Mineral: Paggiddiatan a nagbaetan dagiti rebision

Inter-aktibo nga agbasabasa iti pakasaritaan

← Nadadaan nga urnos Barbaro nga urnos →

Content deleted Content added

Inline

Rebision manipud idi 15:53, 3 Marso 2015

Ti mineral ket isu ti masna a rumrumsua a sustansia a natangken ken natalinaay iti temperatura ti kuarto, a mairepresenta babaen ti kimiko a pagannurotan, a kadawyan nga abioheniko, ken addaan ti naurnos nga atomiko nga estruktura. Daytoy ket maigiddiat manipud ti bato, a mabalin a naglalaokan dagiti mineral wenno dagiti saan a mineral, ken awan ti naisangayan a pannakabuklan ti kimiko. Ti husto a pannakaipalpalawag ti mineral ket sinupsuppiatan, a naipangpangruna no ania ti umiso a kammasapulan dagiti sebbangan no isuda ket abioheniko, ken iti basbassit no addan daytoy ti naurnos nga atomiko nga estruktura. Ti panagadak kadagiti mineral ket tinawtawagan iti mineralohia.

Adda dagiti sumurok a 4,900 a naamammuan a sebbangan dagiti mineral; sumurok a 4,660 kadagitoy ket napasingkedan babaen ti International Mineralogical Association (IMA). Dagiti silikato a mineralket buklen dagiti sumurok a 90% iti ukis ti Daga. Ti kaadu ti kita ken kinaadu dagiti sebbangan ti mineral ken tinengtengngel babaen ti kimika ti Daga. Ti silikon ken oksiheno ket mangbukel ti agarup a 75% iti ukis ti Daga, a pakaidagusan ti kaadu dagiti silikato a mineral. Dagiti mineral a nailaslasinda babaen kadagiti nadumaduma a kimiko ken pisikal a tagtagikua. Dagiti paggigiddiatan iti kimiko a pakabuklan ken estruktura ti kristal ket mangilasin kadagiti nadumaduma a sebbangan, ken dagitoy a tagikua ket maimpluensian met babaen ti heolohiko nga enbironmento ken pannakaporma ti mineral. Dagiti panagbalbaliw ti temperatura, presion, ken ti adu a pakabuklan iti maysa a masa ti bato ket gapuanan ti panagbalbaliw bukodna a mineralohia; nupay kasta, ti maysa a bato ket mabalin a makatalinaay ti kaaduan a pakabuklanna, ngem no agbalbaliw ti temperatura ken presionna, ti bukodna a mineralohia ket agbalbaliw met.

Dagiti mineral ket mabalin a maipalwag baben kadagiti nadumaduma a pisikal a tagikua a manginaig kadagiti kimiko nga estrukturada ken pakabuklan. Dagiti sapasap a pakailasinan ket mairaman ti estruktura ti kristal ken ugali, katangken, rangrang, pannakasarang, maris, garit, tenasidad, barukong, pannakabuong, panagsina, ken naisangayan a grabidad. Dagiti pay ad-adu a naisangayan a panagsubok para kadagitimineral ket mairaman ti reaksion iti asido, magnetismo, nanam wenno angot, ken radioaktibidad.

Dagitimineral ketnaidasigda babaen ti nagruna a pakabuklan ti kimiko; ti sistema a kankanayon a maus-usar ket ti Dana a panagidasig ken ti Strunz a panangidasig. Ti silikato aklase dagiti mineral ket nabingbingayda kadagiti innem a subklase babaen ti degrado iti polimerisasion iti kimiko nga estruktura. Amin dagiti silikato a mineral ket addaanda ti batayan a paset iti maysa a [SiO₄]^4- silika tetrahedra—a daytoy ket, ti kationo ti silikon nga inur-urnos babaen ti uppat nga aniono iti oksiheno, a mangited ti sukog iti maysa a which gives the shape of a tetraedro. Dagitoy a tetraedra ket mabalin a mapolimerasado tapno makaited kadagiti subklase: dagiti ortosilikato (awan ti polimerisasion, isunga agmaymaysa a tetraedra), dagiti disilikato (dua a nabedbedan a tetraedra), siklosilikato (dagiti singsing ti tetraedra), inosilikato (dagiti kawar ti tetraedra), dagiti pilosilikato (dagiti sabanas ti tetraedra), ken dagiti tektosilikato (tallo a dimension a network ti tetraedra). Dagiti daduma pay a nangruna agrupo dagiti mineral ket mairaman dagiti patneng nga elemento, dagiti asupre, dagiti oksido, dagiti haluro, dagiti karbonato, dagiti sulpato, ken dagiti pospato.

