Billit

Billit Sakup ti panawen: Naladaw a Hurasiko–Agdama, 150–0 Ma PreЄ Є O S D C P T J K Pg N
Puraw ti karabukobna a Bato a Tordo (Monticola gularis)
Taksonomia
Pagarian:	Animalia
Pilo:	Chordata
Klado:	Ornithurae
Klase:	Aves Linnaeus, 1758
Dagiti Subklase
†Archaeornithes * †Enantiornithes †Hesperornithes †Ichthyornithes Neornithes Ken kitaen ti testo

Dagiti billit (klase Aves) ket nadutdotan, napayakan, dua ti sakana, endotermika (nabara ti dara), agititlog, a bertebrado nga ay-ayup. Nga adda dagiti agarup a 10,000 sibibiag a sebbangan, isu dagitoy ti kaaduan a bertebrado a klase dagiti bertebrado a tetrapodo. Amin dagiti agdama a sebbangan ket tagikua ti subklase ti Neornithes, ken agnaed kadagiti ekosistema iti ballasiw ti lubong, manipud iti Artiko aginggana idiay Antartiko. Dagiti sibibiag a bilbillit ket sumakopda kadagiti kadakkel manipud iti 5 cm (2 in) Bee Hummingbird aginggana iti 2.75 m (9 ft) Abestrus. Ti posil a rehistro ket mangituding a dagiti billit ket rimsua iti kaunegan kadagiti terepodo a dinosaurio idi panawen ti Hurasiko a paset ti panawen, idi agarup a 160 riwriw a tawtawen. Dagiti Paleontologo ket maikapanunutanda dagiti billit nga is-isu laeng dagiti klado dagiti dinosaurio a nagbiag manipud iti Kretaseo–Paleoheno a pasamak ti panagawan idi 65.5 (Ma).

Dagiti moderno a billit ket naidasig babaen kadagiti dutdot, ti maysa a sippit nga awan ti ngipen, ti panagitlog dagiti natangken ti kontsana nga itlog, ti maysa a nagato a metaboliko a grado, adda ti uppat a kamara a puso, ken ti maysa a nalagan ngem natibker a tultulang. Dagiti amin a sibibiag a sebbangan iti billít ket adda kadagiti payak malaksid laeng ti awan tattan a saan a tumaytayab a moa iti Baro a Selanda. Dagiti payak ket dagiti naparangay a takiag, ken kaaduan kadagiti sebbangan ti billit ket makatayab. Dagiti saan a makatayab a billít ket mairaman dagiti ratida, dagiti pinguino, ken dagiti adu pay a naipagduduma a endemiko a sebbangan ti isla. Dagiti billít ket addaanda kadagiti naisangsangayan a panagpalpa ken panaganges a sistema a dagitoy ket nasayaat a naampon para iti panagtayab. Adda dagiti dadduma a billít, a naipangpangruna dagiti korbidos ken dagiti loro, ket maysa dagitoy a nasaririt a sebbangan ti ayup; adu dagiti bilbilang iti sebbangan ti billit a napalpalliwan nga agar-aramid ken agus-usar ti ramramit, ken adu kaditi sosial a sebbangan ket mangipakpakita ti kultural a panagiyallawat iti panakaammo kadagiti ballasiw a kaputotan.

Adu kadagiti sebbangan ket gumon-od iti tinawen nga adayo a panagakar, ken adu pay dagiti agar-aramid iti basbassit ken saan nga agnanayon a panagakar. Dagiti billit ket sosialda; dagitoy ket makisinnaritada nga ugusar kadagiti makita a senial ken babaen kadagiti panagtawag ken kankanta, ken makibinglayda kadagiti sosial nga ug-ugali, a mairaman ti panagtitinnulongan a panagtaraken ken panaganup, panagpangen, ken panag-ummong dagiti balang. Ti nawatiwat a kaaduan dagiti sebbangan ti billít ket sosial a monagamo, kadawyan para iti maysa a panawen a panagtaraken, ken sagpaminsan pay nga adu a tawen, ngem manmano iti amain a kabibiagda. Adda dagiti dadduma pay a sebbangan a poligamo ("adu kadagiti babbai") wenno, manmano, a poliandriko ("adu kadagiti lallaki") a panagtaraken a sistema. Dagiti itlog ket kadawyan a mayitlog iti maysa nga umok ken mapessaan babaen dagiti nagannak. Kaaduan kadagiti billit ket adda iti napaatiddog a panagaywan kalpasan ti panagpessa.

Adu kadagiti sebbangan ket importante para iti ekonomia, a kaaduan a taudan iti makmakan babaen ti panaganup wenno panagtaraken. Adda dagiti sebbangan, a naisangsangayan dagiti agkankanta a billit ken dagiti loro, ket nadayeg dagitoy nga abalbalayan nga ayup. Dagiti dadduma pay a panagusar ket maiaraman ti panag-apit iti guano para ti panag-usar nga abuno. Dagiti billit naisangsangayan a piguro iti amin nga aspeto iti kultura ti nagtagitaoan manipud iti relihion aginggana ti daniw ken dagiti nadayeg a musika. Agarup a 120–130 a sebbangan ket nagbalin nga awanen a kas ti nagbanagan iti aramid ti tao manipud idi maika-17 a siglo, ken dagiti gasgasut a naskbayan pay. Iti agdama, agarup a 1,200 a sebbangan dagiti billit ket maipangta ti pannakaawan babaen dagiti inar-aramid ti tao, ngem adda met dagiti ganetget a maar-aramid para iti panagsalaknib kaniada.