Ferdinand Magellan
| Ferdinand Magellan | |
|---|---|
 | |
| Nayanak | Fernão de Magalhães 1480 Sabrosa, Pagarian iti Portugal |
| Natay | Abril 27, 1521 (tawen 40–41) Mactan, Cebu, Filipinas |
| Pakipagilian | Portuges |
| Nakaam-ammuan | Immuna a Kapitan ti panagdaliasat ti lubong. |
| Pirma | |
 | |
Ni Ferdinand Magellan (Portuges: Fernão de Magalhães, IPA: [fɨɾˈnɐ̃w ðɨ mɐɣɐˈʎɐ̃jʃ]; Espaniol: Fernando de Magallanes, IPA: [ferˈnando ðe maɣaˈʎanes]; c. 1480 – 27 Abril 1521) ket maysa idi a Portuges nga eksplorador. Isu ket naipasngay idiay Sabrosa, idiay akin-amianan a Portugal, ken isu ket nagserbi kenni Ari Karlos I iti Espania iti panagbiruk iti maysa nga agpalaud a dalan idiay "Is-isla ti Rekado" (moderno a ti Is-isla ti Maluku idiay Indonesia).
Ti panagbanniaga ni Magellan idi 1519–1522 ket nagbalin daytoy a ti immuna a panagbanniaga tapno aglayag manipud iti Taaw Atlaniko a mapan idiay Taaw Pasipiko (a nanaganan idi daytoy a kas ti "nakappia a baybay" babaen ni Magellan; ti panaglasat ket naaramid babaen ti Kipet ni Magellan), ken isu ti immuna a bimmallasiw ti Pasipiko. Isu pay daytoy ti immuna a nakakompleto ti panag-sirkumnabigasion iti Daga, urayno ni Magellan ket saanna naileppas ti intero a panagbaniaga, nga isu ket pinatay idi panawen ti Gubat iti Mactan idiay Filipinas. (Para iti adu pay a pakaammo kitaen ti Eksplorasion iti Pasipiko).
Ni Magellan ket nangited pay ti naganna ti Magallanes a Pinguino, nga ket ti immuna a Europeano a nagiyammo,[1] ken ti Magallanes nga ul-ulep, a tattan ket naamammuan a dagiti asideg nga ansisit nga ariwanas.
Nasapa a biag ken panagbanbanniaga
[urnosen | urnosen ti taudan]Ni Magellan ket naipasngay idi iti lawlaw ti 1480 baka idiay Vila Nova de Gaia, nga asideg ti Porto, idiay Probinsia ti Douro Litoral, wenno idiay Sabrosa, nga asideg ti Vila Real, idiay Probinsia ti Trás-os-Montes e Alto Douro, idiay Portugal. Isu ket anak ni Rodrigo de Magalhães, alcaide-mór iti Aveiro (1433–1500) (anak ni Pedro Afonso de Magalhães ken ti asawana a ni Quinta de Sousa) ken ti asawana a ni Alda de Mesquita ken kabsat ni Leonor wenno Genebra de Magalhães, nga asawa ni João Fernandes Barbosa.[2] Kalpasan ti ipupusay dagiti nagannak kaniana idi agtawen ti sangpulo isu ket nagbalin nga ayaban kenni Queen Leonor idiay Portuges a naarian a korte gapu ti pannakatawtawid ti pamiliana.
Idi Marso 1505, iti tawen a 25, ni Magellan ket nag-enlista kadagiti plota iti 22 a barko a naipatulod a mangsangaili kenni D. Francisco de Almeida a kas isu ti immuna a biseroy ti Portuges nga India. Urayno ti naganna ket saan nga agparang kadagiti kronika, naamammuan nga isu ket nagtalinaed idiay iti walo a tawen, idiay Goa, Cochin ken Quilon. Isu ket nakibinglay kadgiti nadumaduma a gubat, a mairaman ti gubat iti Cannanore idi 1506, nga isu ket nasugatan idiay. Idi 1509 isu ket nakilaban iti gubat iti Diu[3] ken kalpasan daytoy ket naglayag babaen ni Diogo Lopes de Sequeira iti immuna a Portuges nga embahada iti Malacca, a kaduana ni Francisco Serrão, ti gayyemna ken baka pay kasinsinna.[4] Idi Septiembre, kalpasan ti isasangpetna idiay Malacca, ti panagbaniga ket nabiktima iti maysa a pannakikumplot a nagbanagan daytoy ti panagsanod. Ni Magellan ket adda iti nangruna apapel, a nagballaag kenni Sequeira ken nangisalakan kenni Francisco Serrão, nga isu ket simmanglad.[5] Daytoy a pannakaaramid ket nakagunodanna kadagiti pammadayaw ken panakaipangato.