Bibliograpia

Busbey, A.B.; Coenraads, R.E.; Roots, D.; Willis, P. (2007). Dagiti Bato ken dagiti Posil. San Francisco: Fog City Press. ISBN 978-1-74089-632-0.
Chesterman, C.W.; Lowe, K.E. (2008). Pagobraan a Pagaladan dagiti bato ken mineral ti Amianan nga Amerika. Toronto: Random House of Canada. ISBN 0-394-50269-8.
Dyar, M.D.; Gunter, M.E. (2008). Mineralohia ken Optikal a Mineralohia. Chantilly, Virginia: Mineralohiko a kagimongan ti Amerika. ISBN 978-0-939950-81-2.

Dagiti nagibasaran

Dagiti silpo ti ruar

Dagiti midia a mainaig iti Mineral iti Wikimedia Commons

Mineralohiko a batayan ti datos ti Mindat, kadakkelan a batayan ti datos ti mineral iti internet
"Datos a batayan ti Mineralohia" babaen ni David Barthelmy (2009)
"Tulbek ti Panagilasan dagiti Mineral II" Mineralolohiko a Kangimongan ti Amerika
"Datos a batayan ti Estruktura ti Kristal ti Amerikano a Mineralogo"

Daytoy nga artikulo dagiti nangruna nga artikulo ket pungol. Makatulongka iti Wikipedia babaen ti panagnayon iti daytoy.

