagiti Israelita, ket nakunkuna pay a kas dagiti Sangapulo ket dua a Tribu ti Israel wenno Annak iti Israel. Ni Jacob ken dagiti annakna a lallaki ket nagtaengda idiay Canaan ngem napilitda baben ti bisin a napan idiay Ehipto para iti uppat a kaputotan aginggana kenni Moses, ti maikadua a nalatak nga apo ni Jacob,[34] ket nangidaulo kadagiti Israelita a nagsubli idiay Canaan iti "Ipapanaw". Ti kasapaan nga arkeolohiko naga artepakto a nagibaga ti balikas nga "Israel" ket ti Merneptah Stele iti taga-ugma nga Ehipto (a napetsaan ti naladaw a maika-13 a siglo BCE).[35]

Ti lugar ket ammo pay a kas ti Nasantuan a Daga, a daytoy ket nasantuam para iti amin a dagiti Abraham a relihion a mairaman ti Hudaismo, Kristianidad, Islam ken ti Bahá'í a Pammati. Sakbay ti 1948 a Panakairangarang ti Panakawayawaya ti Israeli, ti sibubukel a rehion ket naamammoan babaen kadagiti nadumaduma a nagnagan a mairaman ti Akin-abagatan a Siria, Siria Palestina, Pagarian iti Herusalem, Probinsia ti Iudaea, Coele-Siria, Retjenu, Canaan ken, ti naisansangayan a kas ti, Palestina.

Pakasaritaan

[urnosen | urnosen ti taudan]
Nangruna nga artikulo: Pakasaritaan iti Israel

Pannaka-antigo

[urnosen | urnosen ti taudan]
Adu pay a pakaammo: Pakasaritaan iti antigo nga Israel ken Huda, Pakasaritaan iti Israel, ken Pakasaritaan iti Palestina

Ti pakinakem ti "Daga iti Israel", a naamammoan iti Hebreo a ka ti Eretz Yisrael (wenno Eretz Yisroel), ket nangruna daytoy idin ken sagrado kadagiti Hudio a tattao manipud idi Bibliko a panawen. Segun ti Torah, ti Dios ket inkarina ti daga kadagiti tallo a Patriarka dagiti Hudio a tattao.[36][37] Iti naikabatayan ti eskritura, ti paset ti panawen dagiti tallo a Patriarka ket naikabil iti nasapa a maikadua a milenio BCE,[38] ken ti immuna a Pagarian iti Israel ket nabangon idi maika-11 a siglo BCE. Dagiti simmaruno a dagiti Israelita a pagarian ken estado ket nagballaballag a naturayan kadagiti sumaganad a ginasut a tawtawen, ken ammo dagitoy manipud kadagiti nadumaduma bibliko a nagtaudan.[39][40][41][42]

Ti akin-amianan a Pagarian iti Israel, ken dagiti pay siudad a Pilistino nga estado ket natnag idi 722 BCE, ngem ti akin-abagatan a Pagarian iti Hudah ken dagiti nadumaduma a Poeniko a siudad ket nagtultuloy ti kaaddada idi ti rehion ket tinurayan babaen ti Asiria. Ti irurumsua dagiti Babilonia, ti Hudah ket dimteng pay daytoy a naparukma.

Klasiko a paset ti panawen

[urnosen | urnosen ti taudan]

Ti nagsasaruno a Persiano a turay, ti rehion, ket nabingbinagy ti nagbaetan ti probinsia ti Siria-Coele ken kalpasan daytoy ti autonomo a Yehud Medinata, ket naininut idi a naparang-ay ti urbano a kagimongan, a kaaduan atinurayan babaen dagiti Hudio. Ti Griego a panagrukma ket linabsanna daytoy a rehion nga awan dagiti resistansia wenno interesado. Nainkorporado iti Ptolemaiko ken kanungpalanna dagiti Seleusida nga Imperio, ti akin-abagatan a Lebante ket kaaduan a na-helenisado, a nagitakder daytoy kadagiti irteng a nagbaetan dagiti Hudio ken dagiti Griego. Ti suppiatan ket rimtak idi 167 BCE babaen ti Macabeo a Yaalsa, a nagballigi ti panagipatakderna ti maysa a nawaya a Hasmonean a Pagarian idia Hudah, a daytoy ket napadakkel ti kaaduan ti moderno nga Israel, idi dagiti Seleusida ket nagininutda a nakapukaw ti panagtengngel ti rehion.

