Suso
Dagiti suso ket dua a tumtumpuar a masarakan iti makinngato a bentral a paset ti barukong kadagiti tattao ken dadduma pay a primata. Mangpatanor ti agpadpada a sekso kadagiti suso manipud iti isu met laeng a embriolohiko a tisyu. Ti relatibo a kadakkel ken panagrang-ay dagiti suso ket maysa a kangrunaan a segundario a paggiddiatan ti sekso iti nagbaetan dagiti babbai ken lallaki. Adda met dakkel a panagbaliwbaliw ti kadakkel ti barukong. Ti permanente a panagtubo dagiti suso bayat ti pubertad ket resulta dagiti estroheno kasta met ti hormona ti panagtubo. Ti babai a tao ket kakaisuna a mamalia a permanente a mangpatanor kadagiti suso iti pubertad; amin dagiti dadduma a mamalia ket mangpatanor iti tisyu ti barukongda bayat ti maudi a paset ti panagsikog.
Kadagiti babbai, agserbi ti suso kas glandula a mammaria, a mangpataud ken mangiruar iti gatas tapno pakanen dagiti maladaga. Mangabbong ken manglikmut ti subkutaneo a taba iti maysa a network dagiti pagayusan a agtipon iti mungay, ket mangted dagitoy a tisyu iti suso iti naisangsangayan a kadakkel ken pormana. Kadagiti murdong dagitoy a pagayusan adda dagiti lobula, wenno grupo dagiti alveoli, a sadiay mapataud ken maurnong ti gatas kas sungbat kadagiti tanda dagiti hormona. Bayat ti panagsikog, sumungbat ti suso iti komplikado a pannakilangen dagiti hormona, agraman dagiti estroheno, ti prohesterona, ken ti prolaktina, a mangitandudo iti pannakaileppas ti panagrang-ayna, kayatna a sawen, ti lobuloalveolar a panagmataengan, kas panagsagana iti laktansia ken panagpasuso.
Malaksid iti kangrunaan a pagrebbenganda a mangipaay iti taraon kadagiti maladaga, napateg met dagiti suso iti pannakaawat ti bagi ti babai ken seksual a pannakaallukoyna. Dagiti suso, nangnangruna dagiti mungay, ket mabalin nga eroheno a sona, ken paset ti seksual nga aktibidad. Ibilang iti dadduma a kultura dagiti suso ti babai kas sosial ken seksual a simbolo, ken mabalin nga ibilang a saan a natakneng, wenno uray pay naalas, dagiti nalabus a suso iti publiko. Dagiti suso irepresentarda ti kinabunga, kinababai, wenno kinaadu. Agparang dagiti suso iti kadaanan ken moderno nga eskultura, arte, ken potograpia.
Etimolohia ken terminolohia
[urnosen | urnosen ti taudan]Ebolusionario a panagrang-ay
[urnosen | urnosen ti taudan]Estruktura
[urnosen | urnosen ti taudan]Glandular a estruktura
[urnosen | urnosen ti taudan]Limpatiko a pagayusan
[urnosen | urnosen ti taudan]Morpolohia
[urnosen | urnosen ti taudan]Tulong
[urnosen | urnosen ti taudan]Panagrang-ay
[urnosen | urnosen ti taudan]Nangruna a naaramid ti suso iti tisyu ti taba, ti salsalamagi, ken ti panagiggem a tisyu. Gapu ta addaan dagitoy a tisyu iti reseptor para kadagiti hormona, agbalbaliw dagiti kadakkel ken kaaduda babaen ti balbaliw dagiti hormona a nainaig iti: (1) thelarche (panagbukel dagiti suso), (2) panagkadawyan (panagaramid kadagiti itlog), (3) panagsikog (panagpataud), (4) laktansia (panagpasuso iti annak), ken (5) menopausia (panungpalan ti panagkadawyan).