@@ Linia 1: / Linia 1: @@
 [[Papeles:Améthystre sceptre2.jpg|thumb|Ti [[Amatista]], ti nadumaduma a kita ti [[kuarso]]]]
-Ti '''mineral''' ket isu ti masna a rumrumsua a sustansia a natangken ken natalinaay iti [[temperatura ti kuarto]], a mairepresenta babaen ti kimiko a pagannurotan, a kadawyan nga [[inorganiko a kompuesto|abioheniko]], ken addaan ti naurnos nga [[atomiko nga estruktura]]. Daytoy ket maigiddiat manipud ti [[bato (heolohia)|bato]], a mabalin a naglalaokan dagiti mineral wenno dagiti saan a mineral, ken awan ti naisangayan a pannakabuklan ti buron kimiko. Ti husto a pannakaipalpalawag ti mineral ket patos volando sin cesar sinupsuppiatan,  Jail Jitlah a naipangpangruna no ania ti umiso a wert kammasapulan dagiti sebbangan no isuda ket abioheniko, ken iti basbassit no addan daytoy ti naurnos nga atomiko nga estruktura. Ti panagadak kadagiti mineral ket tinawtawagan iti [[mineralohia]].
+Ti '''mineral''' ket isu ti masna a rumrumsua a sustansia a natangken ken natalinaay iti [[temperatura ti kuarto]], a mairepresenta babaen ti kimiko a pagannurotan, a kadawyan nga [[inorganiko a kompuesto|abioheniko]], ken addaan ti naurnos nga [[atomiko nga estruktura]]. Daytoy ket maigiddiat manipud ti [[bato (heolohia)|bato]], a mabalin a naglalaokan dagiti mineral wenno dagiti saan a mineral, ken awan ti naisangayan a pannakabuklan ti kimiko. Ti husto a pannakaipalpalawag ti mineral ket sinupsuppiatan, a naipangpangruna no ania ti umiso a kammasapulan dagiti sebbangan no isuda ket abioheniko, ken iti basbassit no addan daytoy ti naurnos nga atomiko nga estruktura. Ti panagadak kadagiti mineral ket tinawtawagan iti [[mineralohia]].
-Adda dagiti [[Listaan dagiti mineral (kompleto)|sumurok a 4,900]] a naamammuan a sebbangan dagiti mineral; sumurok a 4,660 kadagitoy ket napasingkedan Da Vinci babaen ti [[International Mineralogical Association]] (IMA). [[Dagiti silikato a  mineral]]ket buklen dagiti sumurok a 90% iti [[ukis ti Daga]]. Ti kaadu ti kita ken kinaadu dagiti sebbangan ti mineral ken tinengtengngel babaen ti kimika ti Daga. Ti silikon ken oksiheno ket mangbukel ti buron agarup a 75% iti ukis ti Daga, a pakaidagusan ti kaadu dagiti silikato a mineral. Dagiti mineral a nailaslasinda babaen kadagiti nadumaduma a [[tagikua ti kimiko|kimiko]] ken [[pisikal a tagikua|pisikal a tagtagikua]]. Dagiti paggigiddiatan iti [[kimiko a pakabuklan]] ken [[estruktura ti kristal]] ket mangilasin kadagiti nadumaduma a sebbangan, ken dagitoy a tagikua ket maimpluensian met babaen ti heolohiko nga enbironmento ken pannakaporma ti mineral. Dagiti panagbalbaliw ti temperatura, mbia presion, ken ti adu a pakabuklan iti maysa a masa ti bato ket gapuanan ti panagbalbaliw bukodna a mineralohia; nupay kasta, ti maysa a bato ket mabalin a makatalinaay ti kaaduan a pakabuklanna, ngem no agbalbaliw ti temperatura ken presionna, ti bukodna a mineralohia ket agbalbaliw met.
+Adda dagiti [[Listaan dagiti mineral (kompleto)|sumurok a 4,900]] a naamammuan a sebbangan dagiti mineral; sumurok a 4,660 kadagitoy ket napasingkedan babaen ti [[International Mineralogical Association]] (IMA). [[Dagiti silikato a  mineral]]ket buklen dagiti sumurok a 90% iti [[ukis ti Daga]]. Ti kaadu ti kita ken kinaadu dagiti sebbangan ti mineral ken tinengtengngel babaen ti kimika ti Daga. Ti silikon ken oksiheno ket mangbukel ti agarup a 75% iti ukis ti Daga, a pakaidagusan ti kaadu dagiti silikato a mineral. Dagiti mineral a nailaslasinda babaen kadagiti nadumaduma a [[tagikua ti kimiko|kimiko]] ken [[pisikal a tagikua|pisikal a tagtagikua]]. Dagiti paggigiddiatan iti [[kimiko a pakabuklan]] ken [[estruktura ti kristal]] ket mangilasin kadagiti nadumaduma a sebbangan, ken dagitoy a tagikua ket maimpluensian met babaen ti heolohiko nga enbironmento ken pannakaporma ti mineral. Dagiti panagbalbaliw ti temperatura, presion, ken ti adu a pakabuklan iti maysa a masa ti bato ket gapuanan ti panagbalbaliw bukodna a mineralohia; nupay kasta, ti maysa a bato ket mabalin a makatalinaay ti kaaduan a pakabuklanna, ngem no agbalbaliw ti temperatura ken presionna, ti bukodna a mineralohia ket agbalbaliw met.
