Mungay
Ti mungay ket maysa a naipangato a rehion ti tisyu iti rabaw ti suso a sadiay, kadagiti agpaspasuso a kabaian, rummuar ti gatas iti bagi, manipud iti glandula a mammaria babaen dagiti pagayusan a lactiferous, tapno agpasuso iti maladaga. Mabalin nga agayus ti gatas nga awan ti tulong, wenno mabalin a mairuar babaen dagiti panagkupas dagiti nalamuyot a piskel, a mapaspasamak a kakuykuyog ti sistema dagiti pagayusan. Ti mungay ket likmuten ti binaklay, a masansan a nakudrep ti marisna ngem ti aglawlaw a kudil.
Addaan met dagiti kalakian a mamalia kadagiti mungay, ngem awan ti kasta a kasasaad ti panagandar wenno kinalawag. Ti mungay ket masansan a maawagan iti ammutil no tumukoy kadagiti saan a tao. Ti "mungay" wenno "ammutil" ket mabalin met a mausar a mangdeskribir iti nalaka a murdong ti mamador.
Kadagiti tattao, mabalin a seksual a maparegta dagiti mungay dagiti lallaki ken babbai kas paset ti seksual a panagallukoy. Iti adu a kultura, maisexualize dagiti mungay ti babai, wenno maibilangda a kas seksual a banag, ken matmatanda sigun kadagiti pisikal a pakabigbigan ken seksual a dayawda.
Etimolohia
[urnosen | urnosen ti taudan]Estruktura
[urnosen | urnosen ti taudan]Punsion
[urnosen | urnosen ti taudan]Ti pisiolohikal a nakaparsuaan ti mungay ket tapno panagited ti gatas, a mapartuat iti glandula a mammaria ti ina, iti maladaga. Kabayatan ti panagpasuso, maparegtanto ti pannakairuar ti oksitosina manipud iti hipotalamo, babaen ti panangparegta ti mungay, gapu iti gagangay a kababalin ti maladaga.
Ti oksitosina ket maysa a hormona a dumakdakkel bayat ti panagsikog ken agtignay iti suso tapno makatulong a mangpataud iti reflex ti panagibulos ti gatas. Gapu iti daytoy a panagibulos ti oksitosina, agtultuloy nga bumassit ti aanakan, uray kalpasan ti panagpasngay. Dagiti napigsa a panagbassit ti aanakan, a gapuanan ti panangparegta dagiti mungay ti ina, ket mangtulong iti panagbassit ti aanakan a agpespes kadagiti urat ti aanakan. Kasapulan dagitoy a panagbassit tapno atipaen ti hemorrahia kalpasan ti panagpasngay.
No agsuso wenno agparegta ti maladaga iti mungay, umad-adu ti oksitosina, ken agkurkurang dagiti babassit a piskel iti suso. Ti resulta daytoy a panangparegta ti mungay ket mangitugot iti gatas a lumasat kadagiti pagayusan ti gatas ken iti mungay. Maawagan daytoy a panagkupas ti gatas iti "reflex ti panangibulos".
Ti panangiggem ket tuktukoyenna ti panangiggem ti maladaga iti mungay tapno agpasuso. Iti nasayaat a panangiggem, ti baba ti binaklay (ti lugar iti aglawlaw ti mungay) ket adda iti ngiwat ti maladaga, ket naikabil a sititibker ti mungay iti ngiwatna. Iti nakapuy a panangiggem, saan nga umdas ti panangparegta ti mungay tapno agpartuat ti reflex ti panangibulos. Ti resulta daytoy nakapuy a panangiggem ket dagiti nasakit ken narakrak a mungay, kasta met panagkedked ti ina nga agtultuloy nga agpasuso.
Kalpasan ti panagpasngay, umad-adu ti gatas, a naibatay iti agtultuloy ken umad-adu a panangparegta ti maladaga iti mungay. No paaduen ti panawen ti panagpasuso iti mungay, sumungbat dagiti glandula a mammaria iti daytoy a panangparegta babaen ti panangpadakkelda iti aramid ti gatas.