Pubertad
[urnosen | urnosen ti taudan]Agingga iti pubertad, agpapada ti morpolohiko a estruktura ti suso kadagiti lallaki ken babbai. Kadagiti babbalasang iti tukad ti thelarche (panagrang-ay dagiti suso), mangitandudo dagiti hormona a babai a sekso (nangruna a dagiti estroheno), agraman ti hormona ti panagdakkel, iti panagtubo, panagdakkel, ken panagrang-ay dagiti suso. Bayat daytoy a panawen, dumakkel dagiti glandula a mammaria ket mangrugida nga agdisso iti barukong. Ti lima a tukad a eskala ni Tanner ket iladawan dagitoy a tukad ti panagrang-ay dagiti sekundario a kababalin ti sekso.
Bayat ti thelarche, no dadduma saan nga agpapada ti kadakkel dagiti suso, ken gagangay a dakdakkel bassit ti kannigid a suso. Temporario daytoy a tukad, ken estadistika a kadawyan iti pisikal ken seksual a panagrang-ay ti babai. Nupay kasta, gapu iti dadduma a medikal a kondision, mabalin ti nalabes a panagdakkel (kas pagarigan makromastia) wenno bassit unay a panagdakkel (kas pagarigan mikromastia) kadagiti babbalasang ken babbai.
Agarup dua a tawen kalpasan ti panangrugi ti pubertad (umuna a siklo ti panagkadawyan, wenno menarche, ti balasang), ti estroheno ken hormona ti panagdakkel ket mangparegta iti panagrang-ay ken panagdakkel ti glandular a taba ken suspensory tissue a mangbukel iti suso. Agtultuloy daytoy iti agarup uppat a tawen, agingga a maipasdek ti maudi a porma ti suso (kadakkel, kaadu, densidad) iti agarup edad a 21. Mangrugi iti pubertad ti mammoplasia (panagdakkel dagiti suso) kadagiti babbalasang, saan a kas kadagiti dadduma a primata, a sadiay dumakdakkel dagiti suso bayat ti laktansia laeng.
Terapia ti panangsukat ti hormona
[urnosen | urnosen ti taudan]Ti terapia ti panangsukat ti hormona (TPH), agraman ti terapia dagiti hormona a mangpatalged iti sekso (THMS), ket mangparegta iti panagtubo ti glandular ken adiposo a tisyu babaen ti suplemento ti estroheno.
Kadagiti babbai nga addaan iti menopausia, daytoy a panangagas ket makatulong a mangisubli iti kaadu ti suso ken ti kinalinteg ti kudil a bimmaba gapu iti panagpababa ti estroheno, a kadawyan a mausar ti oral wenno transdermal nga estradiol.
Iti THMS, ti panagrangrang-ay ti suso ket maiyawis babaen ti TPH a mapababai, a kadawyan babaen ti kombinasion ti estroheno ken dagiti anti-androheno tapno mangsuppiat ti testosterona. Kalpasan ti 2–3 a tawen, gagangay a magun-od ti kadakkelan a panagdakkel.
Naimpluensiaan ti resulta babaen dagiti banag a kas iti edad, dagiti hen, ken dosis dagiti hormona.
Balbaliw bayat ti siklo ti panagkadawyan
[urnosen | urnosen ti taudan]Kabayatan ti siklo ti panagkadawyan, dumakkel dagiti suso gapu iti panagurnong ti danum sakbay ti panagkadawyan, kasta met temporario a panagdakkel a maiimpluensia iti panagbaliw ti kaadu dagiti hormona.
Panagsikog ken panagpasuso
[urnosen | urnosen ti taudan]Laeng no umuna a panagsikog ti babai, naan-anay a mangbukel dagiti susona. Dagiti panagbalbaliw iti suso ket maysa kadagiti umuna a pagilasinan ti panagsikog. Dumakdakkel dagiti suso, dumakdakkel ken kumudrep dagiti mungay ken binaklay, dumakdakkel dagiti glandula ni Montgomery, ken no dadduma ad-adda a makita dagiti urat. Gagangay ti panagsennaay dagiti suso bayat ti panagsikog, nangruna iti umuna a tallo a bulan ti panagsikog. Iti katengngaan ti panagsikog, pisiolohiko a makabael dagiti suso iti laktansia, ken mabalin dadduma a babbai a mangiruar ti kalostro, maysa a kita ti gatas ti suso.