Ti Imperio a Romano ket rinautna ti rehion idi 63 BCE, nga immuna a nangala ti panagtengngelna iti Siria, ken idi pay panakairamanna idiay sibil a gubat ti Hasmonean. Ti panagsalisal a nagbaetan dagti kumayat ti Romano ken dagiti kumayat ti Parto a sangkatiponan idiay Hudea ket dimtengan ti panakaiturong ti panakaikabil ni Herod ti Nalatak ken ti pakaitiptipon ti Herodes a Pagarian a kas ti basalo a Hudio nga estado ti Roma. Ti panakaapday dagiti Herodes, ti Hudea, ket naipabalin a kas probinsia ti Roma, ket nagbalin daytoy a lugar ti naranggas a panagsalisal dagiti Hudio a simmupiat kadagiti Greko-Romano, a nagpatinggaan ti Hudio-Romano a Gubgubat, a nagpatinggaan daytoy ti nawatiwat a panagdadael ken panagpaty dagiti puli. Ti kaadda dagiti Hudio ti rehion ket bimmassit kalpasan ti panakapaay ti Bar Kokhba a yaalsa a sinupiatan ti Imperio a Romano idi 132 CE.[43] NUpay kasta, adda idi ti nagtultuloy a bassit a kaada dagiti Hudio ken ti Galilea ket isu ti nagbalin a sentro relihionna.[44][45] Ti Mishnah ken ti paset ti Talmud, dagiti sentro a teksto ti Hudio, ket naaramid idi ti las-ud ti maikadua aginggana ti maika-4 a sigsiglo CE idiay Tiberias ken Herusalem.[46] Ti rehion ket kaaduan a nataengan babaen dagiti Greko-Romano idiay aplaya ken dagiti Samaritano idiay turod nga away. Ti Kristianidad ket nagininut idi a simmuksukat ti Romano a paganismo, a ti lugar a babaen ti Bisantino a turay ket napabalin iti Mitra iti Daya, a kas dagiti Palaestina Prima ken Palaestina Secunda a probinsia. Ngem idi maika-5 ken maika-6 a siglo, dagiti dramatiko a pasamak dagiti Samaritano a Yaalsa ket binalbaiwanna daytoy a daga, nga adda dagiti adu a pannakadadael kadagiti Bisantino a Kristiano keb Samaritano a kagimongan ken ti maysa a nagbanagan ti panagpabassit tipopulasion. Kalpasan ti Persiano a panagrukma ken ti saan a napaut a pannakaikabil ti Hudio a Mankomunidad idi 614 CE, ti Imperio a Bisantino ket nangikabil ti panagturayna idi 625 CE, a nagbanagan daytoy ti ad-adu pay a panakaapday ken panakadadael.

Tengnga a panawen

[urnosen | urnosen ti taudan]

Idi 635 CE, ti rehion, ia mairaman ti Herusalem, ket naparukma babaen dagiti Arabo ken nabati idi a tinengtengngel dagiti Muslim para kadagiti sumaruno a 1300 a tawtawen.[47]Ti panaktengngel ti rehion ket naiyallatiw ti nagbaetan dagiti Umayyad,[47] Abbasids,[47] ken dagiti Krusada ti dagup dagiti simmaruno nga innem a siglo,[47] sakbay a naparukma babaen ti Mamluk Sultanato, idi 1260.[48] Idi 1516, ti rehion ket rinukma babaen ti Imperio nga Otomano, ken nabati babaen ti Turko a panakaturay aginggana idi maika-20 a siglo.[48]

