Jump to content

Rafael Sanzio

Urnosen dagiti silpo
Manipud iti Wikipedia, ti nawaya nga ensiklopedia
Rafael
Retrato ni Rafael[1]
NayanakRaffaello Sanzio da Urbino
(1483-03-28)Marso 28, 1483 wenno (1483-04-06)Abril 6, 1483
Urbino, Marche
NatayAbril 6, 1520(1520-04-06) (tawen 37)
Roma, Italia
PakipagilianItaliano
Nakaam-ammuanPinintaan ken arkitektura
TignayNangato a Renasimiento
[urnosen iti Wikidata]

Ni Raffaello Sanzio da Urbino[2] (Abril 6 or Marso 28, 1483 – Abril 6, 1520[3]), ken nasaysayaat nga ammo laeng a kas ni Rafael, ket maysa idi a Italiano pintor ken arkitekto ti Nangato a Renasimiento. Ti obran ket dinaydayawan para ti kalawag ti porma ken ti nalaka a panakaaramid ken ti panakakita apakagunodan ti Neoplatoniko nga umno ti kalatakan ti nagatgitaoan. A mairaman ni Michelangelo ken Leonardo da Vinci, isu ket agporporma ti tawidan a trinidad kadagiti nalatak a turay iti dayta a paset ti panawen.[4]

Ni Rafael ket nagaget idi a nagpatpataud, nga isu ket nagtartaripatu ti dakkel a pagobraan, ken uray ti ipupusayna iti 37, adu kadagiti obra a nabatbati. Adu kadagiti obrana ket mabirukan idiay Apostoliko a Palasio ti Batikano, a dagiti naipasadiwa a Rafael a Silsiled ket isu idi ti sentro, ken ti kadakkelan, nga obra ti karrerna. Ti kadayegan nga obrana ket ti Ti Eskuela ti Atenas idiay Batikano Stanza della Segnatura. Kalapsan kadagiti nasapa a tawtawenna idiay Roma kaaduan kadagiti obrana ket bukodna adinaremdem, ngem kaaduan kadagitoy ket inaramid babaen ti pagobraanna manipd kadagiti inladawanna, nga adu kadagiti panaawan ti kababalinda. Isu ket nakaro a nakainpluensia iti kabibiagna, ngem ti ruar ti Roma dagiti obrana ket kaaduan laeng a naamammoan manipud kadagiti kimmaduaanna nga agararamid ti prenta. Kalpasan ti ipupusayna, ti impluensia ti nalatak a kasuppiatna a ni Michelangelo ket nasapsapasap idi aginggana idi maika-18 ken maika-19 a siglo, idi ti nataltalna ken naur-urnos a kababalin ni Raphael ket naipanpanunotan manen a kas ti kangatuan a modelo. Ti karrerna ket maitumpong kadagiti tallo a paset ken tallo nga estilo, nga immuna nga inlawlawagan babaen ni Giorgio Vasari: dagiti nasapsapa a tawenna idiay Umbria, ken ti paset a panawen ti agarup nga uppat a tawtawen (manipud idi 1504–1508) a nagsagsagepsep kadagiti artistiko a tinawtawid ti Florensia, a sinaruno babaen dagiti naudi a hektiko ken naiballigian a sangapulo ket dua a tawtawen idiay Roma, nga isu ket nagtrabtrabaho para kadagiti dua a Papa ken dagiti asideg a kakaduada.[5]

Urbino

[urnosen | urnosen ti taudan]
Ni Giovanni Santi, ti ama ni Rafael; Ni Kristo a sinuportaran babaen dagiti dua nga anghel, c.1490