Mangpataud ti panagsikog iti naingato a kaadu ti hormona a prolaktina, a napateg iti panagaramid iti gatas. Nupay kasta, manglapped dagiti hormona a prohesterona ken estroheno iti panagpataud ti gatas agingga a kalpasan ti panagpasngay, no bumaba dagiti kaadu ti prohesterona ken estroheno.
Menopausia
[urnosen | urnosen ti taudan]Iti menopausia, agpasamak ti atropia dagiti suso. Mabalin a bumassit dagiti suso no bumassit ti kaadu ti estroheno nga agwaras. Mangrugin met nga agkupas ti adiposo a tisyu ken dagiti glandula ti gatas. Mabalin met a dumakkel dagiti suso gapu kadagiti dakes nga epekto ti kombinado a pilula a panglapped iti panagpasngay. Ti kadakkel dagiti suso ket mabalin met a dumakkel ken bumassit kas sungbat iti panagbaliwbaliw ti kadagsen.
Masansan a mairehistro dagiti pisikal a panagbalbaliw kadagiti suso (a makunkuna a dagiti marka ti panagpaut) iti kudil. Mabalin dagitoy nga agserbi kas dagiti historikal nga indikador, ti panagdakkel ken panagbassit ti kadakkel ken bolyum dagiti suso ti babai, iti intero a panagbiagna.
No dadduma, mausar ti TPH a mangagas kadagiti panagbalbaliw kadagiti suso bayat ti menopausia.
Kanser
[urnosen | urnosen ti taudan]Ti kanser ti suso ket kanser nga agparang-ay manipud iti tisyu ti suso. Dagiti pagilasinan ti kanser ti suso ket mabalin a ramanen ti maysa a lump iti suso, panagbalbaliw ti sukog ti suso, pannakakalbo ti kudil, panangilaksid ti gatas, pluido a rummuar manipud iti mungay, baro a nabaliwan a mungay, wenno nalabaga wenno nasiksik a paset ti kudil. Kadagiti babbai nga addaan iti metastasis, mabalin nga adda ti sakit ti tulang, bimmangon a lymph nodes, narigat nga panaganges, wenno duyaw a kudil.
Adu dagiti mabalin a pakaigapuan ti panagsakit iti kanser ti suso. Kadagiti dadduma pay: kinalukmeg, kurang a panagehersisio, panaginum iti arak, TPH kabayatan ti menopausia, ionizing a radiasion, nasapa a panagkadawyan, naladaw (wenno kurang) a panagpasngay, kinanataengan, napalabas a kanser iti suso, ken kapamiliaan a kanser iti suso.
Agarup lima agingga iti sangapulo a porsiento kadagiti kaso ti resulta ti natawid a henetiko a pannakaidadanes, agraman ti BRCA a mutasion. Kaaduanna nga agrang-ay ti kanser ti suso kadagiti selula nga aglinia dagiti pagayusan ti gatas, ken kadagiti lobula a mangted iti gatas kadagitoy a pagayusan. Adda nasurok a 20 a subkita ti kanser ti suso. Ti biopsia ti nainaig a tisyu ket makompirma ti diagnosis.
Apaman a madiagnosis, ad-adu pay a panagsukimat ti maaramid, tapno maammuan no nagsaknapen ti kanser iti labes ti suso ken no ania a panangagas ti mabalin a epektibo.
Panagpasuso
[urnosen | urnosen ti taudan]Ti kangrunaan a trabaho dagiti suso, kas dagiti glandula a mammaria, ket ti panangpakan iti maladaga iti gatas ti suso. Mapataud ti gatas kadagiti selula a mangiruar iti gatas kadagiti alveoli. Mangiruar ti utek ti ina iti oksitosina, no maallukoy dagiti suso babaen ti panagpasuso ti maladagana. Ti nangato a kaadu ti oksitosina ket mangtignay iti panagkissay dagiti selula ti piskel iti aglawlaw dagiti alveoli, a mangtignay iti gatas nga agayus iti igid dagiti pagayusan a mangkonektar kadagiti alveoli iti mungay.
Addaan dagiti full-term a maladaga iti instinto ken kasapulan a sumusop iti suso, ket agsuso dagiti maladaga agpada para iti nutrision ken makaliwliwa. Mangipaay ti gatas ti suso kadagiti amin a nasapul a nutrision iti umuna nga innem a bulan ti biag, ket kalpasanna agtalinaed a napateg a gubuayan ti nutrision, agraman dagiti natangken a taraon, agingga iti edad a maysa wenno dua a tawen.