Dagiti nota

[urnosen | urnosen ti taudan]
a.   ^ Ti Herusalem a Linteg ket mangibaga a ti "Herusalem, ti sibubukel ken naipagkaykaysa, ket isu ti kapitolio ti Israel" ken ti siudad ket agserbi a kas ti tugaw ti gobierno, pagyanan ti pagtaengan iti Presidente, dagiti opisina ti gobierno, kangatuan a korte, ken ti parlamento. Ti Nagkaykaysa a Pagpagilian a Konsilo ti Salaknib a Resolusion 478 (20 Agosto 1980; 14–0, nangirnad ti Estados Unidos) ket nagirangarang ti Herusalem Linteg "awan serbina ken kodapis" ken timmawag kadagiti kameng nga estado a mangikkat kadagiti diplomatiko a misionda manipud idiay Herusalem. Ti Nagkaykaysa a Pagpagilian ken amin dagiti kameng a pagilian ket nagmadida a nanagawat ti Herusalem a Linteg (kitaen ti Kellerman 1993, p. 140) ken nagtaripatu kadagiti bukodda nga embahada kadagiti sabsabali a suiudad a kas ti Tel Aviv, Ramat Gan, ken Herzliya (kitaen ti CIA Factbook Naiyarkibo 2018-12-24 iti Wayback Machine ken Mapa iti Israel). Ti Kongreso ti Estados Unidos ket inamponna ti Herusalem nga Embahada a Tignay, a nagibagbaga a ti embahada ti Estados Unidos ket nasken a maipan idiay Herusalem ken ti nasken a mabigbigan nga isu ti kapitolio ti Israel. Nupay kasta, ti Opisina ti Departamento ti Legado nga Abogado ti Estados Unidos ket nangipatingga a dagiti probision ti tignay a "mangraut ti eksklusibo a turay ti presidente iti lugar ti gangganaet a panakibiang ken dagitoy ket di naibatay ti linteg". Manipud ti panakapasingked ti tignay, amin a Presidente a nagserbi ti opisina ket nangikeddeng a ti iyaalis ket makadadael ti nailian a pakadanagan ti panaksalaknib ti Estados Unidos ken nagpili a nangited ti panagiwagsak a panagatipa ti ania man nga aksion ti daytoy a sanguanan. Ti Palestino nag Autoridad ket makitkitana ti Daya a Herusalem a kas ti kapitolio ti masakbayan a Palestino nga estado. Ti kamaudianan a kasasaad ti siudad ket agururay kadagiti masakbayan a tulagan a nagbaetan ti Israel ken ti Palestino nga Autoridad (kitaen ti "Pakitinnukagan ti Herusalem," Palestina–Israel a Warnakan). Kitaen ti Dagiti Puesto idiay Herusalem para kadagiti adu pay a pakaammo.