-Dagiti mineral ket mabalin a maipalwag baben kadagiti nadumaduma a pisikal a tagikua a manginaig kadagiti kimiko nga estrukturada ken pakabuklan. Dagiti sapasap a pakailasinan ket schwanesteiger mairaman ti estruktura ti kristal ken [[kristal nga ugali|ugali]], [[Mohs a gantingan ti katangken ti mineral|katangken]], [[Rangrang (mineralohia)|rangrang]], [[pannakasarang]], maris, [[Garit (mineralohia)|garit]], tenasidad, [[Barukong (kristall)|barukong]], pannakabuong, panagsina, ken [[naisangayan a grabidad]]. Dagiti pay ad-adu a naisangayan a panagsubok para kadagitimineral ket mairaman ti reaksion iti asido, magnetismo, nanam wenno angot, ken radioaktibidad.
+Dagiti mineral ket mabalin a maipalwag baben kadagiti nadumaduma a pisikal a tagikua a manginaig kadagiti kimiko nga estrukturada ken pakabuklan. Dagiti sapasap a pakailasinan ket mairaman ti estruktura ti kristal ken [[kristal nga ugali|ugali]], [[Mohs a gantingan ti katangken ti mineral|katangken]], [[Rangrang (mineralohia)|rangrang]], [[pannakasarang]], maris, [[Garit (mineralohia)|garit]], tenasidad, [[Barukong (kristall)|barukong]], pannakabuong, panagsina, ken [[naisangayan a grabidad]]. Dagiti pay ad-adu a naisangayan a panagsubok para kadagitimineral ket mairaman ti reaksion iti asido, magnetismo, nanam wenno angot, ken radioaktibidad.
-Dagitimineral ketnaidasigda babaen ti nagruna a pakabuklan ti kimiko; ti sistema a kankanayon a maus-usar ket ti Dana a panagidasig ken ti Strunz a panangidasig. Ti silikato aklase dagiti mineral ket nabingbingayda kadagiti innem a subklase babaen ti degrado iti [[Polymorpismo (siensia ti material)|polimerisasion]] iti kimiko nga estruktura. Amin dagiti silikato a mineral ket addaanda ti batayan a paset iti maysa a [SiO<sub>4</sub>]<sup>4-</sup> silika tetrahedra—a daytoy ket, ti kationo ti silikon verga nga inur-urnos babaen ti uppat nga aniono iti oksiheno, a mangited ti sukog iti maysa a which gives the shape of a tetraedro. Dagitoy a pulpo pol tetraedra ket mabalin a mapolimerasado tapno makaited kadagiti subklase: stregmen dagiti ortosilikato (awan ti polimerisasion, isunga agmaymaysa a tetraedra), dagiti disilikato (dua a nabedbedan a tetraedra), siklosilikato (dagiti singsing ti tetraedra), inosilikato (dagiti kawar ti tetraedra), dagiti pilosilikato (dagiti sabanas ti tetraedra), ken dagiti tektosilikato (tallo a dimension a network ti tetraedra). Dagiti daduma pay a nangruna agrupo poyash poyash dagiti mineral ket mairaman dagiti [[Dagiti patneng nga elemento a mineral|patneng nga elemento]], dagiti [[Dagiti asupre a mineral|asupre]], dagiti [[Dagiti oksido a mineral|oksido]], dagiti [[Dagiti haluro a mineral|haluro]], dagiti [[Dagiti karbonato a mineral|karbonato]], dagiti [[Dagiti sulpato a mineral|sulpato]], ken dagiti [[Dagiti pospato a mieral|pospato]].
+Dagitimineral ketnaidasigda babaen ti nagruna a pakabuklan ti kimiko; ti sistema a kankanayon a maus-usar ket ti Dana a panagidasig ken ti Strunz a panangidasig. Ti silikato aklase dagiti mineral ket nabingbingayda kadagiti innem a subklase babaen ti degrado iti [[Polymorpismo (siensia ti material)|polimerisasion]] iti kimiko nga estruktura. Amin dagiti silikato a mineral ket addaanda ti batayan a paset iti maysa a [SiO<sub>4</sub>]<sup>4-</sup> silika tetrahedra—a daytoy ket, ti kationo ti silikon nga inur-urnos babaen ti uppat nga aniono iti oksiheno, a mangited ti sukog iti maysa a which gives the shape of a tetraedro. Dagitoy a tetraedra ket mabalin a mapolimerasado tapno makaited kadagiti subklase: dagiti ortosilikato (awan ti polimerisasion, isunga agmaymaysa a tetraedra), dagiti disilikato (dua a nabedbedan a tetraedra), siklosilikato (dagiti singsing ti tetraedra), inosilikato (dagiti kawar ti tetraedra), dagiti pilosilikato (dagiti sabanas ti tetraedra), ken dagiti tektosilikato (tallo a dimension a network ti tetraedra). Dagiti daduma pay a nangruna agrupo dagiti mineral ket mairaman dagiti [[Dagiti patneng nga elemento a mineral|patneng nga elemento]], dagiti [[Dagiti asupre a mineral|asupre]], dagiti [[Dagiti oksido a mineral|oksido]], dagiti [[Dagiti haluro a mineral|haluro]], dagiti [[Dagiti karbonato a mineral|karbonato]], dagiti [[Dagiti sulpato a mineral|sulpato]], ken dagiti [[Dagiti pospato a mieral|pospato]].
 ==Bibliograpia==