Jump to content

Danaw Baikal

Urnosen dagiti silpo
Manipud iti Wikipedia, ti nawaya nga ensiklopedia
(Naibaw-ing manipud iti Lake Baikal)
Danaw Baikal
LokasionSiberia, Rusia
Nagsasabtan53°30′N 108°0′E / 53.500°N 108.000°E / 53.500; 108.000Nagsasabtan: 53°30′N 108°0′E / 53.500°N 108.000°E / 53.500; 108.000
Kita ti danawTaga-ugma a danaw, Kontinental a rengngat a danaw
Kangrunaan a sumrekanSelenga, Barguzin, Akinngato nga Angara
Kangrunaan a rummuaranAngara
Pagayusan a lugar560,000 km2 (216,000 sq mi)
Pagpagilian ti labnengRusia ken Mongolia
Kadakkelan a kaatiddog636 km (395 mi)
Kadakkelan a kaakaba79 km (49 mi)
Kalawa ti rabaw31,722 km2 (12,248 sq mi)[1]
Agpakatengnga a kaadalem744.4 m (2,442 ft)[1]
Kaadaleman1,642 m (5,387 ft)[1]
Tomo ti danum23,615.39 km3 (5,670 cu mi)[1]
Panagnaed a panawen330 a tawtawen[2]
Kaatiddog ti aplaya12,100 km (1,300 mi)[3]
Kangato ti rabaw455.5 m (1,494 ft)
NayeloEnero–Mayo
Is-isla27 (isla Olkhon)
Dagiti pagtaenganSeverobaykalsk, Slyudyanka, Baykalsk, Ust-Barguzin
KriteriaMasna: vii, viii, ix, x
Nagibasaran754
Inskripsion1996 (maika-20 a Sesion)
Kalawa8,800,000 ha
1 Ti kaatiddog ti aplaya ket saan a nasayaat a panagrukod.

Ti Danaw Baikal (Ruso: о́зеро Байка́л, tr. Ozero Baykal, IPA: [ˈozʲɪrə bɐjˈkal]; Ruso a Buryat: Байгал нуур, Mongol: Байгал нуур, Baygal nuur, a kayatna a sawen ket "masna a danaw";[4] Kirgistan: Байкол, a kayatna sawen ket "nabaknang a danaw") ket isu ti kaduogan a danaw iti lubong,[5] iti 25 a riwriw a tawtawen.[6]

Daytoy ket mabirukan idiay abagatan ti Rusia a rehion ti Siberia, a nagbaetan ti Irkutsk Oblast iti amianan a laud ken ti Buryat a Republika iti abagatan a daya, daytoy ti kaaduan ti tomo a nasadiwa a danum a danaw iti lubong, nga aglaon ti agarup a 20% iti saan a nayelo a rabaw ti nasadiwa a danum iti lubong.[7]

Iti 1,642 m (5,387 ft),[1] ti Danaw Baikal ket isu ti kaadaleman[8] ken maysa kadagiti kalitnawan[9] kadagiti amin a danaw ti lubong. Kapadpada ti Danaw Tanganyika, ti Danaw Baikal ket naporma idi a kas maysa a taga-ugma a renggat a ginget, nga adda ti kadawyan nga atiddog nga immindayon a sukog nga adda ti kalawa ti rabaw iti 31,722 km2 (12,248 sq mi). Ti Baikal ket pagtaengan dagiti sumurok a 1,700 a sebbangan dagiti mula ken dagiti ayup, dua a pagkatlo ket saan a mabirukan ti ania man a lugar iti lubong[10] ken daytoy ket nairangarang idi a UNESCO Sitio a Tawidan ti Lubong idi 1996.[11] Daytoy ket pagtaengan pay dagiti tribu ti Buryat nga agtataeng idiay daya a bangir ti Danaw Baikal,[12][13] nga agtartaraken kadagiti kalding, kamelio, baka ken karnero,[13] a ti natimbengan a rehional a temperatura ket agdumaduma manipud iti kababaan a −19 °C (−2 °F) iti panaglalam-ek aginggana ti kangatuan ti 14 °C (57 °F) iti kalgaw.[14] Ti Danaw Baikal ket nabirngasan a kas ti "Bakbaket a kabsat dagiti Agkakabsat a Babbai a Danaw (Danaw Khövsgöl ken Danaw Baikal)".