Dagiti nagibasaran

[urnosen | urnosen ti taudan]
  1. ^ a b c "Israel". The World Factbook. Central Intelligence Agency. 8 Pebrero 2012. ISSN 1553‐8133. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2018-12-24. Naala idi 17 Pebrero 2012. {{cite web}}: Kitaen ti pateg ti |issn= (tulong)
  2. ^ "Kinaudi a Bilbilang ti Populasion iti Israel". Pudno a Biblioteka ti Hudio. Enero 2012. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2018-06-12. Naala idi 17 Pebrero 2012.
  3. ^ a b "Populasion, babaen ti Populasion a Grupo". Binulan a Pakdaar ti Estadistika. Tengnga nga Opisina dagiti Estadistika ti Israel. 7 Pebrero 2013. Naala idi 17 Pebrero 2012.
  4. ^ "Senso ti Populasion idi 2008" (PDF). Tengnga nga Opisina dagiti Estadistika ti Israel. Naiyarkibo manipud iti kasisigud (PDF) idi 2012-11-14. Naala idi 17 Pebrero 2012.
  5. ^ a b c d "Reporta para kadagiti Napili a Pagilian ken Suheto". Pagbanagan ti Sangalubongan nga Ekonomia. Internasional a Pundo ti Panguartaan. 2012. Naala idi 17 Pebrero 2012.
  6. ^ "Distribution of family income – Gini index". The World Factbook. Central Intelligence Agency. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2014-06-25. Naala idi 1 Septiembre 2009.
  7. ^ "2014 Human Development Report Summary" (PDF). United Nations Development Programme. 2014. pp. 21–25. Naala idi 27 Hulio 2014.
  8. ^ Skolnik 2007, pp. 132–232
  9. ^ "Israel". Kawayaan iti Lubong. Kawayaan a Balay. 2008. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2012-06-23. Naala idi 20 Marso 2012.
  10. ^ Dati nga ammo idi iti Gunglo ti Sionista
  11. ^ "Panakairangarang iti Panakabangon iti Estado iti Israel". Ministro iti Ganganaet a Panakibiang ti Israel. 14 Mayo 1948. Naala idi 8 Abril 2012.
  12. ^ Brenner, Michael; Frisch, Shelley (Abril 2003). Sionismo: Ababa a Pakasaritaan. Markus Wiener Publishers. p. 184.
  13. ^ "Dagiti Sionista a Daulo: David Ben-Gurion 1886–1973". Ministro iti Ganganaet a Pannakibiang ti Israel. Naala idi 13 Hulio 2011.
  14. ^ Gilbert, Martín (2005), Ti Routledge nga Atlas iti Araba–Israeli a suppiatan, Routledge, ISBN 978-0-415-35900-9
  15. ^ "Ti kasasaad iti Herusalem" (PDF). Ti Saludsod iti Palestina ken ti Nagkaykaysa a Pagpagilian. Nagkaykaysa a Pagpagilian Departamento iti Publiko a Paammo. Ti Daya a Herusalem ket naipanunutan a, babaen ti Sapasap a Gimong ken ti Salaknik a Konsilo, a kas paset ti nasakupan a teritorio ti Palestina.{{cite book}}: Panagtaripato ti CS1: postscript (silpo)
  16. ^ BBC News (29 Marso 2006). "Panagusig: Dakkel a plano ni Kadima". Naala idi 10 Oktubre 2010.
  17. ^ BC Kessner, HS Tatta nga Aldaw. "Dagiti Narigat nga Inadadal ti Israel". Naala idi 19 Marso 2012.
  18. ^ Ti Instituto para iti Nailaina a Panagadal ti Salaknib. "Ti Legado ti Di-nailawlawgan a Pagbeddengan, Paammo ti Tel Aviv Bilang. 40, Hunio 5, 2002". Naala idi 7 Oktubre 2010.
  19. ^ "Warnakan ti Israel: Ti Daga nga Awan ti Pagbeddenganna". The Epoch Times. Naala idi 20 Marso 2012.
  20. ^ "GaWC – Ti Lubong babaen ti GaWC 2008". Globalisasion ken Sangalubongan a Panagsukisok kadagiti Siudad a Network. Naala idi 1 Marso 2009.
  21. ^ "Ti Israel ket rinikpanna ti dekada nga addaan iti populasio iti 7.5 a riwriw". Haaretz. 30 Disiembre 2009. Naala idi 20 Marso 2012.
  22. ^ Time Series-DataBank, Tengnga nga Opisina dagiti Estadistika, naala idi 20 Pebrero 2009
  23. ^ Rummel 1997, p. 257. "Ti agdama a listaan dagiti liberal a demokrasia ket mairaman ti: Andorra, Arhentina, … , Cyprus, … , Israel, ..."
  24. ^ "Sangalubongan aPnagala 2006: Panagrang-ay ti Tengnga a Daya iti Tengnga ti Sangalubongan a Panagganab ti Kawayaan". Freedom House. 19 Disiembre 2005. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2012-06-23. Naala idi 20 Marso 2012.
  25. ^ "WHO: Ti panagnamnama ti biag idiay Israel ket maysa a kangatuan iti lubong". Haaretz. 24 Mayo 2009.
  26. ^ "Ti panagpangato ti Israel idiay OECD". Organisasion para iti Ekonomiko a Pagtitinnulongan ken Panagrangrang-ay. Naala idi 20 Marso 2012.
