Sangaribo ket Maysa a Rabrabii
Ti Sangaribo ket Maysa a Rabrabii (Arabiko: كتاب ألف ليلة وليلة Kitāb alf laylah wa-laylah) ket urnong dagiti Laud ken dagiti sarita ti Abagatan nga Asia ken the folk a salaysay a naurnong iti Arabiko idi las-ud ti Nabalitokan a Panawen ti Islamiko. Daytoy ket kankanayon nga ammo iti Ingles a kas ti Arabian Nights, manipud iti immuna nga edision ti pagsasao nga Ingles (1706), a nangipakita iti titulo a kas Ti Liwliwa ti Arabiano a Rabrabii.[1]
Ti obra ket naurnong kadagiti adu a napalabas a siglo babaen dagiti nadumaduma a mannurat, dagiti nagipatpatarus, ken dagiti eskolar iti ballasiw ti Laud, Tengnga, Abagatan nga Asia ken Amianan nga Aprika. Dagiti sarita ket tugotanna dagiti ramutda iti taga-ugma ken mediebal nga Arabiko, Persiano, Indiano, Ehipsio ken Mesopotamia a literatura. Iti naisangayan, adu kadagitoy a sarita ket kasisigud a folk a sarsarita manipud iti panawen ti Kalipato, bayat a dagiti dadduma, a naipangpangruna ti kuadro nga istoria, ket kaaduan a mabalin a naala manipud iti Persiano nga obra ti Pahlavi Hazār Afsān (Persiano: هزار افسان, lit. Ti Sangaribo a Sarsarita) ken paset met a nangitalek kadagiti Indiano nga elemento.[2]
Ti sapasap kadagiti amin nga edision ti Rabrabii ket ti umuna a kuadro a sarita ti nagturturay a ni Shahryār (manipud iti Persiano: شهريار, a ti kaibuksilanna ket "ari" wenno "nagturay") ken ti asawana a ni Scheherazade (manipud iti Persiano: شهرزاد, a mabalin a ti kaibuksilanna ket "iti natakneng a kaputotan"[3]) ken ti panagkuadrado a ramit a naitiptipon kadagiti amin a sarsarita. Dagiti istoria ket mangrugi manipud iti daytoy a sarsarita; adda dagiti naikuadrado iti kaunegan dagiti sabali a sarsarita, bayat a dagiti dadduma ket mangrugi ken agpatingga iti bukodda a pakatunosan. Adda dagiti edison nga aglaon laeng kadagiti bassit a gasut a rabrabii, bayat a dagiti dadduma ket mangiraman kadagiti 1,001 wenno ad-adu pay.
Adda dagiti istoria Ti Rabrabbi, a naisangsangayn ti "Nakakaskasdaaw a Lampara ni Aladdin", "Ni Ali Baba ken dagiti Uppat a pulo a Mannanakaw" ken ti "Dagiti Pito a Panagbanbaniaga ni Sinbad ti Aglaylayag", bayat a naikeddeng a dagitoy ket pudno ti Tengnga a Daya a sarsarita, dagitoy ket saan idi a paset Ti Rabrabii kadagiti Arabiko a bersion, ngem nainayon dagitoy iti urnong babaen ni Antoine Galland ken dagiti dadduma pay nga Europeano nga agipatpatarus.[4] Ti nakaparang-ay ken nabaknang a dandaniw ken dagiti poetiko a bitla, dagiti kansion, kankanta, dagiti panagdungdung-aw, dagiti himno, panaglimlimos, panagdaydayaw, panagpagpakaasi, burburtia ken dagiti anotasion nga inted babaen ni Scheherazade wenno dagiti karakter ti saritana ket naisangayan iti Arabiko a bersion iti libro. Adda dagiti ababa nga aglaon laeng ti maysa a linia, bayat a dagiti dadduma ket aglaon kadagiti ad-adu ngem sangapulo a linia.
Dagiti nota
[urnosen | urnosen ti taudan]- ^ Kitaen ti pannakailadawan ti panid ti titulo iti Grub St nga Edision iti Yamanaka ken ni Nishio (p. 225)
- ^ Marzolph (2007), "Arabiano a Rabrabiis", Ensklopedia iti Islam, vol. I, Leiden: Brill.
- ^ Adda dagiti eskolar a pagallilawan no ania ti husto a porma ti kasisigud a kaibuksilan ti nagan ni Scheherazade,kitaen ti ti nota iti bukod nga artikulo ti wiki ni Scheherazade a maipanggep ti daytoy a banag
- ^ John Payne, Alaeddin ken ti Naenkantuan a Lampara ken Dadduma pay a Sarsarita, (Londres 1901) ket mangited kadagiti salaysay ti pannakasarak ni Galland iti 'Hanna' idi 1709 ken ti pannakaduktal iti Bibliothèque Nationale, Paris, dagiti dua nga Arabiko a manuskrito nga aglaon ti Aladdin ken dagiti dua pat a nainayon a sarsarita. Testo iti "Alaeddin ken ti Naenkantuan a Lampara"
Dagiti akinruar a silpo
[urnosen | urnosen ti taudan]
Dagiti midia a mainaig iti Arabiano a Rabrabii iti Wikimedia Commons
Dagiti inadaw a sasao a mainaig iti Sangaribo ket Maysa a Rabrabii iti Wikiquote (iti Ingles)
| Sapasap | |
|---|---|
| Dagiti nailian a biblioteka | |
| Dadduma | |
 | Daytoy nga artikulo dagiti nangruna nga artikulo ket pungol. Makatulongka iti Wikipedia babaen ti panagnayon iti daytoy. |