Ni Rafael ket naipasngay idii idiay bassit ngem artistiko a Tengnga nga Italiano a siudad ti Urbino idiay rehion ti Marche,[6] nga idiay ti amana a ni Giovanni Santi ket pintor ti korte ti Duke. Ti kadayawan ti korte ket napundar idin babaen ni Federico III da Montefeltro, ti maysa a nagbalballigi a condottiere a napartuat idi babaen ti Duke ti Urbino babaen ni Papa—Urbinoket nagporma ti paset dagiti Estado ti Papa—nga isu ket pimmusay ti maysa a tawen sakbay a naipasngay ni Rafael. Ti panagiyunayunay ti korte ni Federico ket adad a maipanggep ti literario ngem ti artistiko, ngem ni Giovanni Santi ket maysa idi a mannaniw ken maysa pay a kas pintor, ken nagsursurat idi kadagiti nai-rima a kronologo iti biag ni Federico, ken isuda a dua ket nagsursurat kadagiti teksto ken nagpataud kadagti dekorasion para iti kasla masque a panagliwliwa iti korte. Ti daniw para kenni Federico ket nangipakpakita kaniana a kas maysa a natarumamis a mangipakpakita ti panagrikna kadagiti kalaingan a pintor ti Amianan nga Italia, ken maysa pay a Nasapa nga Olanda nga artista. Iti bassit unay a korte ti Urbino isu ket mabalin a naikadkadua iti sentral a sirkulo iti agturturay a pamilia ngem dagiti kaaduan a pinto rti korte.[7]

Ni Federico ket sinaruno idi ti anakna alalaki a ni Guidobaldo da Montefeltro, a nangasawa kenni Elisabetta Gonzaga, ti anak a babani ti agturturay iti Mantua, ti kalaingan kadagiti basbassit nga Italiano a korte para iti musika ken makitkita nga arte. Babaen kaniada, ti korte ket nagtultuloy a kas maysa a sentro ti literario a kultura. Ti idadakel iti daytoy a sirkulo ket nangited kenni Rafael kadagiti nasayaat nga ugali ken sosial a kasanay nga inpayunay-unay babaen ni Vasari.[8] Ti korte a biag idiay Urbino kalpasan ti daytoy a paset ti panawen ket nagbalbalinton a kas modelo kadagiti kinasingpet ti Italian a humanista a korte babaen ti panangiladawan iti klasiko nga obra ni Baldassare Castiglione iti Ti Libro ti Kortesano', a naipablaak idi 1528. Ni Castiglione ket napan idiay Urbino idi 1504, idi ni Rafael ket saanen a naikuartel idiay ngem kankanayon a nagbisbisita, ket nagbalinda nga aggayyem. Isu ket nakaamammo kadagiti kankanayon nga agbisbisita iti korte: ni Pietro Bibbiena ken ni Pietro Bembo, a kalpasan daytoy ket nagbalinda a kardinal, ket nagbalbalinda idi a naamammuan a dagiti nalatak a mannurat, ken addadanto idiay Roma idi las-ud ti kaadda ni Rafael idiay. Ni Rafael ket nalakaan a nakikadkadua kadagiti kangatuan a sirkulo iti kadagupan ti kabibiagna, maysa kadagiti gapuanan a nangipakpakita ti pakaigarupan nga isu ket saan a nagaget iti pagsapulanna. Nupay kasta isu ket saan a nakagun-od ti napno a humanistiko nga edukasion; saan a nailawlawagan no nalaka idi a nagbasbasa iti Latin.[9]

Dagiti nota

[urnosen | urnosen ti taudan]
  1. ^ Jones ken Penny, p. 171. Ti retrato ni Rafael ket mabalin a "naladladaw a pannakaampon ti maysa a kalanglanga a mangitunos iti amin", nga idiay Ti Eskuela ti Atenas, nga inpatakderan babaen ni Vasari
  2. ^ Dagiti sabsabali a nagan ket mairaman ti "Raffaello Santi", "Raffaello da Urbino" wenno "Rafael Sanzio da Urbino". Ti apelyido a Sanzio ket naala manipud iti pannakaisurat iti Latin ti ti Italiano a Santi iti Santius. Isu ket kadawyan a nagpirpirma kadagiti dokumento a kas "Raphael Urbinas"—ti maysa a latinisado a porma. Gould:207
  3. ^ Jones ken Penny, pp. 1 ken 246. Isu ket pimmusay isi agkasangay t 37; segun kadagiti sabsabali a nagtaudan, ti panakaipasngayna ken ipupusay ket naitumpong ti Biernes Santo. Adu a napatpatungtonganen daytoy a banag, a dagitoy ket mabalin a saan a kinpapudno.
  4. ^ Kitaen, kas pagarigan Honour, Hugh; John, Fleming (1982). Ti Lubong a Pakasaritaan ti Arte. Londres: Macmillan. p. 357.
  5. ^ Vasari, pp. 208, 230 ken passim.
  6. ^ Urbino: Ti Sarita ti maysa a Renasimiento a Siudad Babaen ni June Osborne, p.39 iti populasion, iti agarup a "manmanu a ribu" ; uray tatta nga aldaw adda laeng dagiti 15,000 agtataeng no awan dagiti estudiante ti Unibersidad
  7. ^ Jones ken Penny, pp. 1-2
  8. ^ Vasari:207 & passim
  9. ^ Jones & Penny:204

