Kitaen ti taudan para iti Ethnologue

{{titulo nga italiko}}
Ti '''''Ethnologue: Dagiti Pagsasao iti Lubong''''' ket naibatay ti web apablaak nga aglaon kadagiti estadistika para kadagiti 7,105 a [[pagsasao]] ken dagiti [[dialekto]] iti maika-17 nga edision, a naipablaak idi 2013.<ref>[http://www.ethnologue.com/ ''Ethnologue'' Website ti maika-17 nga edision]</ref> Aginggana idi maika-16 nga edision idi 2009, ti pablaak ket naiprenta idi a tomo. Ti ''Ethnologue'' ket mangited kadagiti pakaammo iti bilang dagiti agsasao, lokasion, dagiti dialekto, dagiti lingguistiko a pakainaigan, pannakagun-od ti [[Biblia]] iti pagsasao, ken ti maysa a karkulo iti nakarkulo a biabilidad ti pagsasao nga agus-usar ti EGIDS.<ref>Lewis, M. Paul & Gary F. Simons. 2010. Assessing Endangerment: Expanding Fishman’s GIDS. ''Revue Roumaine de linguistique'' 55(2). 103–120. [http://www-01.sil.org/~simonsg/preprint/EGIDS.pdf Online a bersion] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151227211312/http://www-01.sil.org/~simonsg/preprint/EGIDS.pdf |date=2015-12-27 }}</ref> Manipud idi Hulio 2013, daytoy ti kaaduan a komprenhesibo ken maserrekan a katologo ti pagsasao, urayno adda met dagiti pakaammo a baak wenno madi a pakaammo. Ti proyekto nga adda met ti kapada a gandat a naiparparang-ay pay laeng ket ti [[Obserbatorio dagiti Pagsasao|Rehistro ti Obserbatorio ti Linguaesperio]].

Ni [[William Bright]], ti editor idi ti ''[[Language (warnakan)|Pagsasao]]: Warnakan ti Lingguistika a Kagimongan ti Amerika'', ket nangisurat iti ''Ethnologue'' a daytoy "ket naserbi para kadagiti ania man a reperensia a samang dagiti pagsasao iti lubong."<ref>Bright, William.  1986. "Book Notice on ''Ethnologue''", ''Language'' 62:698.</ref> Segun kenni Ole Stig Andersen iti Radio Danmarks, urayno ti "Ethnologue ket dimmakkelen a nagbalin a kakompletuan iti lubong ken autoratibo a panagsukimat kadagiti pagsasao iti lubong," ti datos ket adu kadagiti biddut.<ref>[http://www.olestig.dk/reviews/ethnologue.html Panagrepaso ti maika-15 nga edision, babaen ni Ole Stig Andersen] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20051026082424/http://www.olestig.dk/reviews/ethnologue.html |date=2005-10-26 }} (''Radio Danmarks'')</ref>  Kas pagarigan, ti panangipada a reperensia ket mabalin a mangisilpo iti madi a kodkodigo ti [[ISO 639]], bayat a dagiti puon ti pamilia ket automatiko a napataud, a pagresultaan ti problematiko a mabalin a manbakkawen dagiti pannakaikabagian ti pagsasao.

== Pakabuklan ==
Ti ''Ethnologue'' ket inpablaak babaen ti [[Gunglo ti Sangalubongan para iti Panagalagad|SIL Internasional]] (dati a naamammuan a kas ti Kalgaw nga Instituto ti Lingguistika), ti [[Kristianidad|Kristiano]] a gunglo ti serbisio ti [[lingguistika]], a mangadal kadagiti nadumaduma minoridad a pagsasao, tapno mapalaka ti panagdur-as ti pagsasao ken makiobra kadagiti agsasao kadagiti kasta a komunidad ti pagsasao tapno maipatarus dagiti paset ti Biblia iti bukodda a pagsasao.