  27. ^ "Reporta para kadagiti Napili a Pagilian ken Suheto". World Economic Outlook Database. Internasional a Pundo ti Panguartaan. Septiembre 2011.
  28. ^ "Pagsurotan ti Panagrangrang-ay ti Nagtagitaoan" (PDF). Panagrangrang-ay a Programa ti Nagkaykaysa a Pagpagilian. Naiyarkibo manipud iti kasisigud (PDF) idi 2010-11-21. Naala idi 4 Nobiembre 2010.
  29. ^ "Nadayeg a Pamanunotan". The Palestine Post. Herusalem. 7 Disiembre 1947. p. 1.
  30. ^ "On the Move". Time. New York. 31 Mayo 1948. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2008-04-06. Naala idi 6 Agosto 2007.
  31. ^ Levine, Robert A. (7 Nobiembre 2000). "Kitaen ti Israel a kas maysa a Hudio Pagilan nga Estado, Adu wenno Basbassit a Demokratiko". The New York Times. Naala idi 19 Enero 2011.
  32. ^ Wells, John C. (1990). Longman a diksionario ti panagbalikas. Harlow, Inglatera: Longman. p. 381. ISBN 0-582-05383-8. naikabil a "Jacob".
  33. ^ "Ken ti kinununa ket, Ti nagan ket saanton a tinawtawagan a Jacob, ngem Israel: para iti kas maysa a prinsipe ti kabilenagn ket adda iti Dios ken adda ti tattao, ken nagballigin." (Henesis, 32:28, 35:10). Kitaen pay ti Hosea 12:5 Naiyarkibo 2018-10-05 iti Wayback Machine.
  34. ^ Exodus 6:16–20
  35. ^ Barton & Bowden 2004, p. 126. "Ti Merneptah Stele... ket masuppiatan nga isu ti kadaanan nga ebidensia a saan a ti Biblia para ti kaadda ti Israel a nasapsapa ngem ti maika-13 a siglo BCE."
  36. ^ "Ken ti Apo a Dios ket mangiyegto kenka idiay daga a tagikua dagiti ammam, ken nasken a sika ket mangtagikuantoa; ken mangiyeg to kenka ti kasayaatan, ken agputot kayonto kadagiti ad-adu ngem dagiti ammayo ." (Deuteronomy 30:5).
  37. ^ "Ngem no agsubikanto kaniak, ken namnamaem dagiti bilinko ken surotem dagitoy, urayno ti panakaiwarwarasyo ket adda idiay kaadaywan a paset ti langit, ngem siakto ket agurnong kadagitoy, ken isublikto iti lugar a napilik a gapunan ti naganko nga agnaed idiay." (Nehemiah 1:9).
  38. ^ "Sursoroten ti Biblia a Linia a Pagorasan", Sursoroten ti Biblia, Public Broadcast Television, naala idi 29 Septiembre 2007
  39. ^ Friedland & Hecht 2000, p. 8. "Para kadagiti napalabas a ribribo a tawen ti Herusalem ket isu ti tugaw ti Hudio a panakaturayan, ti sangkabalayan a lugar dagiti ari, ti lokasion dagiti bukodna a lehislatibo a konsilo ken dagiti korte."
  40. ^ Ben-Sasson 1985
  41. ^ Matthews, Victor H. (2002), Ti Ababa a Pakasaritaan ti Taga-ugma nga Israel, Westminster John Knox Press, p. 192, ISBN 978-0-664-22436-3
  42. ^ Miller, J. Maxwell; Hayes, John Haralson (1986), Ti Pakasaritaan ti Taga-ugma nga Israel ken Hudah, Westminster John Knox Press, p. 523, ISBN 978-0-664-21262-9
  43. ^ Oppenheimer, A'haron ken Oppenheimer, Nili. Nagbaetan ti Roma ken Babilonia: Dagiti Panagadal ti Hudio a panagidaulo ken Kagimongan. Mohr Siebeck, 2005, p. 2.
  44. ^ Cohn-Sherbok, Dan (1996), Atlas iti Hudio a Pakasaritaan, Routledge, p. 58, ISBN 978-0-415-08800-8
  45. ^ "Palestina: Pakasaritaan". Ti Online nga Ensiklopedia dagiti Romano a Probinsia. Ti Unibersidad iti South Dakota. 18 Enero 2007. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2013-01-16. Naala idi 20 Marso 2012.
  46. ^ Morçöl 2006, p. 304
  47. ^ a b c d Gil, Moshe (1997), Pakasaritaan iti Palestine, 634–1099, Unibersidad ti Cambridge a Pagmalditan, ISBN 978-0-521-59984-9
  48. ^ a b Kramer, Gudrun (2008), Pakasaritaan iti Palestina: Manipud ti Panagrukma dagiti Otomano aginggana ti panakabangon iti Estado ti Israel, Unibersidad ti Princeton a Pagmalditan, p. 376, ISBN 978-0-691-11897-0

Dagiti akinruar a silpo

[urnosen | urnosen ti taudan]
  • Dagiti midia a mainaig iti Israel iti Wikimedia Commons
  • Pakaammo ti panagbiahe idiay Israel manipud iti Wikivoyage (iti Ingles)
Gobierno
Sapasap a pakammo
  • Israel a naikabil iti The World Factbook (iti Ingles)
Mapmapa
Naala manipud iti "https://ilo.wikipedia.org/w/index.php?title=Israel&oldid=400728"