Dagiti nagibasaran

[urnosen | urnosen ti taudan]
  • Blunt, Anthony, Artistic Theory in Italy, 1450–1660, 1940 (refs to 1985 edn), OUP, ISBN 0-19-881050-4
  • Gould, Cecil, The Sixteenth Century Italian Schools, National Gallery Catalogues, London 1975, ISBN 0-947645-22-5
  • Ettlinger, Leopold D., and Helen S. Ettlinger, Raphael, Oxford: Phaidon, 1987, ISBN 0714823031
  • Roger Jones and Nicholas Penny, Raphael, Yale, 1983, ISBN 0-300-03061-4
  • Landau, David in:David Landau & Peter Parshall, The Renaissance Print, Yale, 1996, ISBN 0-300-06883-2
  • Pon, Lisa, Raphael, Dürer, and Marcantonio Raimondi, Copying and the Italian Renaissance Print, 2004, Yale UP, ISBN 978-0-300-09680-4
  • Shearman, John; Raphael in Early Modern Sources 1483–1602, 2003, Yale University Press, ISBN 0-300-09918-5
  • Giorgio Vasari Life of Raphael from the Lives of the Artists, edition used: Artists of the Renaissance selected & ed Malcolm Bull, Penguin 1965 (page nos from BCA edn, 1979)
  • Wölfflin, Heinrich; Classic Art; An Introduction to the Renaissance, 1952 in English (1968 edition), Phaidon, New York.

Adu pay a mabasbasa

[urnosen | urnosen ti taudan]
  • The standard source of biographical information is now: V. Golzio, Raffaello nei documenti nelle testimonianze dei contemporanei e nella letturatura del suo secolo, Vatican City and Westmead, 1971
  • The Cambridge Companion to Raphael, Marcia B. Hall, Cambridge University Press, 2005, ISBN 0-521-80809-X,
  • New catalogue raisonné in several volumes, still being published, Jürg Meyer zur Capellen, Stefan B. Polter, Arcos, 2001–2008
  • Raphael. James H. Beck, Harry N. Abrams, 1976, LCCN 73-12198, ISBN 0-8109-0432-2
  • Raphael, Pier Luigi De Vecchi, Abbeville Press, 2003. ISBN 0789207702
  • Raphael, Bette Talvacchia, Phaidon Press, 2007. ISBN 9780714847863
  • Raphael, John Pope-Hennessy, New York University Press, 1970, ISBN 0-8147-0476-X
  • Raphael: From Urbino to Rome; Hugo Chapman, Tom Henry, Carol Plazzotta, Arnold Nesselrath, Nicholas Penny, National Gallery Publications Limited, 2004, ISBN 1-85709-999-0 (exhibition catalogue)
  • The Raphael Trail: The Secret History of One of the World's Most Precious Works of Art; Joanna Pitman, 2006. ISBN 0091901715
  • Raphael – A Critical Catalogue of his Pictures, Wall-Paintings and Tapestries, catalogue raisonné by Luitpold Dussler published in the United States by Phaidon Publishers, Inc., 1971, ISBN 0-7148-1469-5 (out of print, but there is an online version here [1])
  • Wolk-Simon, Linda. (2006). Raphael at the Metropolitan: The Colonna Altarpiece. New York: The Metropolitan Museum of Art. ISBN 9781588391889.

Dagiti akinruar a silpo

[urnosen | urnosen ti taudan]

Dagiti midia a mainaig ken ni Rafael Sanzio iti Wikimedia Commons

Naala manipud iti "https://ilo.wikipedia.org/w/index.php?title=Rafael_Sanzio&oldid=399203"