Angkor Wat
| Angkor Wat | |
|---|---|
 | |
  Angkor Wat Lokasion idiay Cambodia | |
| Nagan | |
| Dadduma a nagnagan | Nokor Wat (នគរវត្ត) |
| Maitutop a nagan | Prasat Angkor Wat |
| Heograpia | |
| Nagsasabtan | 13°24′45″N 103°52′0″E / 13.41250°N 103.86667°ENagsasabtan: 13°24′45″N 103°52′0″E / 13.41250°N 103.86667°E |
| Pagilian | Cambodia |
| Lokasion | Angkor, Probinsia ti Siem Reap, Cambodia |
| Kultura | |
| Nangruna a diosen | Vishnu |
| Arkitektura | |
| Estilo ti arkitektura | Khmer, Dravidiana |
| Pakasaritaan ken panangimaton | |
| Petsa a nabangon | Maika-12 a siglo |
| Nagpartuat | Suryavarman II/Samudragupta |
Ti Angkor Wat (Khmer: អង្គរវត្ត) ket Hindu, intono kuan ket templo ti Budista a patakder ken ti kadakkelan a relihioso a monumento iti lubong . Ti templo ket binagon babaen ni Ari Suryavarman II idi kasapaan ti maika-12 a siglo idiay Yasodharapura (Khmer: យសោធរបុរៈ, iti agdama nga aldaw ti Angkor), ti kapitolio ti Imperio ti Khmer, a kas ti estado a templona ken mausoleo. Iti pannakisina ti tradision a Shibismo kadagiti dati nga ari, ti Angkor Wat ket embes ket id a naidaton kenni Bisnu. Kas ti kasayaatna a napreserba a templo iti daytoy a lugar, daytoy laeng ti nabatbati a naisangayan a sentro ti relihion manipud iti pannakapundarna – immuna idi a Hindu, intono kuan ket Budista. Ti templo ket adda iti kangatuan iti kasayaatan a klasiko nga estilo ti Khmer nga arkitektura. Daytoy ket nagbalinen a simbolo ti Cambodia,[1] a nagparparang iti bukodna a nailian a wagayway, ken isu daytoy ti kangrunaan a papanan dagiti agbisbista.
Ti Angkor Wat ket mangilaok ti dua a plano ti templo nga arkitektura ti Khmer: ti templo a bantay ken ti kaudian a naigaleria a templo, a naibatay iti nasapa a Dravidiana nga arkitektura, nga adda dagiti nangruna a langa a kas ti Jagati. Daytoy ket nadibuho a mangirepresenta ti Bantay Meru, ti balay dagiti deva iti Hindu a mitolohia: iti kaunegan ti pasalingdan ken ti maysa nga akin-ruar a diding ti3.6 kilometro (2.2 mi) a kaatiddog ket dagiti tallo a rektanggulo a galeria, ti tunggal maysa ket naipangato kadagiti sinaruno . Iti tengnga ti templo kadagiti ti templo ket agtaktakder ti kuinkunse dagiti torre. Daytoy ket saan a kasla dagiti sabali nga Angkoriano a templo, ti Angkor Wat ket naipaturong iti laud; dagiti eskolar ket sannda a nagtutunos no ania ti kinapangrunana daytoy. Ti templo ket rinaraem para iti kangayed ken kadanggay iti arkitektura.
Ti moderno a nagan, nga Angkor Wat, ket kaibuksilan ti "Templo a Siudad" wenno "Siudad dagiti Templo" iti Khmer; Ti Angkor, ket kaibuksilanna ti "siudad" wenno "kapitolio a siudad", daytoy ti lokal a porma ti pannakaibaga ti balikas a nokor (នគរ), ken nagtaud manipud iti Sanskrito a balikas ti nagara (नगर).[2]Ti Wat ket isu ti Khmer a balikas para iti "parparangan ti templo", ken naala manipud iti Pali a balikas ti "vatta" (वत्त).[3] Sakbay ti daytoy a paset ti panawen ti templo ket naamammuan idi a kas ti Preah Pisnulok (Vara Vishnuloka iti Sanskrito), manipud iti kalpasan nga ipupusay a titulo ti nagpundar daytoy.[4]
Pakasaritaan
[urnosen | urnosen ti taudan]
Ti Angkor Wat ket naisanglad iti 5.5 kilometro (3.4 mi) iti amianan ti moderno nga ili ti Siem Reap, ken ti asideg a distansia ti abagatan ken daya bassit ti dati a kapitolio, a naipatengnga idi idiay Baphuon. Daytoy ket lugar idiay Cambodia nga idiay ket addaan iti importante a grupo dagiti antigo nga estruktura. Daytoy ti akin-abagatan unay kadagiti nangruna a sitio ti Angkor.