Idi 1511, iti babaen ti baro a gobernador a ni Afonso de Albuquerque, ni Magellan ken Serrão ket nakibinglayda iti panagrukma iti Malacca. Dagitoy dua ket nagsinada kalpasan ti daytoy a panagrukma: ni Magellan ket naipangato idi, gapu ti nabaknang a nasamsamna, ken ti panakikaduana ti maysa a Malay a kinontratona ken panagbuniagna kenni Enrique iti Malacca, ken nagsubli idiay Portugal idi 1512. Ni Serrão ket pimmanaw iti immuna a panagbaniaga a panagbiruk ti "Is-isla tiRekado" idiay Moluccas, nga isu ket nagtalinaed idiay, a nangasawa ti maysa a babai a napipud idiay Amboina ken nagbalin nga agbalbalakad ti milisia ti Sultan iti Ternate, Bayan Sirrullah. Dagiti suratna kenni Magellan ket nasunda daytoy a pannakaikeddeng, a daytoy ket nakaited dagiti pakaammo a maipanggep kadagiti teritorio nga agpatpataud ti rekado.[6][7]
Kalpasan ti panagbakasionna nga awan ti pammalubos, ni Magellan ket naawanan tiparabor. Isu ket nagserbi idiay Morocco ken nasugatan ken isu ket permanente a nagpilpilay. Isu ket napabasol pay ti awan linteg a panagkomersio kadagiti Moro. Daytoy a panagpabasol ket naisunda a saan nga husto, ngem awanen dagiti simmaruno pay a daton a panagtrabaho kalpasan idi 15 Mayo 1514. Kalpasan idi 1515, isu ket naidatonan nga agtrabaho a kas maysa a kameng iti Portuges a barko, ngem isu ket saan a naawat. Idi 1517 kalpasan ti pannakiringgorna kenni Ari Manuel I, ng aisu ket naglibak ti panagipilpilitna a mangidaulo ti panagbabiga a makaabut dagiti isla ti rekado manipud iti daya (a kas ti, bayat nga aglaylayag nga agpalaud, nga agbirbiruk a mangliklik ti nasken a panaglayag ti lawlaw ti ungto ti Aprika[8]), isu ket pimmanaw ken napan idiay Espana. Idiay Seville isu ket nakigayyem ti kapagilianna a ni Diogo Barbosa ken kalpasan daytoy inasawana ti anakna a babai babaen ti maikadua nga asawana a ni María Caldera Beatriz Barbosa[9] a nagannakda ti dua: Ni Rodrigo de Magalhães[10] ken Carlos de Magalhães, a dagitoy dua ket pimmusay idi ubingda pay. Ti asawan ket natay met idi idiy Seville idi lawlaw ti 1521.
Isu ket nagipasnek ti panagadalna kadagiti kinaudi a grapiko, nga isu ket nagsuksukisok, a kumaduaana ti kosmograpo a , ni Rui Faleiro, ti maysa a ruangan manipud iti Atlantiko amapan iti Abagatan a Pasipiko ken ti posibilidad ti Moluccas ket tagikua nga Espaniol segun ti pannakasinsina iti Tulag iti Tordesillas.
Panagbanniaga iti sirkumnabigasion
[urnosen | urnosen ti taudan]Pakaammo: Espaniol a panagbiruk ti dalan nga agpalud idiay Asia
[urnosen | urnosen ti taudan]Ti panggep ni Christopher Columbus iti 1492–1503 a panagbanigana a mapan ti Laud ket isu idin ti kayatna a pannakabot iti Indias ket ti mangipatakder ti komersio a pannakibiang a nagbaetan ti Espania ken dagiti pagarian iti Asian. Dagiti Espaniol ket nakitada a dagiti dagdaga ti Kaamerikaan ket saan a paset iti Asia, ngem daytoy ket baro a kontinente. Ti 1494 a Tulag iti Tordesillas a naireserba para iti Portugal dagiti dumaya a dalan a malawlaw ti Aprika, ken Vasco da Gama ken dagiti Portuges ket simmangladda idiay India idi 1498. Nagbalin a masapul unay para iti Espania nga agbiruk ti baro a dalan ti komersio a mapan idiay Asia, ken kalpasan ti Junta de Toro konperensia iti 1505, ti Espaniol a Balangat ket napan nagdiskobre ti dalan a mapan iti laud. Ti Espaniol nga eksplorador a ni Vasco Núñez de Balboa ket naabotna ti Taaw Pasipiko idi 1513 kalpasan ti panagballasiwna ti Istmo iti Panama, ken ni Juan Díaz de Solís ket pimmusay idiay Río de la Plata idi 1516 bayat nga agsuksukisok ti Abagatan nga Amerika a panagserbina iti Espana.
