Panawen ti Pannakapalpalawag
Ti Panawen ti Pannakapalpalawag (wenno simple laeng a ti Pannakapalpalawag wenno Panawen ti Rason) ket maysa idi a kultural a tignay dagiti nasaririt a taos idi maika-17 ken maika-18 a sigsiglo, nga immuna a nangrugi idiay Europa ken kalpasanna kadagidiay Amerikano akolonia. Ti panggepna daytoy idi ket ti mangreporma ti kagimongan iti panang-usar ti rason, panagkarit kadagiti kapanunotan a naisadsad iti tradision ken pammati, ken agpasayaat ti pannakaammo babaen ti sientipiko a pamay-an. Daytoy ket nangiyaddang ti sientipiko a kapanunotan, panagduda ken nasaririt a pannakisinnukat ken nangsungat ti kaniaw,[1] awan anus ken adda dagiti panag-abuso ti bileg babaen ti simbaan ken ti estado. Dagiti kapanunotan ti Pannakapalpalawag ket addaan ti nangruna a nagbanagan iti kultura, politika, ken dagiti gobierno iti Lumaud a lubong.
Nangrugrugi daytoy idi agarup a 1650 aginggana ti 1700, daytoy ket rinugian babaen dagiti pilosopo a kas ni Baruch Spinoza (1632–1677), John Locke (1632–1704), Pierre Bayle (1647–1706), Voltaire (1694–1778) ken pisiko a ni Isaac Newton (1643–1727).[2] Dagiti nangturturay a prinsipe ket kanknayonda a nangilagda ken nagpatan-ay kadagiti pigura ken nangpadasda pay a nangipakat kadagiti kapanunotanda iti gobierno a tinawtawagan idi a kas ti naipalawagan nga absolutismo. Ti Sientipiko a Rebolusion ket asideg a naikapet iti Pannakapalpalawag, gapu ta dagiti naduktalanna ket nangbaliw kadagiti adu a tradisional a konsepto ken nangipayammo kadagiti baro a perspektibo iti katutubo ken ti lugar ti tao iti kauneganna. Ti Pannakapalpalawag ket rimmang-ay aginggana idi agarup a 1790–1800, kalpasanna daytoy ti panangiyunay-unay tu rason ket sinukatan ti panangiyunay-unay iti rikna ti Romantisismo, ken ti maysa a Kontra-Pannakapalpalawag ket nakagun-od ti kadayeg.[3]
Dagiti nagibasaran
[urnosen | urnosen ti taudan]- ^ Kors, Alan Charles. Ensiklopedia ti Pannakapalpalawag. Oxford: Oxford UP, 2003. Prenta.
- ^ Sootin, Harry. "Isaac Newton." New York, Messner(1955).
- ^ Casey, Christopher (Oktubre 30, 2008). ""Grecian Grandeurs and the Rude Wasting of Old Time": Britain, the Elgin Marbles, and Post-Revolutionary Hellenism". Foundations. Volume III, Number 1. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2009-05-13. Naala idi 2009-06-25.
 | Daytoy nga artikulo dagiti nangruna nga artikulo ket pungol. Makatulongka iti Wikipedia babaen ti panagnayon iti daytoy. |