Idi 1984, ti ''Ethnologue'' ket nagipablaak ti sistema ti panagkodigo a sistema iti tallo a letra, a tinawtawagan ti maysa a "kodigo ti SIL", tapno mainaganan ti tunggal maysa a pagsasao nga ipalawagna. Dagitoy nga agasmang ti kodigo ket nalabsanna ti sakop dagiti dati nga alagaden, a kas ti [[ISO 639-1]].  Ti maika-14  nga edision, a naipablaak idi 2000, ket nangiraman kadagiti 7148 a kodigo ti pagsasao a kadawyan a saan a naitumbas kadagiti kodigo ti [[ISO 639-2]]. Idi 2002 ti ''Ethnologue'' ket dinamag idi a maki-obra iti [[International Organization for Standardization]] (ISO) tapno maitipon dagiti kodigona iti burador nga internasional nga alagaden. Ti ''Ethnologue'' ket agus-usar tattan iti daytoy nga alagaden, a tinawtawagan iti [[ISO 639-3]].<ref name="ELL">{{cite book | contribution = Ethnologue | first1 = Gary F. | last1 = Simons | first2 = Raymond G. | last2 = Gordon | volume = 4 | pages = 250–253 | title = Encyclopedia of Language and Linguistics | editor-first = Edward Kenneth | editor-last = Brown | edition = 2nd | publisher = Elsevier | year = 2006 | isbn = 978-0-08-044299-0 }} ([http://www-01.sil.org/~simonsg/preprint/ELL2%20Ethnologue.pdf preprint])</ref>
Ti maika-15 nga edision, a naipablaak idi 2005, ket mangiraman kadagiti 7299 a kodigo. Ti maika-16 nga edision ket naipablaak idi tengnga ti 2009, ken ti maika-17 idi 2013.

No ania ti pakaibilangan ti pagsasao ket depende iti sosio-lingguistiko a panangipategan: kitaen ti [[Dialekto]]. A kas inbagbaga ti pangyuna, "Saan amin dagiti Eskolar ket makibinningay ti isu met laeng a kriteria no ania ti pannakabukel iti 'pagsasao' ken no ania dagiti langa a mangipalawag ti dialekto. Ti ''Ethnologue'' ket surotenna ti kriteria nga inus-usar babaen ti ISO 639-3,<ref>{{cite web|url=http://www.sil.org/iso639-3/scope.asp |title=Scope of denotation for language identifiers |publisher=SIL International |accessdate=2013-06-23}}</ref> a kangrunaan a naibatay iti mutual a pannakiinnawat.  Ti nagbibingayan a langa dagiti pannakiinnawat ti pagsasao ket kompleks, ken kadawyan a mangiraman ti etimolohiko ken gramatika nga ebidensia a nagtutunosan dagiti eksperto.  Ti tipolohiko a panagusig ti pagsasao ket pakaiturongan dagiti eksperto iti sapasap a pannakitunos (wenno saan) kadagiti dadduma a panagkakabagian ti pagsasao. No adda mabirukan a baro a mangsuporta nga eksperto nga ebidensia para iti pagsasao ken dagiti editor ti  ''Ethnologue'' ket maawatda ti pakaammo, mabalin a baliwanda ti pannakaidasig ti pagsasao, ken baliwanda dagiti pananginagan. Dagiti panangikeddeng ti panangidasig ti ISO ket inaramid babaen ti sabali a proseso ken timpuyog.

Iti pay maipatinayon iti panagpili ti nangruna a nagan para ti pagsasao, ti ''Ethnologue'' ket mangited pay kadagiti nagan babaen no ania ti panagtawag dagiti agsasao iti pagsasaoa, babaen dagiti gobierno, babaen dagiti gangganaet ken babaen dagiti agkakaarruba, ken no kasano pay a nanaganan idi ken naipakasaritaan a naireperensia, uray ania ti designasion ken naikeddeng nga opisial, politikal a husto wenno makapagura. Ti pananginagan ti tattao babaen dagiti akin-ruar a grupo ket agtultuloy a kontrobersial.

== Dagiti nagibasaran ==
{{Reflist}}

== Dagiti akinruar a silpo ==
* [http://www.ethnologue.com/ Web a bersion iti ''The Ethnologue'']
** [http://www.ethnologue.com/ethno_docs/introduction.asp#history Ethnologue – Pakasaritaan]
* [http://www.nytimes.com/2005/07/19/science/19lang.html Kasano a dagiti Lingguista ken dagiti Mersenario ket Nakibinningayda ti Biblia kadagiti 6,912 a Pagsasao] (''The New York Times'')
* [http://xml.coverpages.org/langcodesEth.txt ''Ethnologue'' 13] (1996) kodkodigo ti pagsasao ken nagnagan
[[Kategoria:Dagiti pamilia ti pagsasao]]