Parke ti Burnham (Baguio) .
| Burnham Park | |
|---|---|
| Burnham Park Reservation | |
.jpg) Burnham Park Rose Garden with the Baguio City Hall in the background | |
 | |
| Kita | Urban park |
| Lokasion | Baguio, Benguet, Philippines |
| Nagsasabtan | 16°24′24″N 120°35′51″E / 16.40667°N 120.59750°ENagsasabtan: 16°24′24″N 120°35′51″E / 16.40667°N 120.59750°E |
| Kalawa | 32.84 ektaria (81.1 acre) |
| Nabangon | Agosto 6, 1925 |
| Nagpundar | Leonard Wood |
| Nagdesinio | Daniel Burnham |
| Etimolohia | Daniel Burnham |
| Agtagikua | Department of Tourism |
| Mangipatpataray | Baguio City Environment and Parks Management Office |
| Kasasaad | Open all year |
| Mulmula | 2,600 trees (2015) |
| Sebbangan | 72 plants |
Ti Burnham Park, a kailian a ammo kas Burnham Park Reservation, ket maysa a kasaysayan a urban parka masarakan iti sentro ti Baguio, Pilipinas. Naidisenio daytoy babaen ti agan-agana nga Amerikano nga arkitekto ken mangplano ti siudad ti Baguio, Daniel Burnham.[1]
Disenio
[urnosen | urnosen ti taudan]
Ti Burnham Park ket naipatakder iti masukog a patneng a nailasin a "Baguio meadow[2] iti lugar ti Ibaloi nga ili ti Kafagway, a kasangayan ket isu ti sentro ti Baguio itatta.[3] Ti parke ket naipanggep babaen ti Amerikano nga arkitekto a ni Daniel Hudson Burnham[4] kas paset ti dakkel a plano para iti siudad ti Baguio idi 1905.[5] Kalpasan ti panangiparang ni Burnham kadagiti umuna a plano para iti Baguio ken ti kapitolio nga siudad ti Manila, intedna ti tungtungan a trabaho a mangipatungpal kadagitoy a plano ken ni William E. Parsons.[6]
Ti partisipasion ni Burnham iti panangpatarus iti parke ket maikeddeng babaen ti busto a kas kadwana ti rupana ken ti plake a masarakan iti maysa nga abong ti parke.[7]
Ti disenio ti parke ket naimpluwensiaan manipud iti City Beautiful movement; adda bassit a danum wenno laguna a masarakan iti tengnga ti nalatak a lugar ken adda dagiti naurnos a hilera ti ruot ken dalan a pagna.[7] Sigun iti Baguio Heritage Foundation idi 2014, dagiti laeng a bukod a patneng nga ar-aramaten a kanayon para iti futbol ken ti Melvin Jones Grandstand ti agtulnog la unay iti orihinal a disenio ni Burnham para iti parke.
Administrasion ti Administrasion
[urnosen | urnosen ti taudan]Pakasaritaan
[urnosen | urnosen ti taudan]
Ti titulo ti Burnham Park ket adda iti Department of Tourism[8] Ti City Environment and Parks Management Office (CEPMO) ti Baguio ti mangidadael ken mangiturong iti panangmantener ken panag-operar iti parke. Dagiti paglintegan ken pagalagadan ti parke ket naisurat iti Administrative Order 21 iti tawen 2015, a mangiparang dagiti pagsayaatan a kas iti panangdiddeg ti panagpapanigarilyo ken panaginom ti arak, ken ti panaglakon ti serbisyo (kas koma ti masahe, manicure, pedicure, ken panagtatu) iti uneg ti parke.[9]]