Ehersisio
[urnosen | urnosen ti taudan]Naipakita dagiti biomekaniko a panagadal a, depende iti aktibidad ken kadakkel ti barukong ti babai, no isu magna wenno agtaray nga awan bra-na, mabalin nga agpangato ken bumaba dagiti susona iti 4 agingga iti 18 a sentimetro wenno ad-adu pay, ken aguy-uyog met iti agsinnumbangir.
Natakuatan met dagiti managsirarak a bayat nga umad-adu ti barukong dagiti babbai, basbassit ti panagehersisioda, nangnangruna ti narigat a panagehersisio. Manmano ti maysa a babai nga agjogging no adda dakdakkel unay dagiti susona, kas pagarigan. Tapno maliklikan ti saem ken ut-ot a mainaig iti panagehersisio, isingasing dagiti eksperto iti medisina nga agsuot dagiti babbai iti nasayaat a naurnos a sports bra no agsportsda.
Klinikal a kaipapanan
[urnosen | urnosen ti taudan]Nalaka a maapektaran ti suso iti adu a benign ken malignant a sakit. Ti kaaduan a kadawyan a benign a sakit ket puerperal mastitis, fibrocystic breast changes ken mastalgia.
Pagaammo kas galaktorrea ti laktansia a saan a mainaig iti panagsikog. Mabalin a gapuanan iti dadduma a droga (kas iti antisikotiko nga agas), nakaro a pisikal a pannakariribuk, wenno dadduma nga endokrino a sakit. Gapuanan ti laktansia kadagiti maladaga iti hormona manipud iti ina a simrek iti dara ti maladaga bayat ti panagsikog.
Kanser ti suso
[urnosen | urnosen ti taudan]Ti kanser ti suso ket ti kaaduan a kadawyan a pakaigapuan ti ipapatay gapu iti kanser kadagiti babbai, kasta met maysa kadagiti nangruna a pakaigapuan ti ipapatay dagiti babbai. Dadduma a banag a mabalin a mangkissay iti peggad ti kanser iti suso: regular a panageksamen ti suso babaen kadagiti propesional iti salun-at, regular a dagiti mammograma, panageksamen ti bukodna a dagiti suso, nasalun-at a taraon, panagehersisio tapno makissayan ti sobra a taba ti bagi, ken panagpasuso.
Dagiti suso ti lalaki
[urnosen | urnosen ti taudan]Mangpatanor dagiti lallaki ken babbai kadagiti suso manipud iti isu met laeng a embriolohiko a tisyu. Iti anatomia, dagiti suso dagiti lallaki ket saan a kadawyan a naglaon kadagiti lobula ken acini a masarakan kadagiti babbai. Kadagiti manmano a kaso, posible nga adda bassit laeng a lobula, no kasta ngarud mabalin nga agsakit ti dadduma a lallaki iti lobular carcinoma ti suso.
Kadawyan a dagiti kalakian ti mangpataud iti basbassit a dagiti estroheno ken nangatngato a dagiti androheno, a maawagan iti testosterona, a manglapped iti epekto dagiti estroheno iti panagparang-ay ti nalabes a tisyu ti suso. Kadagiti ubbing a lallaki ken lallaki, ti saan a normal a panagdakkel ti suso ket agparang kas hinekomastia, ti resulta ti biokimiko a di panagtutunos iti nagbaetan ti normal a kaadu ti estroheno ken testosterona iti bagi ti lalaki. Agarup 70% kadagiti lallaki ti temporario a mangpatanor iti tisyu ti suso kabayatan ti kinaagtutubo. Kaaduanna a lumag-an ti nasasaad iti uneg ti dua a tawen.
No agpasamak ti laktansia ti lalaki, maibilang daytoy kas sintoma ti sakit ti hipopisis.
Plastik a siruhia
[urnosen | urnosen ti taudan]Maaramid ti plastik a siruhia tapno dumakkel wenno bumassit ti kadakkel dagiti suso, wenno tapno mangbangon ida manen kadagiti kaso ti pannakadadael gapu iti sakit, kas iti kanser ti suso.
