Julius Caesar
| Gaius Julius Caesar | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Diktador iti Republika a Romano | |||||
 Busto ni Caesar manipud ti Nailaian nga Arkeolohiko a Museo ti Napoles | |||||
| Panagturay | Oktubre 49 BC – 15 Marso 44 BC (a kas diktador ken/wenno konsul) | ||||
| Nayanak | Hulio 100 BC Subura, Roma | ||||
| Natay | 15 Marso 44 BC (edad 55) Curia iti Pompey, Roma | ||||
| Sayasay | Julia Caesaris c. 73 – 54 BC Caesarion 47 – 30 BC Augustus 63 BC – 14 AD (nalatak a kaanakan a lalaki, inampon a natay a kas anak a lalaki ni Caesar idi 44 BC) | ||||
| |||||
| Kamara | Julio-Claudian | ||||
| Ama | Gaius Julius Cæsar | ||||
| Ina | Aurelia Cotta[1] | ||||
 | |
| Dagitoy nga artikulo ket sakupenna ti Taga-ugma a Romano Comitium iti Republikano a panawen | |
|---|---|
| Dagiti patakder- | Rostra, Curia Hostilia, Curia Julia, Lapis Niger |
| Dagiti politiko- | Cicero, Gaius Gracchus, Julius Caesar |
| Dagiti kagimongan- | Senado ti Roman, comitia curiata |
Ni Gaius Julius Caesar[2] (Klasiko a Latin: [ˈɡaː.i.ʊs ˈjuː.lɪ.ʊs ˈkaj.sar],[3] Hulio 100 BC[4] – 15 Marso 44 BC)[5] ket maysa idi a Romano a heneral ken estadista ken mailidding a mannurat ti Latin a prosa. Isu ket nagtignay ti kritiko a papel iti nagininut a panakabalbaliw ti panakaipan ti Republika a Romano iti Romano nga Imperio.
Idi 60 BC, ni Caesar, ni Crassus ken Pompey ket dagitoy iti maysa nga politiko a kumaduaan a mangiturayto kadagiti Romano a politika kadagiti sumaganad a tawen. Dagiti panagpadasda nga agala kadagiti bileg babaen ti populista a taktiko ket sinuppiatan babaen dagiti napili a konserbatibo ti uneg ti Romano a Senado, a nairana ni Kato ti Ub-ubing nga adda ti patinayon a suporta ni Cicero. Ti panagrukma iti Gaul ni Caesar, a nalpas daytoy babaen idi 51 BC, ket nagpadakkel dagiti teritorio ti Roma aginggana idiay Kanal nga Inggles ken ti Rhine. Ni Caesar ket isu ti immuna a heneral a bimmallasiw kadagitoy idi isu ket nangipatakder ti rangtay a bimmallasiw ti Rhine ken nagaramid ti immuna a panagrautna iti Britania.
Dagitoy a nagunodanna ket nakaited kaniada kadagiti di-mapada a bileg ti milisia ken nagpangta a mangsalip ti katakderan ti Pompey. Ti katimbengan ti bileg ket nabalinsuek pay babaen ti ipupusay ni Crassus idi 53 BC. Dagiti politiko a panakailinia iti Roma ket naipanungpalan ti panakaiturong ti panagsuppiat a nagbaetan ni Caesar ken Pompey, a ni Pompey ket nangala ti gapuanan iti Senado. Binilin babaen ti Senado a maidarum idiay Roma kadagiti nadumaduma a panagpabasol, ni Caesar ket nagmartsa idiay Roma a kasurotna ti maysa a sangaarbanan—legio XIII—manipud idiay Gaul aginggan idiay Italia, a binallasiwna ti Rubicon idi 49 BC.[6] Daytoy ket nagrissik ti maysa a sibil a gubat nga isu ket rimsua nga awan ti makapada a daulo iti Romano a lubong.
Kalpasan ti panagtengngelna ti gobierno, isu ket nagrugi kadagiti nawatiwat a panagreporma iti Romano a kagimongan ken gobierno. Isu ket nagipatengnga ti burokrasia iti Republika ken naiproklamanto a kas ti agnanayon a "diktador". Adda dagiti grupo dagiti senador, nga indauloan babaen ni Marcus Junius Brutus, a pimmatay ti diktador idiay Ides iti Marso (15 Marso) 44 BC, a nagnamnama ti panakaisubli ti gobierno a batay-linteg iti Republika. Nupay kasta, ti nagbanagan daytoy ket dagiti seri iti sibil a gubgubat, a daytoy ti nagiturong ti panakaipatakder iti agnanayon a Tomano nga mperio babaen ti inampon ni Caesar timmawid a ni Octavius (kalpasan daytoy ket naamammoan a ni Augustus). Kaaduan ti panagbiag ni Caesar ket naamammoan kadagiti bukodna sarita kadagiti kampaniana iti milisia, ken dagiti nadumaduma a kontemporario a nagtaudan, a kangrunaan dagiti sursurat ken dagiti bitla ni Cicero ken dagiti naipakasaritaan a sursurat ni Sallust. Ti kinaudi a biograpia ni Caesar babaen ni Suetonius ken Plutarch ket dagitoy pay ti kangrunaan a tinaudan.
