Temperatura

Sangalubongan a mapa dagiti agpaut a binulan a natimbeng a temperatura ti rabaw ti angin iti panangipadto ti Mollweide.

Ti temperatura ket isu ti numeriko a panagrukod ti pudot wenno lamiis. Ti panagrukodna ket ti panagtakuat ti radiasion ti pudot wenno partikula wenno kinetiko nga enerhia, wenno babaen ti adu a panagkukua ti maysa a termometriko a material. Daytoy ket mabalin a makalibrado kadagiti nadumaduma a gantingan ti temperatura, Celsius, Fahrenheit, Kelvin, kdpy. Ti kammasapulan a pisikal a panangipalawag ti temperatura ket maited babaen ti termodinamika.

Dagiti panagrukod babaen ti bassit a termometro, wenno babaen ti panagduktal ti radiasion ti pudot, ket mabalin a mangipakita a ti temperatura ti maysa a bagi ti material ket mabalin nga agdumduma manipud kadagiti panawen wenno luglugar iti kauneganna. Kas pagarigan, ti kimat ket mabalin a mangipapudot ti bassit a paset ti tangatang a napudpudot ngem ti rabaw ti Init. No dagiti panagbalbaliw ket mapasamak a napardas , wenno bassit unay ti baetanda, iti kaunegan ti maysa a bagi, daytoy ket mabalin nga imposible ti mangaiplawag ti temperaturana.

Iti kaunegan ti maysa a bagi a saan a makisinnukat ti enerhia wenno banag kadagiti kaarubayanna, ti temperatura ket gaganay nga agbalin nga agpapada iti espasio kadagiti mapalabas a panawen. No ti dalan a salputen laeng iti pudot ket nakalukat ti baetan ti dua a bagbagi, ti enerhia ket kankanayon a maidagdagus a mangiyalis a kas pudot manipud ti napudpudot a bagi iti nalamlamiis. Ti kapardas ti pannakaiyalis ket depende iti termal a konduktibidad iti dalan wenno ti pagbeddengan a baetanda . Ti baetan ti dua a bagbagi nga addaan ti agpada a temperatura, awan ti agayus a pudot. Dagitoy a bagi ket makunkuna nga adda iti termal nga ekuilibrio.

Ti kinetiko a teoria ket makaidaton ti napateg ngem limitado a pakabilangan iti panagkukua dagiti material kadagiti mikroskopiko a sistema. Daytoy ket mangipakita ti patingga a temperatura a kas kapadpada ti pateg ti natimbeng a kinetiko nga enerhia dagiti pugto a mikroskopiko a panaggunay dagiti bukodda a konstituento a mikroskopiko a partikula a kas dagiti elektron, dagiti atomo, ken dagitimolekula.

Ti teoretiko a kalamiisan a temperatura ket makunkuna iti patingga a sero. Daytoy ket mabalin a masabat ngem saan a mabalin amaabutan iti pudno a pisikal a sistema. Daytoy ket maibagbaga babaen ti 0 K iti Kelvin a gantingan, −273.15 °C iti Celsius a gantingan, ken −459.67 °F iti Fahrenheit a gantingan. Iti banag a patingga a sero, dagiti panaggunay dagiti mikroskopiko a konstituente ket bassit laeng .

T temperatura ket nangruna kadagiti amin a a pagobraan ti masna a siensia, a mairaman ti pisika, heolohia, kimika, dagiti atmosperiko a siensia ken biolohia.

Adu pay a mabasbasa

• Chang, Hasok (2004). Inventing Temperature: Measurement and Scientific Progress. Oxford: Unibersidad ti Oxford a Pagmalditan. ISBN 978-0-19-517127-3.
• Zemansky, Mark Waldo (1964). Temperatures Very Low and Very High. Princeton, N.J.: Van Nostrand.
• T. J. Quinn (1983), Temperature, Academic Press, Londres.

Dagiti akinruar a silpo

• Dagiti midia a mainaig iti Temperatura iti Wikimedia Commons
  
• Ti maysa nga elementaria a pangyuna iti temperatura (iti Ingles)
• Ania kadi ti Temperatura? Naiyarkibo 2008-09-12 iti Wayback Machine (iti Ingles)
• manipud ti Estado nga Unibersidad ti Oklahoma (iti Ingles)
• Ti natimbeng a tinawen a temperatura babaen ti pagilian (iti Ingles)