Diabetes
| Diabetes mellitus | |
|---|---|
| Pannakaidasig ken dagiti akin-ruar a rekurso | |
 Unibersal nga asul a sirkulo a simbolo para iti diabetes.[1] | |
| ICD-10 | E10–E14 |
| ICD-9 | 250 |
| MedlinePlus | 001214 |
| eMedicine | med/546 emerg/134 |
| MeSH | C18.452.394.750 |
Ti Diabetes mellitus, wenno kadawyan nga ammo laeng a kas diabetes, ket maysa a grupo iti metaboliko a sakit a ti maysa a tao ket addaan iti nangato nga asukar ti dara, no gapu ti bagi ket saan nga agpataud ti makaanay nga insulina, wenno gapu dagiti sellula ket saanda a sumungbat iti napataud nga insulina.[2] Daytoy a nangato nga asukar ti dara ket agpataud iti klasiko a sintoma iti poliuria (kanayon a makaisbo), polpdipsia (pakaaduan a pannakawaw) ken polipahia (pakaaduan a mabisin).
Adda dagiti tallo a nangruna a kita iti diabetes mellitus (DM). Ti Kita 1 DM ket pagbanagan ti pannakapaay ti bagi nga agpataud iti insulina, ken agdama a makasapul ti tao a mangisumpit ti insulina wenno agusar iti insulina a bomba. Daytoy a porma ket dati a nakunkuna a kas ti "nakasapsapul iti insulina a diabetes mellitus" (IDDM) wenno "diabetes ti ubbing". Ti Kita 2 DM ket nagbanagan manipud iti resistansia ti insulina, ti maysa akasaadan a dagiti sellula ket mapaayda ti husto a panagusar ti insulina, a sagpaminsan a nairamraman ti patingga a panagkurang ti insulina. Daytoy a porma ket dati a nakunkuna a kas ti saan a makasapulan ti insulina a diabetes mellitus (NIDDM) wenno "manakman a panakaada ti diabetes". Ti maikatlo a nagruna a porma, ket ti gestasional a diabetes ket mapasamak no ti masikog a babbai nga awan kadagiti dati a panagsukimat ti puon ti sakit iti diabetes ket makaparan-ay ti nangato nga agpang ti glukos iti dara. Daytoy ket mabalin a sarunuen ti panagrang-ay ti kita a 2 DM.
Dagiti sabali pay a porma ti diabetes mellitus ket mairaman ti naikaisigud a diabetes, a daytoy ket gapu ti henetiko a depekto a panagtubbog ti insulina, ti cystic fibrosis-a mainaig ti diabetes, esteroide a diabetes a gapuanan babaen ti nangato a gatad iti glucocorticoids, ken dagiti nadumaduma a porma iti monogenika a diabetes.
Amin a porma ti diabetes ket mabalinen a maagasan manipud idi ti insulina ket nagbalin a magun-od idi 1921, ken ti kita a 2 a diabetes ket mabalin a matengngel babaen ti medikasion. Ti kita 1 ken kita 2 ken kroniko a kasasaad a saan a maagasan. Dagiti transplante ti pankreas ket napadasen nga adda laeng ti limitado a pannakaballigi iti kita 1 DM; ti gastriko a panagiballasiw a pagaoperar ket nagballigi kadagiti adu nga adda ti nakaro ti panaglukmegda ken ti kita 2 DM. Ti gestasional a diabetes ket kadawyan a malaingan kalpasan ti panagiyak. Ti diabetes nga awan ti husto a pannakaagasna ket maikagapuana kadagiti komplikasion. Dagiti nakaro komplikasion ket mairaman ti hypoglycemia, diabetiko a ketoacidosis, wenno nonketotic hyperosmolar coma. Ti nakaro napaut a komplikasion ket mairaman ti sakit ti puso ket ururat ti dara, nakaro a sakit ti biel, ken diabetiko retinopatia (panakadadael ti retina). Ti nasayaat a panangagas iti diabetes ket nasken a nagruna, ken ti panagtengngel ti presion ti dara ken ti estilo ti biag a kas ti panagsardeng iti panagsigarilio ken ti panagtaripatu ti nasalun-at a kadagsen ti bagi.
Manipud idi 2019, nakarkulo nga adda dagiti 463 a riwriw a tattao nga addaan iti diabetes iti sangalubongan (8.8% iti populasion ti manakman), nga addaan iti tipo 2 a diabetes a mangaramid iti agarup a 90% kadagiti kaso.[3]
Dagiti nagibasaran
[urnosen | urnosen ti taudan]- ^ "Diabetes nga Asul a Sirkulo a Simbolol". Internasional a Pederasio ti Diabetes. 17 Marso 2006. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2007-08-05. Naala idi 2012-08-14.
- ^ Shoback, inurnos babaen ni David G. Gardner, Dolores (2011). Batayan ken klinikal nga endokrinolohia ni Greenspan (Maika-9 nga ed.). New York: McGraw-Hill Medical. pp. Kapitulo 17. ISBN 0-07-162243-8.
- ^ "IDF DIABETES ATLAS Ninth Edition 2019" (PDF). www.diabetesatlas.org (iti Ingles). Naala idi 18 Mayo 2020.
 | Daytoy nga artikulo dagiti nangruna nga artikulo ket pungol. Makatulongka iti Wikipedia babaen ti panagnayon iti daytoy. |
Dagiti akinruar a silpo
[urnosen | urnosen ti taudan]
Dagiti midia a mainaig iti Diabetes iti Wikimedia Commons