Gapu iti kosmetiko a rason laeng maaramid ti panagdakkel wenno panagpangato dagiti suso, idinto ta no dadduma, medikal a kasapulan ti panagbassit. Kadagiti kaso ti nakaro a asimetria, mabalin ti siruhia tapno mapadakkel ti basbassit a suso, mapabassit ti dakdakkel a suso, wenno agpadada.
Kaaduanna, ti siruhia a panagpaadu ti suso ket saan a manglapped iti pannakabael nga agpasuso iti masanguanan. Masansan a ti panagpabassit ti suso ket mangituggod iti panagkissay ti rikna iti mungay–binaklay a disso, ken iti nababa a kaadu ti gatas kadagiti babbai nga agpasuso. Dagiti implant ket mabalin a manglapped iti mammograpia (panangiladawan ti suso babaen ti x-ray).
Kagimongan ken kultura
[urnosen | urnosen ti taudan]Sapasap
[urnosen | urnosen ti taudan]Iti Kristiano nga ikonograpia, dadduma nga obra ti arte ket iladawan dagiti babbai a nakaiggem kadagiti susoda kadagiti imada wenno iti pinggan, a mangipasimudaag a natayda kas martir babaen ti panagputed dagiti susoda; ti maysa a pagarigan daytoy ni Santa Agata ti Sicilia.
Ti Femen ket peminista nga aktibista a grupo a mangus-usar kadagiti topless a protesta kas paset ti kampania kontra iti sekso a turismo, dagiti relihioso nga institusion, seksismo, ken homopobia. Dagiti aktibista ti Femen ket masansan a mabalud dagiti polis kas sungbat kadagiti protestada.
Nabayagen a maus-usar dagiti suso dagiti babbai a kas tema dagiti komedista (kas pagarigan, dagiti burlesque/slapstick a rutina ti Briton a komiko a ni Benny Hill).
Arte a pakasaritaan
[urnosen | urnosen ti taudan]Kadagiti prehistoriko a kagimongan ti Europa, kadawyan dagiti eskultura ti babbai nga addaan kadagiti prominente wenno nalabes a dagiti suso. Maysa a kadawyan a pagarigan ti Benus ti Willendorf, maysa kadagiti adu a Paleolitiko nga estatuilia ni Benus nga addaan iti nalawlawa a pading-pading ken barukong. Manipud idi 15,000 K.K.P. aginggana idi naladaw a nagkauna a panawen iti intero a Europa, Amianan nga Aprika, ken ti Tengnga a Daya, nairekord dagiti artepakto a kas kadagiti malukong, bato a nakitikitan, ken sagrado nga estatua nga addaan kadagiti suso.
Nainaig kadagiti suso, ken gatas ti suso, ti adu a diosa a mangirepresentar iti ayat ken kinabunga. Dagiti pigura ti Penisio a diosa a ni Astarte ket nairepresenta kas kadagiti adigi nga addaan kadagiti suso. Ni Isis — maysa nga Ehipsio a diosa a mangirepresentar, agraman ti dadduma pay a banag, iti nasayaat a kinamanagpasngay ken kinaina — ket masansan a naipakita a kas agpasuso dagiti paraon, a ngarud mangpatalged iti nadibinuan a takderda kas agtuturay. Uray ti dadduma a lallaki a didios a mangirepresentar iti panagpaspasubli ken kinabunga ket sagpaminsan a mailadawan nga addaan kadagiti kasla suso nga apendise, kas iti dios ti karayan a ni Hapi a maibilang a responsable iti tinawen a panaglayus ti Karayan Nilo.
Prominente met dagiti suso dagiti babbai iti arte a Minoiko iti porma dagiti nalatak a estatuilia ti Uleg a Diosa, kasta met dadduma pay nga obra, nupay naabbongan ti kaaduan a suso dagiti babbai. Iti Taga-ugma a Gresia adda sumagmamano a kulto a nangidayaw iti "Kourotrophos" (Taga-ugma a Griego: κουροτρόφος), ti agpasuso nga ina, a nairepresentar kadagiti diosa a kas ken ni Gaia, ni Hera ken ni Artemis. Iti Gresia bayat ti umuna a milenio (sakbay ti Kadawyan a Panawen) nagbalin a saan unay a gagangay ti panagdayaw kadagiti didiosa a sinimbolo ti barukong ti babai. Ti nalatak a panagdayaw kadagiti didiosa ket bimmaba iti panawen ti panagpangato dagiti Griego a siudad-estado, maysa a tawid a naipasa iti naud-udi nga Imperio a Romano.
