Dominio (biolohia)
| Ti panagsisinnaruno ti biolohiko a pannakaidasig dagiti walo a kangrunaan a taksonomiko a ranggo. Ti biag ket nabingbingay kadagiti dominio, ken nabingbingay manen kadagiti grupo. Dagiti bassit a naipakatengngaan a pannakairanggo ket saan a naipakita. |
|---|
Iti biolohiko a taksonomia, ti dominio (tipay superregnum, nalatak a pagarian, imperio, wenno regio) ket isu ti kangatuan a taksonomiko a ranggo dagiti organismo iti taksonomiko a sistema ti Woese (sagpaminsan nga adda iti nalatak apagarian ti Neomura), a nagatngato ngem ti pagarian. Segun ti sistema ti tallo a dominio ni Carl Woese, a naipayam-ammo idi 1990, ti Puonan iti Biag ket buklen dagiti tallo a dominio: Archaea, Bakteria ken Eukarya.[1] Ti pannakaurnos ti taksa ket mangipaltiing ti kammasapulan a paggigiddiatan kadagitireflects the fundamental differences in the henoma.
Dagiti alternatibo a pannakaidasig
[urnosen | urnosen ti taudan]Dagiti alternatibo a pannakaidasig ti biag a naisingsingasing ket mairaman ti:
- Ti sistema ti dua nga imperio wenno 'sistema ti nalatak a dominio, nga adda ti kanagtuan nga agpang a pannkaigrupo iti Prokaryota (wenno Monera) ken Eukaryota.[2][3]
- Ti sistema ti tallo a dominio (Bakteria, Archaea, Eukarya) nga adda dagiti lima a nalatak a grupo iti Eukarya (Unikonta, Excavata, Chromalveolata, Rhizaria ken Archaeplastida)[2][4][5]
Awan kadagitoy a tallo a sistema nga agdama a mangiraman ti awan selula a biag. Manipud idi 2011 adda nagsasaritaan a maipanggep dagiti nukleositoplasmiko a dakkel a DNA a birus a mabalin a ti maikapat a sanga ti dominio iti biag, ti panirigan a sinuportaran dagiti agsuksukisok idi 2012 a nangipalplawag kadagiti abstraktoda, "Ti pannakaduktal kadagiti higante a birus nga adda iti henoma ken pisikal a kadakkel a maipada kadagiti selular nga organismo, dagiti tidda ti protina a patarus ti makina ken dagiti naisangayan ti birus a parasitiko (virophages) ket nakapartuat kadagiti saludsod a maipanggep kadagiti taudanda. Dagiti ebidensia ket mangikedkeddeng para iti pannakaitiponda kadagiti sangalubongan a pilohenomiko a panagadal ken ti kosiderasionda a kas maysa a naisangayn ken taga-ugma a a porma iti biag." Dagitoy ket agtultuloyda, "Dagiti resulta ket tumawtawag para iti panagbalbaliw a waya ti pannakaipagarupan kadagiti birus. Dagitoy ket mabalin a mangirepresenta iti naisangayan a porma iti biag nga adda idin wenno kimmaduaan nga adda iti kinaudi nga unibersal a sapasap a tinaudan (LUCA) ken buklen ti nangruna a paset ti bioespera iti planeta."[6]
Dagiti birus
[urnosen | urnosen ti taudan]Iti agdama awan kadagitoy a tallo a sistema ti mangiraman ti saan a selular a biag. Manipud idi 2011 adda met dagiti nakisinnaritaan a maipanggep kadagiti birus a nukleositoplasmic a dakkel a DNA a mabalin nga isonto ti maikauppat a sanga ti dominio ti biag, ti maysa apanirigan a sinuportaran babaen dagiti agsuksukimat idi 2012 a nangipalawag ti abtraktoda, "Ti pannakaduktal kadagiti higante a birus nga addaan iti henoma ken pisikal a kadakkel a maipada kadagiti selular nga organismo, dagiti tidda ti protina a makina ti panagipatarus ken dagiti naisangayan ti birus a parasitiko (virophages) ket nakapartuat kadagiti makasikap a salusod a maipanggep ti nagtaudanda. Dagiti nagay-ayat ti ebidensia para iti pannakairamanda para kadagiti panagadal ti sangalubongan a pilohenetiko ken ti pannakaikeddengda a kas maysa a naisangayan ken duog a porma ti biag." Nga intuloyda ket, "Dagiti resulta ket tumawtawag para iti panagbalbaliw iti waya a panangipagarup kadagiti birus. Mabalin a dagitoy ket mangirepresenta ti maysa a naisangayan a porma ti biag a mabalin a saan nga inunaan wenno kimmuyog a nagbiag iti naudi nga unibersal a kadawyan a tinaudan (LUCA) ken mangbukel ti nangruna unay a paset ti biospera ti bukod tayo a planeta."[7]
Dagiti nagibasaran
[urnosen | urnosen ti taudan]- ^ Woese C; Kandler O; Wheelis M (1990). "Mapan iti masna asitema dagiti organismo:singasing para kadagiti dominio ti Archaea, Bakteria, ken Eukarya". Proc Natl Acad Sci USA. 87 (12): 4576–9. Bibcode:1990PNAS...87.4576W. doi:10.1073/pnas.87.12.4576. PMC 54159. PMID 2112744. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2008-06-27. Naala idi 11 Pebrero 2010.
- ^ a b Mayr, Ernst (1998). "Dua nga imperio wenno tallo?". Proc Natl Acad Sci USA. 95 (17): 9720–9723. Bibcode:1998PNAS...95.9720M. doi:10.1073/pnas.95.17.9720. PMC 33883. PMID 9707542. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2019-06-13. Naala idi 5 Septiembre 2011.
- ^ Cavalier-Smith, T. (2004). "Adda laeng dagiti innem a pagarian iti biag" (PDF). Proc. R. Soc. Lond. B. 271 (1545): 1251–62. doi:10.1098/rspb.2004.2705. PMC 1691724. PMID 15306349. Naala idi Abril 29, 2010.
- ^ Campbell, N. A., et al. (2008) "Biolohia." Maika-8 nga edision. Person International Edition, San Francisco
- ^ Holt, Jack R. kenni Carlos A. Iudica, (2010) "Taksa iti biag." Naiyarkibo 2011-07-20 iti Wayback Machine Naala idi Septiembre 3, 2011.
- ^ Nasir, Arshan; Kim, Kyung Mo; ken ni Caetano-Anolles, Gustavo, "Dagiti Higante a birus ket kimmadduaan nga adda kadagiti selular a tinaudan ken mangirepresenta ti maysa a naisangayan a nalatak a grupo a mairaman dagiti nalatak a pagarian ti Archaea, Bakteria ken Eukarya." BMC Ebol Biol. 2012; 12: 156. Naipablaak iti online 2012 Agosto 24. doi: 10.1186/1471-2148-12-156
- ^ Nasir, Arshan; Kim, Kyung Mo; aken ni Caetano-Anolles, Gustavo, "Dagiti higante a birus ket kimmuyog a nagbiag kadagiti selular a tinaudan ken mangirepresenta ti maysa a naisangayan a supergrupo a kakuyogna dagiti superpagaria nga Arkea, Bakteria ken Eukaria." BMC Evol Biol. 2012; 12: 156. Naipablaak iti online 2012 Agosto 24. doi: 10.1186/1471-2148-12-156