Klinikal a kaipapanan
[urnosen | urnosen ti taudan]Kagimongan ken kultura
[urnosen | urnosen ti taudan]Pannakaiparang
[urnosen | urnosen ti taudan]Iti Lumaud a kultura, manipud idi maika-19 a siglo adda ti kultural a panagannayas a mangilinged iti suso ti babai iti sirok ti kawes. Gapu ta pannakaawat dagiti suso ti babai kas nasinged a paset, Victoriano a moralidad nalabit ti orihen daytoy a panagannayas, agraman ti pagsakay iti bangir ti silla. Para iti dadduma a tattao, ti pannakaiparang ti intero a suso ken mungay ket porma ti protesta, ket para kadagiti dadduma, krimen. Gagangay a maibilang a saan a naemma ti pannakaiparang kadagiti mungay, ken iti dadduma a kaso, naalas wenno naderrep.
Ti maysa a kaso idiay Erie, Pennsylvania, maipapan iti pannakaiparang dagiti suso ken mungay, ket intuloyna iti Kangatuan a Korte ti Estados Unidos. Dusaen iti linteg nga Erie ti panangiparang ti mungay iti publiko, kas aramid ti maysa a tao a "sibig wenno nga inggagara, ... agparang a lamolamo" (Ingles: knowingly or intentionally, ... appears in a state of nudity). Idi agangay iti linteg, ti kinalamolamo ket nailawlawag pay a kas di naabbongan a mungay ti babai. Ngem saan a nairegula ti panangiparangarang iti barukong ti maysa a lalaki.
Kinunana ti maysa a kolum ti kapanunotan, a nalabit ni Cecil Adams, a: "Panunotem ti kaipapanan dayta. Magmagna ti maysa a lalaki nga awanan suot iti barukong, ken ti kadadaksan a mapasamak ket saan a maiserbi kadagiti panganan. Ngem no ti maysa a babai ket [ar-aramiden ti isu met laeng a banag], maipapan iti linteg, isu kasla makidenna iti publiko. Nalabit kasla minamaag, ngem iti Estados Unidos daytoy ti maipalubos a linteg."[1]
Iti Estados Unidos, saan nga agpapada a nairegula ti kinalinteg maipapan ti pannakaiparang dagiti mungay. Iti dadduma nga estado, maiparit ti panangiparang iti aniaman a paset ti suso. Iparit ti dadduma a hurisdiksion ti aniaman nga anatomia ti barukong ti babai, babaen ti panangparit kadagiti anatomiko nga estruktura nga adda iti baba ti tuktok ti binaklay wenno ti mungay. Kasta ti kasasaad iti West Virginia ken Massachusetts. Naisangsangayan unay ti linteg ti West Virginia, ken nalabit a saan a umiso a maawatan: "[The] display of 'any portion of the cleavage of the human female breast exhibited by a dress, blouse, skirt, leotard, bathing suit, or other wearing apparel [is permitted] provided the areola is not exposed, in whole or in part.'"
Ti social media site nga Instagram ket addaan iti "no nipples" (awan dagiti mungay) a paglintegan nga addaan kadagiti panangilaksid. Dagiti saan a maipalubos a material ket mairaman ti: "sumagmamano a retrato dagiti mungay ti babai, ngem maipalubos dagiti retrato ti panagsugat kalpasan ti mastektomia, kasta met dagiti babbai nga aktibo nga agpaspasuso. OK met ti kinalamolamo kadagiti retrato dagiti ladawan ken eskultura."[2] Sakbayna, inikkat ti Instagram dagiti ladawan dagiti agpaspasuso nga inna. Dadduma nga agar-aramat ti nangliklik iti dayta a paglintegan. Marigatan met ti Facebook a mangilawlawag iti paglinteganna maipapan dagiti mungay.