Pakasaritaan

[urnosen | urnosen ti taudan]

Ti Danaw Baikal ket ammo idi a kas ti "Baybay Amianan" kadagiti naipakasaritaan nga Insik a teksto. Daytoy ket mabirukan idi idiay Xiongnu a teritorio a gumay-at manipud iti imperio ti Han a Dinastia iti abagatn, aginggana ti taiga ti Siberia iti amianan ti danaw, ken nakakitkita kadagiti panagraut dagiti milisia nga indauloan babaen ti buyot ti Han a Dinastia a nakilablaban kadagiti Xiongnu idi las-ud ti Han-Hun a Gubgubat.[15][16][17] Bassit laeng ti naamammoan dagiti Europeano a maipanggep ti danaw aginggana idi nagpadakkel ti Rusia iti daytoy a lugar idi maika-17 a siglo. Ti immuna a Ruso nga eksplorador a nakaabot ti Danaw Baikal ket ni Kurbat Ivanov idi 1643.[18]

Heograpia ken hidrograpia

[urnosen | urnosen ti taudan]
Ti maysa a dihital a modelo ti kangato ti rehion ti Danaw Baikal
Ti labneng ti Karayan Yenisei, ti Danaw Baikal ken dagiti pagtaengan ti Dikson, Dudinka, Turukhansk, Krasnoyarsk ken Irkutsk

Ti Trans-Siberia a perokaril ket nabangon idi ti nagbaetan ti 1896 ken 1902. Ti pannakaipatakder ti nailadawana perokaril ti lawlaw ti abagatan a laud a gibus ti Danaw Baikal ket nakasapul kadagiti 200 a rantay ken dagiti 33 a tunel. Aginggana ti panakalpasna, ti maysa a tren abalsa ket nagilugan kedagiti perokaril a mangballasiw ti danaw manipud iti Puerto Baikal aginggana idiay Mysovaya para kadagiti adu a napalabas a tawtawen. Kadagiti panawen ti las-ud ti panaglalam-ek a panagyelo, ti danaw ket mabalin a pagnaan a balasiwen ngem daytoy ket nariesgo unay. Ti maysa nga adu a panagballasiw ti naisangsangayan a naipakasaritaan ti milisia, a nakabati kadagiti adu a natnatay gapu ti pannakailatakanda ti kalamiis ket idi ti 1920 Nalatak a Martsa ti Yelo ti Siberia. Idi rugi ti 1956, ti panakakulong ti Penned Irkutsk ken ti Karayan Angara ket nangipangato ti lessaad ti danaw babaen ti 1.4 m (4.6 ft).[19]

