Masna a Monumento ti Timpoong ken Hibok-Hibok
| Masna a Monumento ti Timpoong ken Hibok-Hibok | |
|---|---|
Kategoria III ti IUCN (natural a monumento wenno langa) | |
 Ti pantok ti Bantay Hibok-Hibok | |
.svg)  Lokasion idiay Filipinas .svg) Masna a Monumento ti Timpoong ken Hibok-Hibok (Filipinas) | |
| Lokasion | Camiguin, Filipinas |
| Kaasitgan a siudad | Cagayan de Oro |
| Nagsasabtan | 9°10′21″N 124°43′24″E / 9.17250°N 124.72333°ENagsasabtan: 9°10′21″N 124°43′24″E / 9.17250°N 124.72333°E |
| Kalawa | 2,227.62 ektaria (5,504.6 acre) |
| Nabangon | Marso 9, 2004 |
| Mangituray a bagi | Departamento ti Enbironmento ken dagiti Masna a Rekurso |
Ti Masna a Monumento ti Timpoong ken Hibok-Hibok ket ti maysa a masna a monumento iti Filipinas a mabirukan idiay Akin-amianan a Mindanao iti isla ti Camiguin. Daytoy ket buklen dagiti dua a napintas a bulkan iti kabambantayan ti Camiguin Mindanao a gumay-at iti bugas ti Camiguin: ti Bantay Mambajao, a mangiraman iti Bantay Timpoong, ti kangatuan a pantokna, ken ti Bantay Catarman, a mangiraman iti Bantay Hibok-Hibok, ti kaikaisuna nga agdama nga aktibo a bulkan iti isla.[1] Nabangon idi 2004 babaen ti Proklamasion Blng. 570 nga impaay babaen ni Presidente Gloria Arroyo, ti masna a monumento ket maysa a nangruna a taudan ti danum nga aglaon ti kaikaisuna a nabati a katudian a bakir iti Camiguin.[2] Daytoy ket mangsuporta iti nadumaduma nga endemiko a flora ken fauna ken ammo pay kadagiti dissuorna, dagiti karayan ken dagiti ubbog.[1]
Idi las-ud ti maika-13 a Ministerial a Miting iti Enbironmento ti ASEAN idi 2015, ti monumento ti Timpoong ken Hibok-Hibok ket pormal a nairangarang a kas maysa a Tawid a Parke ti ASEAN.[3]
Deskripsion[urnosen | urnosen ti taudan]
Ti 2,227.62-ektaria (5,504.6-acre) a nasalakniban a lugar ket gumay-at iti igid ti tengnga ken akinlaud nga interior ti isla ti Camiguin. Daytoy ket mangiraman pay ti paglappedan a sona iti 182.91 ektaria (452.0 acre) a manglikmut iti Bantay Hibok-Hibok ken 1,239.7 ektaria (3,063 acre) a manglikmut iti Bantay Timpoong, ken gumay-at kadagiti uppat nga ili iti isla: ti Mambajao, Catarman, Mahinog ken Sagay.[2]
Iti 1,614 metro (5,295 ft) iti ngato ti pantar ti baybay, ti Bantay Timpoong ket isu ti kangatuan a pantok ti Bantay Mambajao. Ti Mambajao ket ti tengnga ken ti kadakkelan kadagiti tallo a bulkaniko a bantay ti isla (dagiti sabali ket ti Bantay Catarman ken Bantay Sagay, ammo pay a kas Bantay Guinsiliban). Ti sabali pay a pantok ti Bantay Mambajao ket ti Pantok Mambajao iti 1,568 metro (5,144 ft) iti ngato ti pantar ti baybay, ken ti maysa a saan a nanaganan a pantok iti kangato iti 1,529 metro (5,016 ft). Daytpy ket addaan kadagiti pagsinggawan iti bangkrasna a mabirukan iti Turod Campana ken Turod Minokol.[4][1]