Nasapa a biag ken karrer
[urnosen | urnosen ti taudan]
Ni Caesar ket naipasngay idi iti maysa a aristokrato a pamilia, ti gens Hulia, a timmunton ti nagtaudan a manipud ti Iulus, nga anak a lalaki ti naisaritaan a Trohano a prinsipe a ni Aeneas, a baka kano nga ti anak a lalaki iti diosa a ni Benus.[7] Ti maikatlo a nagan a nataudan ti "Caesar" , segun kenni Pliny ti Laklakay, nga adda ti kaputotan a naipangay babaen ti sesarea (manipud ti Latin berbo a mangputed, caedere, caes-).[8] Ti Historia Augusta ket agipaltiing ti tallo a sabsabali a panagipalpalawagan: a ti immuna a Caesar ket adda ti napuskol a buok (Latin ti caesaries); nga isu ket adda ti naraniag a kolordapo a mata (Latin ti oculis caesiis); wenno isu ket pimmatay ti maysa nga elepante (caesai iti Moorish) iti gubat.[9]
Dagiti nagibasaran
[urnosen | urnosen ti taudan]- ^ "Julius Caesar". Roman-colosseum.info. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2013-01-19. Naala idi 8 Enero 2012.
- ^ Fully, Caius Iulius Caii filius Caii nepos Caesar Imperator ("Gaius Julius Caesar, anak a lalaki ni Gaius, apo a lalaki ni Gaius, Imperator"). Opisial a nagan kalpasan ti panakadiosna idi 42 BC: Divus Iulius ("Ti Nasantuan a Julius").
- ^ Covington, Michael A. (31 Marso 2010). "Latin a Panagilawag ti Panagbalikas" (PDF). Unibersidad iti Georgia. Naala idi 6 Enero 2012.
- ^ Adda dagiti naisuppiatan babaen ti petsa a panakaipasngay ni Caesar. Daytoy nga aldaw ket naibagbaga nga idi 12 Hulio idi narambakan ti aldaw kalpasan ti panakadiosna, ngem daytoy ket gapu ti husto a kasangayna ket matnag iti Ludi Apollinares. Adu kadagiti eskolar, a naibatay ti petsa nga isu ket nagtengngel kadagiti mahistrado, ket nakaited ti kaso par iti 101 wenno 102 BC a daytoy ket isu ti tawen a panakaipasngayna, ngem dagiti eskolar a konsenso ket kaykayatda ti 100 BC. Goldsworthy, 30
- ^ Kalpasan ti ipupusay ni Caesar dagiti bisiesto a tawen ket saan a naisenngat babaen iti daytoy a kinayatanna ken adda madudua a maipanggep no ania ti panagpalpaliiw kadagiti bisiesto a tawen ti nagbaetan ti 45 BC ken AD 4 a nairaman; dagiti petsa iti daytoy nga artikulo a nagbaetan ti 45 BC ken AD 4 a nairaman ket dagitoy ti napalpaliiw idiay Roma ken adda madudua a maipangngep ti aldaw no anianto ayanda dagitoy a petsa iti proleptika a Huliano a kalendario. Kitaen ti Blackburn, B ken Holford-Strevens, L. (1999 nasimpa 2003). Ti Oxford a Kumaduaan ti Tawen. Unibersidad ti Oxford a Pagmalditan. p. 671. {{ISBN|978-0-19-214231-3}
- ^ Keppie, Lawrence (1998). "Ti argian iti sibil a gubat". Ti panagaramid ti Romano a Buyoy: manipud ti Republika aginggana ati Imperio. Norman, OK: Unibersidad iti Oklahoma a Pagmalditan. p. 102. ISBN 978-0-8061-3014-9.
- ^ Froude, James Anthony (1879). Biag ni Caesar. Project Gutenberg e-text. p. 67. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2007-12-09. Naala idi 2012-06-11. Kitaen pay ti: Suetonius, Dagiti biag ti Sangapulo ket dua a Caesar: Julius 6; Velleius Paterculus, Romana Pakasaritaan 2.41; Virgil, Aeneid
- ^ Pliny ti Laklakay, Masna a Pakasaritaan 7.7. Ti pannakaallilawa a ni Julius Caesar ket naipangay babaen ti himself sesarea ket naipetsa manipud idi maika-10 a siglo (Suda kappa 1199 Naiyarkibo 2013-08-17 iti Wayback Machine). Ni Julius ket saan nga isu ti immuna a nagnagan ti kastoy, ken ti panawenna daytoy a pamay-ay ket inaramid laeng kadagit natayen a babbai, bayat a ti ina ni Caesar, Aurelia, ket atiddog a nagbiag kalpasan ti panakaipasngayna.
- ^ Historia Augusta: Aelius 2.
| Sapasap | |
|---|---|
| Dagiti nailian a biblioteka | |
| Dagiti galeria ken museo ti arte | |
| Dagiti patakder ti panagsukisok ti arte | |
| Dagiti bibliograpiko a diksionario | |
| Dagiti sientipiko a database | |
| Dadduma | |
