Kappon ti Sobiet
Kappon dagiti Sosialista a Republika ti Sobiet Dadduma a nagnagan Союз Советских Социалистических Республик Soyuz Sovetskikh Sotsialisticheskikh Respublik | |
|---|---|
| 1922–1991 | |
 Wagayway
 Estado a Kayarigan
| |
| Napili a pagsasao: Пролетарии всех стран, соединяйтесь! (Pannakaisurat: Proletarii vsekh stran, soyedinyaytes'!) Ingles: Dagiti Agob-obra iti lubong, agkaykaysa! | |
| Nailian a kanta: "Nailian a Kanta iti Kappon ti Sobiet" (1944–1991) | |
.svg) Ti Kappon ti Sobiet kalpasan ti Maikadua a Sangalubongan a Gubat | |
| Kapitolio ken kadakkelan a siudad | Moscow |
| Sapasap a sasao | Ruso, ken dadduma pay |
| Relihion | Ateismo |
| Nagan dagiti umili | Sobiet |
| Gobierno | Kappon, Marxista–Leninista maymaysa a partido sosialista nga estado |
| Sapasap a Sekretario | |
• 1922–1952 | Joseph Stalin (immuna) |
• 1991 | Vladimir Ivashko (naudi) |
| Daulo iti Estado | |
• 1922–1938 | Mikhail Kalinin (immuna) |
• 1988–1991 | Mikhail Gorbachev (naudi) |
| Daulo iti Gobierno | |
• 1922–1924 | Vladimir Lenin (immuna) |
• 1991 | Ivan Silayev (naudi) |
| Lehislatura | Kangatuan a Sobiet |
| Sobiet iti Kappon | |
| Sobiet dagiti Nationalidad | |
| Historikal a panawen | Entregubat a paset ti panawen / Nalamiis a Gubat |
| 30 Disiembre 1922 | |
| 26 Disiembre 1991 | |
| Kalawa | |
| 1991 | 22,402,200 km2 (8,649,500 sq mi) |
| Populasion | |
• 1991 | 293047571 |
| Kuarta | Rublo ti Sobiet (руб) (SUR) (SUR) |
| Sona ti oras | UTC+2 to +13 |
| Kodigo ti panagtawag | 7 |
| TLD ti internet | .su2 |
| |
Ti Kappon ti Sobiet (Ruso: Советский Союз, tr. Sovetsky Soyuz), opisial a ti Kappon dagiti Sosialista a Republika ti Sobiet (USSR; Ruso: Сою́з Сове́тских Социалисти́ческих Респу́блик, tr. Soyuz Sovetskikh Sotsialisticheskikh Respublik; IPA: [sɐˈjus sɐˈvʲetskʲɪx sətsɨəlʲɪˈstʲitɕɪskʲɪx rʲɪsˈpublʲɪk] (
dengngen); naipangyababa iti Ingles kas ti СССР, SSSR), ket maysa idi a batay-linteg a sosialista nga estado nga adda idiay Eurasia iti nagbaetan ti 1922 ken 1991.
Ti Kappon ti Sobiet ket maysa idi a maymaysa a partido nga estado a tinurayan babaen ti Partido Komunista manipud idi nabangon aginggana idi 1990.[1] Maysa a kappon dagiti 15 subnational a republika ti Sobiet, ti estado ti Sobiet ket naipatakder babaen ti maysa a naisentro a nagato a gobierno ken ekonomia.
Ti Ruso a Rebolusion iti 1917 ket gapuanan ti panatuang ti Ruso nga Imperio. Kalpasan ti Ruso a Rebolusion, adda idi ti panagsagsagaba para iti bileg a nagbaetan ti partido a Bolshevik, nga indauloan babaen ni Vladimir Lenin, ken ti kontra-komunista a Puraw a tignay. Idi Disiembre 1922, dagiti Bolshevik ket nangabakda iti sibil a gubat, ken naporma ti Kappon manipud kadagiti panagtitipon ti Pederatibo a Sosialista a Republika ti Ruso a Sobiet, ti Transkaukasia a Sosialista a Pederatibo ti Sobiet a Republika, ti Ukraniano a Sosialista a Republika ti Sobiet and the Byelorussian Soviet Socialist Republic.
Kalpasan ti ipupusay ni Vladimir Lenin idi 1924, ni Joseph Stalin ket isu ti nagturay,[2] a nagidaulo it USSR babaen ti a programa ti panagindustrialisasion. Ni Stalin ket nangibangon ti maysa a naplano nga ekonomia.[2]
Idi Hunio 1941, ti Nasi nga Alemania ken dagiti kumaduanna ket rinautda ti Kappon ti Sobiet, a daytoy ti nangbettak ti di-mangriribo a tulag, a pinirmaan dayta naibaga a naaudi idi 1939. Kalpasan ti uppat a tawen a panakilablaban, ti Kappon ti Sobiet ket rimsua a kas dagiti dua a nalatak a bileg iti lubong, a ti maysa pay ket ti Estados Unidos.
