Jump to content

Wikipedia:Napili nga artikulo ita nga aldaw/Pebrero 19

Manipud iti Wikipedia, ti nawaya nga ensiklopedia
Ariwanas

Ti ariwanas ket maysa a nawatiwat a sistema ti pannakaibedbed a grabitasion a buklen dagiti bituen ken dagiti estelar a tidda, maysa nga interestelar a pamay-an iti alingasaw ken tapok, ken nangruna ngem saan met unay a maawawatan a komponente a panangipadas a pananginagan ti nangisit a banag. Ti Ingles a balikas ti ariwanas iti galaxy ket naala manipud ti Griego iti galaxias (γαλαξίας), ken literal a ti kaibuksilanna ket "nagatasan", ti maysa a panangireperensia ti ariwanas ti Nagririmpuok a Bitbituen. Dagiti kas pagarigan dagiti ariwanas ket sumakop manipud kadagiti ansisit nga ariwanas nga addaan kadagiti basbassit ngem sangapulo a riwriw (107) a bitbituen aginggana kadagiti higante nga addaan kadagiti ginasut a trilion (1014) a bitbituen, ken ti tunggal maysa ket palpalikmutanna ti bukodna nga ariwanas a tengnga iti masa.

Ti ariwanas ket agloan kadagiti nadumaduma a bilang dagiti sistema ti bituen, dagiti rimpuok ti bituen ken dagiti kita ti interestelar nga ulep. Iti nagbaetan dagitoy a banbanag ket ti maysa a naingpis nga interestelar a pamay-an iti alingasaw, tapok, ken dagiti kosmiko nga anaraar. Ti nangisit a banag ket agparang iti pannakaibilang para iti agarup a 90% iti masa kadagiti kaaduan nga ariwanas. Dagiti napalpaliiw a datos ket agipaltiing a dagiti nawatiwat unay a nangisit nga abot ket mabalin a rumsuada iti tengnga kadagiti adu, wenno mabalin nga amin nga arianas. Naipanunutan dagitoy a nagnangruna a mangiturturong iti aktibo a galaktiko a tengnga a mabirukan iti bugas kadagiti ariwanas. Ti ariwanas ti Nagririmpuok a Bitbituen ket agparang a mangisanglad iti maysa a kastoy a banag.