Ti lokal a gobyerno ti Baguio ket isu ti mangiturong iti administrasion, panangmantener, ken panangimaton iti parke manipud idi Pebrero 10, 1995, idi naisurat ti Executive Order No. 244 ni Presidente Fidel Ramos a nangited iti repponsabilidad ti panag-operar iti parke manipud iti Philippine Tourism Authority (PTA) agingga iti lokal a gobyerno ti Baguio.[1] Babaen ti Executive Order No. 695 ni Presidente Gloria Macapagal Arroyo, naited iti lokal a gobyerno ti Baguio ti kumpleto a kontrol iti Burnham Park idi Enero 10, 2008, babaen ti panaited ti PTA iti kontrol ken panagduras ti parke iti gobyerno ti siudad.[10]
Ti lugar a naokupa ti Burnham Park ket naireserba para kadagiti pakasarakan ti parke idi Agosto 6, 1925 babaen ti Proclamation No. 64 ni Governor General Leonard Wood.[11] Maysa a paset ti parke ket naibukod manipud iti Burnham Park Reserves tapno maaramid a lugar para iti publiko a hayskul (Baguio City National High School) babaen ti Proclamation No. 401 a naited ni Presidente Elpidio Quirino idi Hunio 27, 1953.[12]
Ti parke ket inunaan a naited iti Philippine Tourism Authority (PTA) manipud iti gobyerno ti siudad ti Baguio[13] babaen ti Presidential Decree No. 1762 a naited ni Ferdinand Marcos idi Enero 6, 1981[14] ken Proclamation No. 2144 idi Disiembre 9, 1981, met laeng ken ni Marcos,[15] para iti "pannakapasayaat ken pannakapaado ti turismo". Iti lima a tawen, ti parke ket napatalged iti National Parks Development Committee (NPDC) manipud Marso 10, 1989 agingga Marso 10, 1994 kasurutan ti panagpirma ti memorandum of agreement iti nagbaetan ti NPDC ken PTA. Kalpasanna, ti administrasion ti parke ket naibalik manen iti PTA sakbay a nailukat iti lokal a gobyerno ti Baguio idi 1995.[1]
Adda dagiti panangipasa ti bill iti Philippine House of Representatives a mangited manen iti kontrol ti parke iti nasyonal a gobyerno ken mangiparang kadaytoy a Burnham Park kas maysa a nasyonal a parke, ngem awan ti naisalin a linteg manipud idi 2018.[13]
Dagiti Kumpol
[urnosen | urnosen ti taudan](2018-02-25).jpg)
Ti Burnham Park ket addaan iti dua a pulo ket dua (12) a nailinteg a klaster manipud idi 2018. [16] [17]
Atletiko a Mangkok
[urnosen | urnosen ti taudan]| Burnham Lake | |
|---|---|
| Burnham Lagoon City Pond (former) | |
 Tourists canoeing in the lake in 2009 | |
| Nagsasabtan | 16°24′40″N 120°35′40″E / 16.41111°N 120.59444°E |
| Kita | Artificial lake |
| Immuna a nalayus | 1900s-1910s |
| Agpakatengnga a kaadalem | 3.04 m (10.0 ft) |
| Tomo ti danum | 34,000 m3 (1,200,000 cu ft) |
Ti Baguio Athletic Bowl ket maysa a pasilidad para iti track and field a masarakan iti uneg ti Burnham Park. Ti lugar ti Athletic Bowl ket agserserbi met a pagdagsan ti archery ken adda met nursery a pagmulaan ti administrasion ti parke kadagiti ubbog ti mula.[18]
Danaw ti Burnham
[urnosen | urnosen ti taudan]| Burnham Lake | |
|---|---|
| Burnham Lagoon City Pond (former) | |
Tourists canoeing in the lake in 2009 | |
| Nagsasabtan | 16°24′40″N 120°35′40″E / 16.41111°N 120.59444°E |
| Kita | Artificial lake |
| Immuna a nalayus | 1900s-1910s |
| Agpakatengnga a kaadalem | 3.04 m (10.0 ft) |