Bayat ti katengngaan ti umuna a milenio K.K.P., in-inut a nagbalbaliw ti panangmatmat dagiti Griego kadagiti suso dagiti babbai. Dagiti babbai iti arte ket naabbongan iti kawes manipud iti tengnged nga agpababa, agraman dagiti diosa a kas ken ni Atenea, ti patrona ti Atenas a mangirepresentar iti bannuar a panagregget. Adda dagiti panangilaksid: ni Aprodita, ti diosa ti ayat, ket ad-adda a masansan a nailadawan a lamolamo, nupay kadagiti posision a nairanta a mangipakita iti panagbain wenno kinaemma. Inyarig ti historiadora a ni Marilyn Yalom daytoy a pannakailadawan kadagiti agdama a pinup. Nupay nailadawan dagiti lamolamo a lallaki a sitatakder, kaaduan a napasamak ladawan ti babai a kinalabus iti arte dagiti Griego "kaaduanna nga adda dagiti kurtina iti asideg, ken adda ti panagkurno iti sanguanan tapno mangsalaknib iti bagi".[1]
Ti maysa a nalatak a sarsarita idi a tiempo ket dagiti Amasona, maysa a tribu dagiti naranggas a babbai a mannakigubat a makitimpuyog kadagiti lallaki tapno aganak laeng, ken mangikkat pay ketdi iti maysa a suso tapno agbalin a nasaysayaat a mannakigubat (ti kapanunotan ket, para iti makannawan nga ima a tao, ti kannawan a suso ti manglapped iti umiso a panagusar ti bai ken pana). Daytoy a sarsarita ti nalatak a motibo iti arte idi panawen dagiti Griego ken Romano ken nagserbi kas antitetiko a pakdaar a sarsarita.
Bagi a ladawan
[urnosen | urnosen ti taudan]Mangibilang ti adu a babbai kadagiti susoda kas napateg iti seksual a pannakaallukoyda, kas pagilasinan ti kinababai a napateg iti bagi a konseptoda. Ti maysa a babai nga addaan babassit a suso ket mabalin a ibilang a saan unay a makaay-ayo dagiti susona.
Kawes
[urnosen | urnosen ti taudan]Gapu ta kaaduan a napno dagiti suso iti taba, mabalin ti sukogda a — iti uneg dagiti limitasion — sukogen ti kawes, kas kadagiti kawes a pundasion. Idiay Lumaud, agarup 90% kadagiti babbai ti agisuot iti bra, a masansan a maipaay a suporta. Ti sosial a pagannurotan iti kaaduan a kultura iti Lumaud ket ti panangabbong kadagiti suso iti publiko, nupay agduduma ti sakup ti panangabbong depende iti sosial a konteksto. Ti dadduma a relihion ket ipaspasindayagda ti naisangsangayan a saad ti barukong ti babai, iti man pormal a sursuro wenno babaen ti simbolismo. Iparit ti Islam ti panangiparangarang kadagiti suso dagiti siwayawaya a babbai iti publiko.
Ti adu a kultura, a pakairamanan dagiti kultura ti Lumaud idiay Amianan nga Amerika, ket manginaig dagiti suso iti seksualidad ken ibilang a saan a naemma wenno saan a nasayaat ti panangkita dagiti lamolamo a suso. Iti dadduma a kultura, kas kadagiti Himba iti makin-amianan a Namibia, gagangay dagiti babbai a lamolamo a barukong. Kas pagarigan, iti dadduma a kultura ti Aprika, maibilang a napaseksual unay ti luppo ket ngarud pulos a saan a maiparangarang iti publiko, ngem saan a maiparit ti panangiparangarang iti barukong (iti adu a kultura, naiduma unay). Iti sumagmamano a pagilian ken rehion ti Lumaud a lubong, maawat ti lamolamo a suso dagiti babbai, ngem iti dadduma a konteksto laeng (kadagiti espesipiko a baybay ngem saan, kas pagarigan, iti sentro ti ili).