Dagiti nagibasaran
[urnosen | urnosen ti taudan]- ^ Hogan 2008
- ^ GeneAll.net – Fernão de Magalhães, o navegador
- ^ James A. Patrick, "Rensimiento ken Panagreporma", p. 787, Marshall Cavendish, 2007, ISBN 0-7614-7650-4
- ^ William J. Bernstein, "Nadaeg a Panakitunggali: Kasano a Nasukog ti Lubong babaen ti Komersio", p.183-185, Grove Press, 2009, ISBN 0-8021-4416-0
- ^ Zweig, Stefan, "Panagrukma kadagiti Baybay – Ti Sarita ni Magellan", p.44-45, READ BOOKS, 2007, ISBN 1-4067-6006-4
- ^ Zweig, Stefan, "Panagrukma kadagiti Baybay – Ti Sarita ni Magellan", p.51, READ BOOKS, 2007, ISBN 1-4067-6006-4
- ^ R. A. Donkin, "Nagbaetan iti daya ken laud: ti Moluccas ken dagiti trapiko dagiti rekado aginggana ti isasanglad dagiti Europeano", p.29, Tomo 248 iti Pakalaglagipan iti Kagimongan ti Amerikano a Pilosopo, DIANE a Pagipablaakan, 2003 ISBN 0-87169-248-1
- ^ Mervyn D. Kaufman (2004), Ferdinand Magellan, Capstone a Pagmalditan, pp. 13, ISBN 978-0-7368-2487-3
- ^ GeneAll.net – Beatriz Barbosa
- ^ Noronha 1921.
- Beaglehole, J.C. (1966), The Exploration of the Pacific, London: Adam & Charles Black, OCLC 253002380
- Castro, Xavier de; Hamon, Jocelynn; Thomaz, Luis Filipe de Castro (2007). Le voyage de Magellan (1519–1522). La relation d'Antonio Pigafetta & autres témoignages. Paris: Chandeigne, coll. « Magellane ». ISBN 2-915540-32-2.
{{citation}}: Panagtaripato ti CS1: postscript (silpo) - Cliffe, Edward (1885). Hakluyt, Richard (ed.). "The voyage of M. John Winter into the South sea by the Streight of Magellan, in consort with M. Francis Drake, begun in the yeere 1577". The principal navigations, voyages, traffiques and discoveries of the English nation. Edinburgh, Scotland: E. & G. Goldsmid.
{{citation}}: Panagtaripato ti CS1: postscript (silpo) - Drake, Francis (1628), The world encompassed by Sir Francis Drake: being his next voyage to that to Nombre de Dios Elibron, Classics series, Issue 16 of Works issued by the Hakluyt Society, Adamant Media Corporation, ISBN 1-4021-9567-2
- Hogan, C. Michael (2008). N. Stromberg (ed.). Magellanic Penguin. GlobalTwitcher.com. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2011-08-23. Naala idi 2012-06-07.
{{citation}}: Panagtaripato ti CS1: postscript (silpo) - Noronha, Dom José Manoel de (1921). Imprensa da Universidade (ed.). Algumas Observações sobre a Naturalidade e a Família de Fernão de Magalhães (iti Portuges). Coimbra: Biblioteca Genealogica de Lisboa. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2010-03-07. Naala idi 2012-06-07.
{{citation}}: Panagtaripato ti CS1: postscript (silpo) - Stefoff, Rebecca (1990), Ferdinand Magellan and the Discovery of the World Ocean, Chelsea House Publishers, ISBN 0-7910-1291-3
- Suárez, Thomas (1999). Early mapping of Southeast Asia. Tuttle Publishing. ISBN 978-962-593-470-9.
{{citation}}: Panagtaripato ti CS1: postscript (silpo)
| Sapasap | |
|---|---|
| Dagiti nailian a biblioteka | |
| Dagiti galeria ken museo ti arte | |
| Dagiti bibliograpiko a diksionario | |
| Dagiti sientipiko a database | |
| Dadduma | |