| Tomo ti danum | 34,000 m3 (1,200,000 cu ft) |
Ti Burnham Lake, a dati nga ammo kas City Pond,[19]ket maysa a gumatang a danum a nasurok ti sangagasot a tawen ti edad a masarakan iti tengnga ti Burnham Park. Idi umuna a parte ti 2013, napasidungan daytoy iti dredging a nangikkaten iti maysa a metro (3.28 ti p) a kinasinsin ti lapok a nakabaon iti dakkel ti danum. Naidredge met daytoy idi 1994. Kalpasan ti dredging idi 2013, ti kadakkel ti danum iti danaw ket 34,000 a cubic meters (1,200,000 cu ft).[20] Ti kinaidakkelna ket agpatingga iti agarup 3.04 metros (10.0 ft). Adda dagiti bangka a marentaan iti danaw para kadagiti turista ken umili.[21]
Dagiti Tilapia, carp, ken koi ket kadagiti lamas ti danaw. Ti kolor ti danum ket agbalin a nalimed wenno nariribuk a kayumanggi iti sabali a panawen, nangnangruna iti panawen ti summer, gapu iti panagpadakkel dagiti algae. Ti kanayon a panagkarkaro ti danum gapu kadagiti agbangka ket mangipatungpal ti panagtaaw ti lodo, algae, ken sabali a banag manipud iti danaw a mangidaddaras iti kolor ti danum.[21]
Hardin ken dadduma pay a paglinglingayan
[urnosen | urnosen ti taudan]
Ti Burnham Park ket addaan iti ayan ti children's playground iti paset na a pangngaato (western portion).[22]Ti Gobyerno ti Baguio ken ti SM Prime Holdings Inc. ket nagperma iti Memorandum of Agreement (MOA) para iti panagpasantak ken panagpaayus ti Children's Playground a masarakan iti uneg ti Burnham Park.[23]
Ti Orchidarium, a masarakan met iti paset a pangngaato (west side) ti parke, ket maysa a garden a naited para kadagiti orchid.[22] Adda met sabali a kita dagiti sabong a mapatpateg a tanemen iti orchidarium. Iti tengnga ti garden ket adda ti "The Orchid House" a naipatakder babaen ti Arnie's Garden, a pagyanan dagiti aglaklako ti sabong a mangited kadagiti produkto da.[24]
Ti Avong Ibaloi Heritage Garden ket masarakan iti nagbaetan ti Orchidarium ken ti Children's Park.[25]Daytoy a lugar ket nailinteg kas maysa a heritage park babaen ti City Council Resolution 182 idi 2010 kas paset ti panagsayaat ti gobyerno ti siudad a mangsalimetmet iti kultura dagiti Ibaloi peoplei ken mangipatungpal iti panangipateg iti partisipasion da iti kasaysayan ti siudad. [26]
Ti Igorot Park ket maysa a bassit a parke iti uneg ti Burnham Park a pagyanan dagiti umili nga agay-ayam iti chess manipud pay idi 1980s.[27]Daytoy a garden ket napatungpal ti estatua dagiti lima a kangrunaan a tribu nga Igorot: dagiti Ibalois, Bontocs, Kalingas, Ifugaos ken Kankanaeys.
Ti Melvin Jones Grandstand ken ti awanan a patneng a nasagrap ket masarakan iti paset a pangan-an (eastern portion) ti parke. Daytoy a lugar ket pagdadaelan ti konsierto, parada, ken dadduma pay a aktibidad, ken mabalin met nga ar-aramaten para iti association football iti awanan a patneng.[22] Kadagiti kadaklan a naangay a paspasamak iti daytoy a lugar ket ti Massa pinangidaulo ni Papa John Paul II idi Pebrero 22, 1981, kas paset ti [1]papal visit na iti Pilipinas manipud Pebrero 17–22, 1981, ken[28] ti 12th Gong Festival idi 2024.[29]