Mabirukan bassit iti amianan a laud ti Mambajao ket ti Bantay Catarman. Ti kangatuan a pantokna ket ti Bantay Hibok-Hibok nga agrukod iti 1,250 metro (4,100 ft) iti kangato ken naidasig a kas maysa nga aktibo nga estratobulkan. Ti Bantay Tres Marias ken Bantay Vulcan Daan ket dagiti sabali apantok ti Bantay Catarman.[4][1]
Ti nasalakniban alugar ket ammo pay para kadagiti hidrolohiko a langana, adu kadagitoy ket popular kadagiti turista ken mammagna. Mairaman dagitoy dagiti dissuor a kas ti Dissuor Katibawasan, Binangawan ken Tuasan, dagiti nalamiis ken napudot nga ubbog a kas dagiti adda idiay Ardent ken Santo Niño, ken dagiti adu a karayan a kas ti Karayan Sagay ken Binangawan. Daytoy ket pakabirukan pay ti Obserbatorio ti Bulkan Hibok-Hibok iti Instituto ti Filipinas iti Bulkanolohia ken Sismolohia.[5]
Flora ken fauna[urnosen | urnosen ti taudan]
Ti Timpoong ken Hibok-Hibok ket buklen ti agarup a 300 ektaria (740 acre) dagiti nalumotan a bakir iti kangato iti 1,100 metro (3,600 ft), 1,282 ektaria (3,170 acre) iti natidda a dipterokarpp a bakir ti tanap iti kangato iti 500 metro (1,600 ft), ken dagiti daga ti bassit a kayo ken dagiti nawaya a karuotan a mangsakop iti nabati a 1,585 ektaria (3,920 acre).[6] Naitakder ti masna a monumento para iti konserbasion dagiti madangran ken endemiko a fauna nga agtataeng iti kaunegan dagita a bakir. Mairaman dagitoy ti maysa a sebbangan ti billit ken dagiti dua a mamalia a mabirukan laeng iti Camiguin: ti agbitbitin a loro ti Camiguin, ken ti marabutit iti bakir ti Camiguin ken ti bao iti bakir ti Camiguin.[1] Dagiti sabali pay a fauna ket mairaman ti kullaaw-kali ti Camiguin, writhed hornbill, Mindanao shrew, akikid-ngiwat a tukak ti Camiguin, dakkel-mata a tukak ken ti small rufous horseshoe bat.
Dagiti mulana ket mairaman dagiti tropikal a mula nga endemiko iti Camiguin a kas ti Miguelia reticulata, Medinilla multiflora, Memecylon subcaudatum, Syzygium camiguense, Coelogyne confusa ken Goodyera ramosii.[1]
Dagiti nagibasaran[urnosen | urnosen ti taudan]
- ^ a b c d e f Heaney, Lawrence R. The Mammals and birds of Camiguin Island, Philippines, a distinctive center of biodiversity. Chicago: Field Museum of Natural History. Naala idi Nobiembre 6, 2015.
- ^ a b "Proclamation No. 570, s. 2004". Official Gazette of the Republic of the Philippines. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2014-08-12. Naala idi Nobiembre 6, 2015.
- ^ Villanueva, Rhodina (Nobiembre 8, 2015). "Mt. Hibok-Hibok named Asean heritage park". Philippine Star. Naala idi Nobiembre 8, 2015.
- ^ a b "Volcanos – The Island Born of Fire". Camiguin Official Tourism Website. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2019-01-07. Naala idi Nobiembre 6, 2015.
- ^ "Hibok-Hibok Volcano Observatory". Instituto ti Filipinas iti Bulkanolohia ken Sismolohia. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2018-02-09. Naala idi Nobiembre 6, 2015.
- ^ "PH 090 Timpoong and Hibok-Hibok Natural Monument". BirdLife International. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2016-03-04. Naala idi Nobiembre 6, 2015.