Segun ti maysa a sarsarita, ti pannakaipatakder ti Angkor Wat ket inbilin babaen ni Indra tapno agtignay a kas palasio para iti anakna a lalaki a ni Precha Ket Mealea.[5] Segun idi ti maiak-13 a siglo nga Insik a managbanniaga a ni Daguan Zhou, daytoy ket naipampamattian babaen dagiti dadduma aa ti templo ket naipatakder iti maysa a rabii babaen ti nainlangitan nga arkitekto.[6]
Ti immuna a desinio ken panangipatakder ti templo ket napasamak idi immmuna a gudua ti maika-12 a siglo, idi las-ud ti panagturay ni Suryavarman II (nagturay idi 1113 – c. 1150). Naidedikado kenni Vishnu, daytoy ket naipatakder a kas estado a templo ti ari ken kapitolio a siudad. Gapu ta ti estela a pundasion ken dagiti amia man a kontemporaneo a sinusuratan a nangibagbaga iti templo ket nabirukanen, ti kasisigud a naganna ket di ammo, ngem mabalin a daytoy ket ammo idi a kas "Varah Vishnu-lok" kalpasan ti agdama a diosen. Ti panagobra ket nagpatingga kalpasan ti ipupusay ti ari, a nangibati ti saan a pannakalpasa dagiti dekorasion.[7] Idi 1177, iti agarup a 27 a tawtawen kalpasan ti ipupusay ni Suryavarman II, ti Angkor ket rinaut idi dagidi Cham, ti tradisional a kabusor ti Khmer. TKalpasan dayta ti imperio ket pinabaro babaen ti baro nga ari, ni Jayavarman VII, nga isu ket nangbangon ti baro a kapitolio ken templo ti estado ti (Angkor Thom ken ti Bayon) iti bassit laeng a kilometro iti amianan.
Idi naladaw a maiak-13 a siglo, ti Angkor Wat ke nain-inut a naiyalis manipud iti Hindu iti panagusar iti Theravada a Budista, nga agtultuloy pay iti agdama nga aldaw. Tio Angkor Wat ket naisangayan kadagiti templo ti Angkor gapu ta daytoy ket saan bassit a naikaskaso kalpasan ti maika-16 a siglo ngem saan met a kompleto a napanawan, ti pannakapreserbana ket gapu ta ti posona ket nakaited met bassit iti proteksion manipud iti pannakadadael manipud iti bakir.[8]
Maysa kadagiti immuna nga Akinlaud a bisita iti templo ket ni António da Madalena, ti Portuges a monghe a bimmisita idi 1586 ken kinuna met "daytoy ket ekstraordinario iti pannakaipatakder ken imposible ti mangipalawag iti pluma, gapu ta daytoyket saan a kasla dagiti sabali a pasdek iti lubong. Daytoy ket addaan kadagiti torre ken dekorasion ken amin dagiti pannakapino a maparnuay ti henio a tao."[9] Idi tengnga ti maika-19 a siglo, ti templo ket binista babaen ti pranses a naturalista ken eksplorador a ni Henri Mouhot, a nangipadayeg iti sitio iti Laud babaen ti panangipablaak kadagiti nota iti panagbanniaga, nga iti insuratna ket:
"Maysa kadagitoy a templo—karibal daytoy ti Solomon, ken binagon babaen ti antigo a Michelangelo—mabalin a mangala ti lugar a pammadayaw a kadenna dagiti dagiti kapintasan a pasdektayo. Daytoy ket nalatlatak iti ania man nga inbati kaniatayo babaen ti Gresia wenno Roma, ken mangipresenta ti naladingit a panangigiddiat iti kasaad ti barbarismo nga itan ket ti nakairareman ti estado."[10]
Ni Mouhot, kasla met dagiti nasapa nga Akinlaud a bimmisita, ket nagiratanda a namati a dagiti Khmers ket binagonda ti templo, ken nagbiddutda a nangipetsa iti agarup nga isu met laeng a paset ti panawen a kas ti Roma. Ti pudno a pakasaritaan ti Angkor Wat ket inurnos laeng idi manipud iti estilistiko ken epigrapiko nga ebidensia a naurnong idi las-ud dagiti simmaruno nga obra ti panagdalus ken restorasion a naaramid iti amin a sitio ti Angkor. Awan dagidi ordinario a pagtaengan wenno balbalay wenno dagiti sabali a senial iti panagtaeng a mairaman dagiti alikamen ti panagluto, ar-armas wenno dagiti banag ti kawes a kadawyan a mabirukan kadagiti taga-ugma a sitios. Imbes ket, adda ebidensia dagiti monumento.[11]
Dagiti nagibasaran
[urnosen | urnosen ti taudan]- ^ "Gobierno ::Cambodia". CIA World Factbook. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2010-12-29. Naala idi 2013-08-27.
- ^ Diksionario Chuon Nath Khmer (1966, Budista nga Instituto, Phnom Penh)
- ^ Cambodiano-Ingles a diksionario babaen ni Robert K. Headley, Kylin Chhor, Lam Kheng Lim, Lim Hak Kheang, ken ni Chen Chun (1977, Unibersidad ti Katoliko a Pagmalditan)
- ^ "Angkor Vat". APSARA Authority. 2004. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2008-05-06. Naala idi 27 Abril 2008.
- ^ J. Hackin; Clayment Huart; Raymonde Linossier; Raymonde Linossier; H. de Wilman Grabowska; Charles-Henri Marchal; Henri Maspero; Serge Eliseev (1932). Asiatic Mythology:A Detailed Description and Explanation of the Mythologies of All the Great Nations of Asia. p. 194.
- ^ daguan Zhou (2007). A Record of Cambodia: The Land and Its People. Translated by Peter Harris. Silkworm Books.
- ^ "Angkor Wat, 1113–1150". The Huntington Archive of Buddhist and Related Art. College of the Arts, The Ohio State University. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2011-07-20. Naala idi 27 Abril 2008.
- ^ Glaize, The Monuments of the Angkor Group p. 59.
- ^ Higham, The Civilization of Angkor pp. 1–2.
- ^ Insasao iti Brief Presentation by Venerable Vodano Sophan Seng
- ^ Time Life Lost Civilizations series: Southeast Asia: A Past Regained (1995). p.67–99
Dagiti akinruar a silpo
[urnosen | urnosen ti taudan]
Dagiti midia a mainaig iti Angkor Wat iti Wikimedia Commons