Agduduma unay dagiti kababalin ken linteg ti kagimongan maipapan iti panagpasuso iti publiko. Iti adu a pagilian, ti panangpasuso iti publiko ket gagangay, maprotektaran iti linteg, ken gagangay a saan a maibilang a parikut. Nupay kasta, uray no kalintegan wenno maakseptar iti kagimongan ti ar-aramidenda, saan a kayat ti dadduma nga inna ti ipakita iti suso iti publiko tapno agpasuso, gapu kadagiti aktual wenno posible a panagkedked ti dadduma a tattao, negatibo a komento, wenno panangriribuk. Mapattapatta nga agarup 63% kadagiti inna iti intero a lubong ti nagpasuso iti publiko. Ti babbai nga addaan iti nalabus a suso ket maakseptar iti linteg ken iti kultura kadagiti publiko a baybay idiay Australia ken iti kaaduan a paset ti Europa.
Ti panangisinggalut ti barukong ket ti panagpapada ken panangilinged dagiti suso babaen kadagiti nairut a material a kas kadagiti banda ti lupot wenno nairanta a kalsonsilio. Mausar dagita a material, a pagaammo kas dagiti mangisinggalut, kas kasukat dagiti bra wenno gapu iti personal a rason. Karaman kadagiti tattao a mangisinggalut, adda dagiti babbai, trans a lallaki, saan a binario a tattao, ken cisgender a lallaki nga addaan iti hinekomastia.
Seksual a karakteristika
[urnosen | urnosen ti taudan]Iti dadduma a kultura, adda paset ti suso iti seksual nga aktibidad ti tao. Dagiti suso ken nangnangruna dagiti mungay ket karaman kadagiti nadumaduma nga eroheno a sona ti tao. Sensitibo iti panagrikna dagita, gapu ta adu ti murdong ti nerbiosda, ken kadawyan ti panangpreso wenno panangmasahe kadakuada babaen iti ima wenno iti ngiwat sakbay wenno kabayatan ti seksual nga aktibidad. Kabayatan ti seksual a panaginnala, dumakdakkel ti suso, ad-adda a makita dagiti urat ti suso, ken patangkenen dagiti mungay.[masapul a dakamaten]
No idilig iti dadduma a primata, dadakkel unay ti suso ti tao iti intero a biag ti nataengan a kabaian. Impagarup ti dadduma a mannurat a nalabit timmaud dagitoy kas makitkita a pagilasinan ti seksual a kinanataengan ken kinabunga. Iti Patterns of Sexual Behavior, maysa a panangusig idi 1951 ti 191 a tradisional a kultura, kinuna dagiti managsirarak a ti panangparegta ti suso ti babai babaen ti lalaki a makidenna kenkuana ket "kasla awan kadagiti amin a subhumano a sebbangan, nupay gagangay dayta kadagiti miembro ti adu a nadumaduma a kagimongan ti tao".[2]
Ibilang ti adu a tattao a makaay-ayo wenno makagargari dagiti nalabus a suso ti babai, ket iti adu a kultura mabalin a seksual a maallukoy dagiti lallaki kadakuada. Iti Kama Sutra ti taga-ugma nga India, maibilang nga erotiko ti nalag-an a kudkuden iti barukong babaen kadagiti kuko, kasta met ti kagaten babaen kadagiti ngipen. Dadduma a tattao ket ipakpakitada ti seksual nga interes kadagiti suso ti babai, a naiduma iti interes iti babai a mismo, a mabalin a maibilang a maysa a fetish ti suso.
Ti adu a taga Lumaud a moda iramanda ti kawes a mangitampok kadagiti suso, kas ti panangusar kadagiti push-up a bra ken decollete (tumapuak a putol) a bado ken dagiti blusa a mangipakita iti panagpisi. Nupay ti kultura ti E.U. kaykayatna dagiti suso a naubing ken nakatakder, dadduma a kultura raemenda dagiti babbai nga addaan kadagiti malaylay a suso, a mangipasimudaag iti kinamanagpasuso ken kinasirib ti kapadasan.
