Dagiti bagi ti danum ti Azerbaijan
Dagiti bagi ti danum ti Azerbaijan ket napormada kadagiti napaut a heolohiko a paset ti panawen ken nakaro anagbaliw iti amin a paset iti dayta a paset ti panawen. Daytoy ket partikular a naebidensiaan babaen dagiti tidda dagiti taga-ugma a karayan a mabirukan iti amin a parte ti pagilian. Ti sistema ti danum ti pagilian ket agtultuloy nga agbalbaliw babaen ti impluensia dagiti masna a puersa ken dagiti inpakaammo iti tao nga aktibidad iti industria. Dagiti artipisial a karayan (dagiti imburnal) ken dagiti waig ket parte ti sistema ti danum ti Azerbaijan.
Ti hidrograpia ti Azerbaijan ket batayan a maitagikua iti labneng ti Baybay Kaspio.[1]
Dagiti karayan[urnosen | urnosen ti taudan]
Dagiti karayan ket mangporma iti kangrunaan a parte ti sistema ti danum ti Azerbaijan. Adda dagiti 8,359 a karayan iti nadumaduma a kaatiddog iti kaunegan ti Azerbaijan. Kadagitoy a 8,188 a karayan ket basbassit ngem 25 kilometro (16 mi) iti kaatiddog. Dagiti 24 laeng a karayan ti sumurok iti 100 kilometro (62 mi) iti kaatiddog.
Dagiti kadakkelan a karayan nga agayus iti pagilian ket:[2]
- Kür, kangrunaan a taudan ti danum ken ti urat ti pagilian[2]
- Araz
- Qanıx, mabirukan idiay Alazan
- Qabırlı, ammo pay a kas Iori
- Khrami
- Samur
- Pirsaatçay
- Bolgar-Chay, mabirukan idiay Distrito ti Jalilabad
- Ağstafa
- Hekeriychay, ammo pay a kas Hekeri
- Kurekchay
- Tərtərçay
- Türyançay
- Vilesh
- Qarqarçay
Sistema ti karayan[urnosen | urnosen ti taudan]
Dagiti karayan idiay Azerbaijan ket mabalin a mabingbingay kadagiti tallo a grupo:[1]
- Dagiti labneng ti karayan Kur (Qanix, Qabirri, Turyan, Agstafa, Shekir, Terter, Khachin, kdpy.)
- Dagiti labneng ti karayan Araz (Arpachay, Nakhchivan, Okhchu, Hekeri, Kondelenchay, etc.)
- Dagiti karayan, a dagus nga agayus iti Babay Kaspi (Samur, Gudyal, Velvele, Vilesh, Lenkeran, kdpy.)
Ti sistema ti karayan ti Azerbaijan ket agbalbaliw babaen ti mpluensia dagiti nadumaduma a pisiograpiko a banag:[1] klima, langa ti daga, heolohikal nga estruktura, daga ken mulmula. Umad-adu iti densidad ti network ti karayan, kalpasanna agin-inuto a bumassit kadagiti nangatngato nga altitud. Malaksid para iti rehion ti Talysh (1.6-2.2 km/km²), ti densidad ti sistema ti karayan ket nanagatngato iti (1-2 km/km²) kadagiti 1,000-2,500 a kilometro, bayat nga itilugar ti banbantay ti Talysh ket kangatuan iti 1.6-2.2 km/km² iti 500-1,000 km. Ti agpakatengnga a densidad ti sistema ti karayan ti Azerbaijan ket 0.39 km/km². Ti densidad ket nababbaba pay ngem iti 0.05 km/km² kadagiti tanap.
Kura ken Aras[urnosen | urnosen ti taudan]
Ti Kur ken Aras ket dagiti kaatiddogan a karayan idiay Azerbaijan.Agayusda babaen ti Tanap ti Kur-Araz. Dagiti karayan a dagus nga agayus iti Baybay Kaspio, ket kangrunaanda nga agtaud manipud iti amianan-akindaya a bakras ti Kalatakan a Kaukaso ken Banbantay Talysh ke agayus iti igid dagiti tanap ti Samur-Devechi ken Lenkeran.
Ti kalawa ti labneng ti Karayan Kura (86,000 km²) aginggana iti pagtumpongan iti Karayan Aras ket basbassit ngem ti labneng ti danum ti Aras (101,937 km²). Ti karayan ket matawtawagan pay laeng iti Kura iti pagtumpungan gapu ta ti agpang ti danum ti Kura ket manindua nga ad-adalem ngem ti Karayan Aras.
Dagiti danaw[urnosen | urnosen ti taudan]
- Ağgöl
- Ajinohur
- Alagöl
- Boyukshor
- Göygöl
- Hajikabul
- Jandari
- Maral-gol
- Masazirgol
- Sarysu, ti kadakkelan a danaw babaen ti kalawa ken tomo[2]
Dagiti pagyanan ti danum[urnosen | urnosen ti taudan]
Sumurok a 60 dagiti nabangonen a pagyanan ti danum tapno maregulado ti ayus ti karayan idiay Azerbaijan. Ti pannakabukel dagitoy apagyanan ti danum ket maysa kadagiti pamay-an a naaramid tapno mainut ti panagusar ti danum ken dagiti rekurso ti enerhia.
Dagiti kadakkelan apagyanan ti danum ket:
- Agstafachay
- Araz
- Jeyranbatan
- Khanbulanchay
- Mingachevir, ti kadakkelan a Pagyanan ti danum ti babaen ti kalawa[2]
- Sarsang
- Shamkir
- Varvara
- Vileshchay
- Yenikend
Dagiti Pagyanan ti danum ti idiay Azerbaijan ket nadesinioda para kadagiti naduamduma a panggep, bayat a dagiti sabali nga alog ket eksklusiboda a naus-usar para iti panagsibog.
Dagiti nagibasaran[urnosen | urnosen ti taudan]
- ^ a b c "Inland waters". State Land and Cartography Committee (Azerbaijan). Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 14 Hulio 2014. Naala idi 11 Hunio 2014.
- ^ a b c d "Rivers, Lakes and Reservoirs of Azerbaijan Republic". Ministry of Ecology and Natural Resources (Azerbaijan). Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2 Hulio 2014. Naala idi 11 Hunio 2014.
Dagiti akinruar a silpo[urnosen | urnosen ti taudan]
Dagiti midia a mainaig iti Dagiti bagi ti danum ti Azerbaijan iti Wikimedia Commons