.jpg){kind=link}
Ti Rose Garden ket masarakan iti amianan a pasdeg ti Burnham Park, a pagyanan ti busto ni Daniel Burnham, ti nagan-anusan ti parke. Iti tengnga na ket adda ti amphitheater.[4] Iti agsango ti gangganaet nga entrada ti Rose Garden ket adda ti Rizal Park, maysa a bassit a parke[30] a dagiti dadduma ket ikalkalika nga asideg wenno paset ti Burnham Park.[31] Maysa a dancing fountain ti nairugi idi 2013 iti daytoy a lugar.[32]
Iti abagatan ti Burnham Lake ket adda maysa a publiko a rink a naipatakder a pagrentaan ti skate. Iti agpatingga a abagatan ket ti Pine Trees of the World, a naipangpangruna a mangipakita kadagiti species ti pine manipud sabali a paset ti lubong, ngem awan kadagiti sabali a pine nga inangkat ti nagbiag.[33]
Flora
[urnosen | urnosen ti taudan]Adda 3,004 a bukod-bukod a species ti naidentificar ken nairekord iti Burnham Park, sigun iti inventory ken assessment ti flora ti parke nga inus-usar iti maysa a journal a naipablaak idi 2009 babaen ti University of the Philippines Baguio. Manipud iti 72 a species, 39 ket herba, 19 ket kayo, 8 ket marateng, ken 6 ket ruot. Dagiti tallo a kadaklan a species ket naggapu kadagiti pamilia ti Myrtaceae, Moraceae, ken Bignoniaceae, bayat a dua ti nailasin nga endemic iti Pilipinas: ti Bermuda grass (Cynodon dactylon) ken ti mutha (Cyperus rotundus).[34] Agarup 2,600 a kayo ti masarakan iti aglawlaw ti Burnham Park, sigun iti 2015 inventory ti City Environment and Parks Management Office ti Baguio. Kaaduan dagiti kayo iti parke ket agtutubo iti paset ti Skating Rink, a pagyanan ti 161 a kayo.[19]
| 2015 Imbentaryo ti Kaykayo By the City Environment and Parks Management Office (CEPMO) of Baguio c | |
|---|---|
| Kayo | Bilangen |
| Pino nga Benguet ( Pinus kesiya ) . | 372 |
| De rosas nga shower ( Cassia javanica ) . | 243 nga |
| Tulipyo ti Aprika ( Spathodea ) . | 215 nga |
| Agoho ( Casuarina nga equisetifolia ) . | 210 nga |
| Alder ( Alnus ) . | 181 |
| Eucalyptus nga Eucalyptus | 131 nga |
| Dadduma pay | ~1248 nga |
| Dagup | ~2600 nga |
Maysa a parkean a mabalin nga agyan ti 3,000 a lugan ti napartuat a pagpatakderen iti Melvin Jones Grandstand a paset ti parke babaen ti gobyerno ti siudad. Ngem daytoy a plano ket naidumaduma ti panangkontra dagiti agsalimetmet iti kultura ken pammaneknek, a nakapundar iti 15,000 a pirma para iti petision a mangkontra iti proyekto. [35]
Dagiti Reperensia
[urnosen | urnosen ti taudan]- ^ a b c Biddut ti dakamat: Imbalido nga etiketa ti
<ref>; awan ti teksto a naited para kadagiti ref a nanaganan tieo244-1995 - ^ Biddut ti dakamat: Imbalido nga etiketa ti
<ref>; awan ti teksto a naited para kadagiti ref a nanaganan titebtebba - ^ Shaw, Angel Velasco; Francia, Luis H. (December 2002). Vestiges of War: The Philippine-American War and the Aftermath of an Imperial Dream 1899-1999 (iti Ingles). NYU Press. p. 208. ISBN 978-0-8147-9791-4. Naala idi 27 June 2024.