Impakita ti panagsirarak nga inaramid iti Victoria University of Wellington a masansan a dagiti suso ti umuna a kitaen dagiti lallaki, ken nabayag nga ad-adda ngem iti dadduma a paset ti bagi. Impagarup idi damo dagiti nangisurat iti panagadal a daytoy ket gapu iti endokrinolohia, ken a dagiti dakdakkel a suso ipamatmatna ti nangatngato a kaadu ti estroheno, ket iti kasta ad-adu a kinabunga. Idi kamaudiananna, nupay kasta, kinuna dagiti managsirarak a "Nalabit a ad-adda a dagiti suso ti kitaen dagiti lallaki gapu ta makaay-ayo laeng dagitoy, aniaman ti kadakkelda."[3]
Dadduma a babbai ti nagreport a nakaawatda iti orgasmo gapu iti panangparegta ti mungay, ngem manmano a mapasamak daytoy. Ipasimudaag ti panagsirarak a genital nga orgasmo dagitoy, ken mabalin a direkta met a nainaig iti "genital a disso ti utek". Iti dagitoy a kaso, agparang a mapan dagiti rikna manipud kadagiti mungay agingga iti isu met laeng a paset ti utek a kas kadagiti rikna manipud iti uki, muting ken cervix. Ti panangparegta iti mungay ket mabalin a mangtignay iti panagkugit ti aanakan, a mangpataud iti rikna iti paset ti utek a pakaigapuan ti pannakatignay.
Antropomorpiko a heograpia
[urnosen | urnosen ti taudan]Adu a bantay ti nainaganan iti suso gapu ta umaspingda iti langana. Kas kasta, dagitoy ket banag a pagdaydayawan iti relihion ken kadagiti inapo kas simbolo ti kinabunga ken kinarang-ay. Idiay Asia, adda ti "Suso a Bantay", nga addaan iti rukib a sadiay ti Budista a monghe a ni Bodhidharma (Da Mo) ket adu a tiempo ti binusbosna iti meditasion. Ti dadduma pay a kasta a suso a bantay ket Bantay Elgon iti pagbeddengan ti Uganda ken Kenya; Beinn Chìochan ken Maiden Pap iti Eskosia; Bantay Tagapo (Tagalog: Bundok ng Susong Dalaga, Ilokano: Bantay ti Suso ti Balasang) iti Isla Talim, Pilipinas; dagiti agkabsat a turod a maawagan kadagiti Pap ni Anu (Irlandes: Dá Chích Anann, Ilokano: dagiti suso ni Anu), iti asideg ti Killarney idiay Irlanda; ti 2,086 m a Tetica de Bacares wenno La Tetica iti Sierra de Los Filabres, Espania; Khao Nom Sao iti Tailandia; Cerro Las Tetas iti Puerto Rico; ken dagiti Suso ni Aprodita iti Mykonos, Gresia, kadagiti dadduma pay. Idiay Estados Unidos, napanaganan dagiti Teton iti sao a Pranses a kaipapananna para iti "mungay".
Panagrukod
[urnosen | urnosen ti taudan]Mabalin a marukod ti kinanataengan ken kadakkel ti suso babaen iti nadumaduma a pamay-an. Dagitoy ti pakairamanan ti eskala ni Tanner, ti kadakkel ti bra cup, ti bolyum ti suso, ti nagdumaan ti suso ken barukong, ti yunit ti suso, ti hemisirkumperensia ti suso, ken ti sirkumperensia ti suso, ken dadduma pay a pagrukodan.
Dagiti reperensia
[urnosen | urnosen ti taudan]- ^ "usually with drapery near at hand and with a forward-bending, self-protecting posture". Hollander (1993), p. 6.
- ^ "seemed absent in all subhuman forms, although it is common among the members of many different human societies."
- ^ "Men may be looking more often at the breasts because they are simply aesthetically pleasing, regardless of the size."
 | Daytoy nga artikulo dagiti nangruna nga artikulo ket pungol. Makatulongka iti Wikipedia babaen ti panagnayon iti daytoy. |