Ti Kappon ti Sobiet ken dagiti bukodna a satelite nga estado ti Dumaya a Europa, a namammoan a kas ti Akindaya a Pagkaykaysaan, ket nakisuppiat iti Nalamiis a Gubat, daytoy ket ti maysa a nabayag a sangalubongan nga a prolonged global ideolohiko ken politiko a panagsagsagaba a kasupiatna ti Estados Unidos ken dagiti bukodna a Akinlaud a kumaduaan, a daytoy ket pinanawanna met laeng gapu ti panakaisangona iti panagrigat ti ekonomia ken dagiti domestiko ken ganganaet a yaalsa ti politika.[3][4] Iti naladaw a panawen ti 1980, ti naudi a daulo ti Sobiet a ni Mikhail Gorbachev ket nagpadas ti panagrepormana ti estado kadagiti annurotenna iti perestroika ken glasnost, ngem ti Kappon ti Sobiet narba ken daytoy ket pormal a natunaw idi Disiembre 1991 kalpasan ti napaay a kudeta ti Agosto.[5] Ti Ruso a Pederasion ket nagitultuloy kadagiti karbengan ken obligasionna.[6]
Heograpia, klima ken katutubo
[urnosen | urnosen ti taudan]Daytoy ket adda ti kalawa a 22,402,200 kuadrado kilometro (8,649,500 sq mi), ti Kappon ti Sobiet ket isu ti kadakkelan nga estado iti lubong. Ti kadakkelan nga estado iti lubong, tatta nga aldawen ket ti Rusia, a daytoy ket rimsua manipud iti USSR kalpasan ti panakapaay daytoy. Sumaksakop iti pagkanem a kalawa iti rabaw ti Daga, ti kadakkelna ket maipada iti Amianan nga Amerika. Ti Europeano a paset daytoy ket buklen ti pagkapat a kalawa iti daytoy a pagilian, ken daytoy idi ti sentro ti kultura ken ekonomia. Ti dumaya a paset idiay Asia ket gumay-at idiay Taaw Pasipiko aginggana ti daya ken Apganistan iti abagatan, ken awan unay ti populasionna. Daytoy ket nawatiwat iti 10,000 kilometro (6,200 mi) ti daya aginggana iti laud a bumallasiw kadagiti 11 sona ti oras, ken gangani a 7,200 kilometro (4,500 mi) iti amianan aginggana iti abagatan. Adda daytoy ti lima a sona ti klima: tundra, taiga, estepa, desierto, ken kabambantayan.
Ti Kappon ti Sobiet ket tagikuana ti kaatiddogan a pagbeddengan iti lubong, a marukrukod iti agarup a 60,000 kilometro (37,000 mi), dua a pagkatlo daytoy ket pantar iti Taaw Artiko. Iti ballasiw ti Nailet a Baybay Bering ket ti Estados Unidos. Ti Kappon ti Sobiet ket pagbeddenganna ti Apganistan, Tsina, Czechoslovakia, Pinlandia, Hungaria, Iran, Mongolia, Amianan a Korea, Norwega, Polonia, Romania, ken Turkia manipud idi 1945 aginggana idi 1991.
Ti kaatiddogan a karayan ti Kappon ti Sobiet ket isu idi ti Irtysh. Ti kangatuan a bantayna ket isu idi ti Komunismo a Pantok (tattan ket ti Ismail Samani a Pantok) idiay Tajikistan, iti7,495 metro (24,590 ft). Ti kadakkelan a danaw iti lubong, ti Baybay Kaspio, ket nagrunaan a naisanglad iti Kappon ti Sobiet. Ti kadakkelan a di-naapgad a danum ken kaadaleman, ti Danaw Baikal, ket adda idi idiay Kappon ti Sobiet.
Dagiti nagibasaran
[urnosen | urnosen ti taudan]- ↑ O'Laughlin, Bridget (1975). "Marxist Approaches in Anthropology" [Marxista a Panagarngian iti Antropolohia]. Annual Review of Anthropology (iti Ingles). 4: 341–370. doi:10.1146/annurev.an.04.100175.002013.
Roseberry, William (1997). "Marx and Anthropology" [Ni Marx ken Antropolohia]. Annual Review of Anthropology (iti Ingles). 26: 25–46. doi:10.1146/annurev.anthro.26.1.25. - 1 2 Service, Robert (2005). Stalin: A Biography [Stalin: Biograpia] (iti Ingles). Picador. ISBN 978-0-330-41913-0.
- ↑ Holloway, David (1996). Stalin and the Bomb: The Soviet Union and Atomic Energy [Ni Stalin ken ti Bomba] (iti Ingles). Yale University Press. p. 18. ISBN 978-0-300-06664-7.
- ↑ Turner 1987, p. 23
- ↑ McLean, Iain (1996). Oxford Concise Dictionary of Poltics [Ti Ababa a Diksionario ti Oxford para iti Politiko] (iti Ingles). Oxford University Press. ISBN 978-0-19-285288-5.
- ↑ "Ti Rusia ket partido tattan kadagiti aniaman a Tulag a partido ti sidgud idi a Kappon ti Sobiet, ken agganganas kadagiti isu met laeng a karnbengan ken obligasion iti sigud a Kappon ti Sobiet, malaksid kadagiti nasken a panagbalbaliw, a kas ti panagala ti panagbalbaliw kadagiti gay-at ti teritorio. [...] Ti Ruso a pederasion ket agitultuloy ti legado a personalidad iti sigud a Kappon ti Sobiet ken isu ngarud a daytoy ket saan a husto a kasaruno nga Estado iti kapanunotan a naibagbaga. Dagiti sabali a sigud a Republika ti Sobiet ket simmarunoda nga Estado.", Dagiti Materiales ti Nagkaykaysa a Pagarian iti Internasional a Linteg 1993, BYIL 1993, pp. 579 (636).