- ^ a b Biddut ti dakamat: Imbalido nga etiketa ti
<ref>; awan ti teksto a naited para kadagiti ref a nanaganan tiucplan - ^ Biddut ti dakamat: Imbalido nga etiketa ti
<ref>; awan ti teksto a naited para kadagiti ref a nanaganan tideclared - ^ Biddut ti dakamat: Imbalido nga etiketa ti
<ref>; awan ti teksto a naited para kadagiti ref a nanaganan timansionhouse - ^ a b Biddut ti dakamat: Imbalido nga etiketa ti
<ref>; awan ti teksto a naited para kadagiti ref a nanaganan tiamericanempire161 - ^ Biddut ti dakamat: Imbalido nga etiketa ti
<ref>; awan ti teksto a naited para kadagiti ref a nanaganan tiquestion - ^ Biddut ti dakamat: Imbalido nga etiketa ti
<ref>; awan ti teksto a naited para kadagiti ref a nanaganan tireport - ^ Biddut ti dakamat: Imbalido nga etiketa ti
<ref>; awan ti teksto a naited para kadagiti ref a nanaganan tieo695 - ^ Biddut ti dakamat: Imbalido nga etiketa ti
<ref>; awan ti teksto a naited para kadagiti ref a nanaganan tifund - ^ Biddut ti dakamat: Imbalido nga etiketa ti
<ref>; awan ti teksto a naited para kadagiti ref a nanaganan tiproc401 - ^ a b Biddut ti dakamat: Imbalido nga etiketa ti
<ref>; awan ti teksto a naited para kadagiti ref a nanaganan tisolon - ^ Biddut ti dakamat: Imbalido nga etiketa ti
<ref>; awan ti teksto a naited para kadagiti ref a nanaganan tipd1762 - ^ Biddut ti dakamat: Imbalido nga etiketa ti
<ref>; awan ti teksto a naited para kadagiti ref a nanaganan tipc2144 - ^ Biddut ti dakamat: Imbalido nga etiketa ti
<ref>; awan ti teksto a naited para kadagiti ref a nanaganan tisaving - ^ Biddut ti dakamat: Imbalido nga etiketa ti
<ref>; awan ti teksto a naited para kadagiti ref a nanaganan tidinopark - ^ Biddut ti dakamat: Imbalido nga etiketa ti
<ref>; awan ti teksto a naited para kadagiti ref a nanaganan tiamianan - ^ a b Biddut ti dakamat: Imbalido nga etiketa ti
<ref>; awan ti teksto a naited para kadagiti ref a nanaganan tibringingback - ^ Biddut ti dakamat: Imbalido nga etiketa ti
<ref>; awan ti teksto a naited para kadagiti ref a nanaganan tilake - ^ a b Biddut ti dakamat: Imbalido nga etiketa ti
<ref>; awan ti teksto a naited para kadagiti ref a nanaganan timurky - ^ a b c Biddut ti dakamat: Imbalido nga etiketa ti
<ref>; awan ti teksto a naited para kadagiti ref a nanaganan tinotyetheritage - ^ Biddut ti dakamat: Imbalido nga etiketa ti
<ref>; awan ti teksto a naited para kadagiti ref a nanaganan tichildpark - ^ Biddut ti dakamat: Imbalido nga etiketa ti
<ref>; awan ti teksto a naited para kadagiti ref a nanaganan tiorchidarium - ^ Biddut ti dakamat: Imbalido nga etiketa ti
<ref>; awan ti teksto a naited para kadagiti ref a nanaganan tisinot - ^ Biddut ti dakamat: Imbalido nga etiketa ti
<ref>; awan ti teksto a naited para kadagiti ref a nanaganan tiecosystem - ^ Biddut ti dakamat: Imbalido nga etiketa ti
<ref>; awan ti teksto a naited para kadagiti ref a nanaganan tichess - ^ Biddut ti dakamat: Imbalido nga etiketa ti
<ref>; awan ti teksto a naited para kadagiti ref a nanaganan tipope - ^ Buenagua, Lyndee (October 8, 2024). "Igorot teen showcases culture, tradition at Gong Festival in Baguio". Rappler. Naala idi October 9, 2024.
- ^ Biddut ti dakamat: Imbalido nga etiketa ti
<ref>; awan ti teksto a naited para kadagiti ref a nanaganan tiroses - ^ Biddut ti dakamat: Imbalido nga etiketa ti
<ref>; awan ti teksto a naited para kadagiti ref a nanaganan timidland - ^ Arranz, Jho (30 June 2013). "City inaugurates dancing fountains". Baguio Midland Courier. Philippine Information Office. Naala idi 15 January 2018.
- ^ Biddut ti dakamat: Imbalido nga etiketa ti
<ref>; awan ti teksto a naited para kadagiti ref a nanaganan ticimatu - ^ Biddut ti dakamat: Imbalido nga etiketa ti
<ref>; awan ti teksto a naited para kadagiti ref a nanaganan tifloristic - ^ Biddut ti dakamat: Imbalido nga etiketa ti
<ref>; awan ti teksto a naited para kadagiti ref a nanaganan tiparking