Dagiti nagibasaran

[urnosen | urnosen ti taudan]
  1. ^ a b c d e "A new bathymetric map of Lake Baikal. Morphometric Data. INTAS Project 99-1669. Ghent University, Ghent, Belgium; Consolidated Research Group on Marine Geosciences (CRG-MG), University of Barcelona, Spain; Limnological Institute of the Siberian Division of the Russian Academy of Sciences, Irkutsk, Russian Federation; State Science Research Navigation-Hydrographic Institute of the Ministry of Defense, St. Petersburg, Russian Federation". Ghent University, Ghent, Belgium. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2018-12-25. Naala idi 9 Hulio 2009.
  2. ^ M.A. Grachev. "On the present state of the ecological system of lake Baikal". Lymnological Institute, Siberian Division of the Russian Academy of Sciences. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 20 Agosto 2011. Naala idi 9 Hulio 2009.
  3. ^ "Unique aquarium on Lake Baikal". Sputnik News. 23 Hunio 2004. Naala idi 10 Hunio 2017.
  4. ^ Altangerel Damdinsuren, Ingles ti Mongoliano a Diksionario(1998) Silverland: Ti Panaglalam-ek a Tiempo a Panagbaniaga ti Labes dagiti Ural, Londres, John Murray, panid 173
  5. ^ Fact Sheet: Danaw Baikal — A Touchstone for Global Change and Rift Studies Naiyarkibo 2012-06-29 iti Wayback Machine, Hulio 1993 (naala idi Disiembre 04, 2007)
  6. ^ "Lake Baikal – UNESCO World Heritage Centre". Naala idi 5 Oktubre 2012.
  7. ^ "Danaw Baikal: ti nalatak nga asul a mata ti Siberia". CNN. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2006-10-11. Naala idi Oktubre 21, 2006.
  8. ^ "Kaadaleman a danaw iti lubong". geology.com. Naala idi Agosto 18, 2007.
  9. ^ Jung, J.; Hojnowski, C.; Jenkins, H.; Ortiz, A.; Brinkley, C.; Cadish, L.; Evans, A.; Kissinger, P.; Ordal, L.; Osipova, S.; Smith, A.; Vredeveld, B.; Hodge, T.; Kohler, S.; Rodenhouse, N.; Moore, M. (2004). "Diel vertical migration of zooplankton in Lake Baikal and its relationship to body size" (PDF). Iti Smirnov, A.I.; Izmest'eva, L.R. (dagiti ed.). Ecosystems and Natural Resources of Mountain Regions. Proceedings of the first international symposium on Lake Baikal: The current state of the surface and underground hydrosphere in mountainous areas. "Nauka", Novosibirsk, Russia. pp. 131–140. Naiyarkibo manipud iti kasisigud (PDF) idi 2011-06-15. Naala idi 9 Agosto 2009.
  10. ^ "Russia". Britannica Student Encyclopedia. Encyclopædia Britannica Online. 2007. Naala idi Hulio 3, 2007.
  11. ^ "Danaw Baikal — Sitio a Tawidan ti Lubong". Tawidan ti Lubong. Naala idi Enero 13, 2007.
  12. ^ Hammer, M.; Karafet, T. (1995). "DNA ken ti panakataoan ti Siberia". Smithsonian Institution. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2015-12-24. Naala idi Agosto 9, 2009.
  13. ^ a b Hudgins, S. (2003). Ti Sabali a Bangir ti Rusia: Ti Pisi ti Biag idiay Siberia ken ti Adayo a Daya a Rusia (PDF). Unibersida a Pagmalditan ti Texas A&M. Naala idi Agosto 9, 2009.
  14. ^ Fefelov, I.; Tupitsyn, I. (Agosto 2004). "Waders of the Selenga delta, Lake Baikal, eastern Siberia" (PDF). Wader Study Group Bulletin. 104: 66–78. Naiyarkibo manipud iti kasisigud (PDF) idi 2012-08-25. Naala idi Agosto 9, 2009.
  15. ^ "Emperador Wu ti Han a Dinastia-paset4 – Qinling a banbantay, Emperador Yan ken Emperador Duyaw, Duke ti Zhou ken Gambang a Kultura, Qin Shi Huang ken Maikawalo a Siddaaw ti Lubong, Pionero a Espiriu ti Han a Dinastia, Tang a Dinastia, Chang'an ken Seda a Kalsada, Relihioso a Kultura, Nalabbasit nga Altar ken Berde a Rebolusion – Insik a Kultura". Orientaldiscovery.com. 2009-07-23. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2018-06-14. Naala idi 2012-08-13.
  16. ^ John Man (2008). "Ti Nalatak a Diding". Kapitulo 4. ISBN 978-1-4587-5499-8.
  17. ^ babaen ni Mitch iti. "Han". Chinaahistoryofwarfare.com. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2011-10-09. Naala idi 2012-08-13.
  18. ^ "Panagsukimat ti Baikal". Irkutsk.org. 2006-01-18. Naala idi 2012-01-02.
  19. ^ "Pakasaritaan ti Irkutsk a Hedroelektriko nga Estasion ti Elektrisidad". Irkutskenergo. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2013-03-25. Naala idi 7 Septiembre 2010.

Dagiti akinruar a silpo

[urnosen | urnosen ti taudan]

Dagiti midia a mainaig iti Danaw Baikal iti Wikimedia Commons

Naala manipud iti "https://ilo.wikipedia.org/w/index.php?title=Danaw_Baikal&oldid=402317"