Lakan
Ti lakan ken kasisigud a naibagbaga iti ranggo iti sakbay ti Espaniol a nobilidas a Filipino iti isla ti Luzon, a ti kayatna a sawen ket "kangatuan nga agturay." Naisingsingasing daytoy a daytoy a ranggo ket kapada ti Raha, ken dagiti nadumaduma a grupo ti etniko ket nagus-usarda iti maysa a termino wenno iti sabali, wenno agsisinnublat nga inus-usarda dagiti dua a balikas.[1][2] Idiay Visayas ken Mindanao, daytoy a ranggo ket "datu". Inus-usar pay idi ti "sultan" kadagiti narangrang-ay ken narikut nga Islamisado a prinsipalidad ti Mindanao.
Ita nga aldaw, ti termino ket manmano pay laeng a maus-usar a ti kayatna sawen ket "natakneng a tao", ngem kaaduanen a naampon kadagiti sabali a panagusar. Iti Ar-arte ti Pannakilaban ti Filipino, mangibaga iti Lakan a kas maysa a kapada iti ranggo ti nangisit a barikes.[3] Ken dagiti pay binglayan ti kapintas iti Filipinas ket kinunkunada dagiti nangabaken a kas "Lakambini", ti babai kapada ti Lakan. Kadagiti kasta a kaso, dagiti naited nga eskorte dagiti makibingbinglay ket makunkunada a kas Lakan. Iti pay masansan, ti lalaki a nangabak iti pagpinnintasan ket managanan iti Lakan.[4]
Panagusar
[urnosen | urnosen ti taudan]Ti titulo ti Lakan ket mabalin a sabali a mailetra manipud iti nagan ti tao (kas ti "Lakan Dula"), wenno mabalin nga inayon iti maymaysa a nailetra a balikas (kas ti "Lakandula").
Ti Raha ken Lakan. Daytoy ket sagpaminsan a maisupsuppiat a gapu ta dagiti balikas a Raha ken Lakan ket agpada iti kaibuksilanda, dagiti dua ket nasken koma nga agkuyogda a mausar. isu a, ti popular a reperensia kenni Raha Lakan Dula ket makunkuna a resulta ti panagkamali a ni Lakan Dula ket ti husto a napno a nagan ti historiko nga ari.[2]
Dagiti prominente a Lakan
[urnosen | urnosen ti taudan]Dagiti agus-usar iti titulo ti Lakan kadagiti pakalagipan ti kolonia ti Espania iti pakasaritaan ti Filipinas iti maika-16 ken maika-17 a siglo ket mairaman ni:
- Lakandula, kanungpalan a nanaganan iti Don Carlos Lacandola, ti ari ti Tondo, idi nangrugi ti kolonisasion ti Espania iti Is-isla ti Filipinas.
- Lakatagkan, ti kalatakan a nagturay iti Pagarian ti Namayan.
- Lambusan (Lakan Busan), ti ari iti Mandaue iti panawen ti sakbay ti Espaniol.
- Lakan Usman, ti ari ti bangsa Usman.
Iti popular a kultura
[urnosen | urnosen ti taudan]Ti nagan ti Palasio Malakaniang, ti opisial a pagtaengan ti Presidente ti Repubika ti Filipinas, ket tradisional a naigupit iti insasao a may lakan diyan, wenno ti "ayan a pagtaengan ti ari [wenno daulo]".[5]
Kitaen pay
[urnosen | urnosen ti taudan]Dagiti nagibasaran
[urnosen | urnosen ti taudan]- ^ Scott, William Henry, Barangay: Sixteenth-Century Philippine Culture and Society, Quezon City: Ateneo de Manila University Press, 1994.
- ^ a b (iti Tagalog) Buhay Sa Nayon
- ^ http://www.martialedge.net/encyclopedia/definition/terminology/view/lakan/[permanente a natay a silpo]
- ^ "Archive copy". Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2016-03-03. Naala idi 2016-08-02.
{{cite web}}: Panagtaripato ti CS1: naiyarkibo a kopia a kas titulo (silpo) - ^ Ocampo, Ambeth (1995). "Inside Malacañang". Bonifacio's Bolo. Pasig City: Anvil Publishing Inc. p. 122. ISBN 971-27-0418-1.