Inikkat ti Instagram dagiti ladawan ni Rihanna ken naikkat ti account-na idi 2014 idi impostana dagiti selfies nga addaan iti mungay. Pammaregta daytoy para iti Twitter a kampania a #FreeTheNipple. Idi 2016, ti panid ti Instagram a @genderless_nipples ket inawis dagiti agar-aramat a mangikabil kadagiti ladawan dagiti mungay ti agpada a sekso, nga impakita dagiti close-up dagiti mungay dagiti lallaki ken babbai tapno maipaganetget ti mabalin a di panagtutunos.
Nangaramid ti direktora ni Lina Esco iti maysa a pelikula a napauluan iti Free the Nipple, a maipapan iti "dagiti linteg a manglapped iti toplessness dagiti babbai wenno dagiti restriksion iti ladawan dagiti mungay ti babbai, ngem saan a dagiti mungay ti lallaki"[3], a kuna ni Esco ket maysa a pagarigan ti seksismo iti kagimongan.
Seksualidad
[urnosen | urnosen ti taudan]Mabalin a sensitibo dagiti mungay iti sagid, ken mabalin a mangallukoy ti panangparegta ti mungay iti seksual a panagallukoy. Manmano a babbai ti mangibaga a makariknada iti orgasmo gapu iti panangparegta dagiti mungay. Sakbay ti panagsirarak maipapan iti panangparegta ti mungay (Komisaruk et al., 2011, babaen ti fMRI), dagiti report maipapan kadagiti babbai a naka-orgasmo gapu iti panangparegta dagiti mungay ket naibatay kadagiti anekdotal nga ebidensia laeng.
Ti panagadal ni Komisaruk ti kaunaan a nangaramid iti mapa dagiti babbai a genital iti sensorial a paset ti utek. Itudo daytoy a panagadal a ti rikna manipud iti mungay ket mapan iti isu met laeng a paset ti utek a kas kadagiti rikna manipud iti uki, muting, ken cervix, ken a dagitoy a naireport nga dagiti orgasmo ket dagiti genital nga orgasmo a gapuanan babaen ti panangparegta ti mungay, ken a mabalinda a direkta a nainaig iti genital sensory cortex ("ti genital a kalawa ti utek").
Dagiti piercing
[urnosen | urnosen ti taudan]Ti maysa a piercing ti mungay ket maysa a uri ti piercing ti bagi, a masansan nga agtengnga iti puon ti mungay. Malussok ti mungay iti aniaman nga anggulo, ngem kadawyan a maaramid a horisontal wenno, saan unay a masansan, a bertikal. Mabalin met ti panangikabil iti adu a piercing iti rabaw ti maysa ken maysa.
Iti negosio
[urnosen | urnosen ti taudan]Dadduma a kompania ken organisasion a saan a manggun-od iti ganansia ti nangusar iti sao a nipple, wenno dagiti ladawan dagiti mungay, tapno maipabigbig dagiti produktoda wenno dagiti panggepda.
Kitaen pay
[urnosen | urnosen ti taudan]- Ammutil
- Gatas ti suso
- Pasties
- Politelia (Ingles: supernumerary / third nipple)
- Prostesis ti mungay
- Sindrome ni Fleischer
- Wardrobe malfunction wenno nip slip
Dagiti reperensia
[urnosen | urnosen ti taudan]- ↑ "Ponder the significance of that. A man walks around bare-chested and the worst that happens is he won't get served in restaurants. But a woman who goes topless is legally in the same boat as if she'd had sex in public. That may seem crazy, but in the US it's a permissible law."
- ↑ "some photos of female nipples, but photos of post-mastectomy scarring and women actively breastfeeding are allowed. Nudity in photos of paintings and sculptures is OK, too"
- ↑ "laws against female toplessness or restrictions on images of female, but not male, nipples"
Dagiti akinruar a silpo
[urnosen | urnosen ti taudan]
Dagiti midia a mainaig iti Mungay iti Wikimedia Commons
| Dagiti nailian a biblioteka | |
|---|---|
| Dagiti sientipiko a database | |
 | Daytoy nga artikulo ti biolohia ket pungol. Makatulongka iti Wikipedia babaen ti panagnayon iti daytoy. |