Jump to content

Nagririmpuok a Bitbituen

Urnosen dagiti silpo
Manipud iti Wikipedia, ti nawaya nga ensiklopedia
Ariwanas a Nagririmpuok a Bitbituen
T imahen ti Galaktiko a Tengnga ti Nagririmpuok a Bitbituen ti rabii a langit ti ngato ti Paranal nga Obserbatorio
Datos ti panagpalpaliiw
KitaSBc[1] (nabarasan nga agkuskosikos nga ariwanas)
Diametro100–120 kly (31–37 kpc)[2]
Kapuskol1.0 kly (0.31 kpc)[2]
Bilang dagiti bitbituen300 ± 100 billion[3][4]
Kadaanan a naamammoan a bituen13.2 Gyr[5]
Mass1.0-1.5×1012 M☉[6]
Kaadayo ti Init iti Galaktiko a tengnga27.2 ± 1.1 kly (8.34 ± 0.34 kpc)[7]
Ti Panawen ti galaktiko a panagtaytayyek ti Init250 Myr (negatibo a panagtaytayyek)[8]
Panawen a panagtaytayyek ti agkuskousikos a tabas50 Myr[9]
Baras a tabas a panawen a panagtaytayyek15–18 Myr[9]
Ti kinapardas a mainaig ti CMB natalna a sukogan552 ± 6 km/s[10]
Kitaen pay ti: Ariwanas, Listaan dagiti ariwanas

Ti Nagririmpuok a Bitbituen (Ingles: Milky Way) ket isu ti ariwanas nga aglaon ti Daga.[11][nb 1] Daytoy a nagan iti Ingles a "Milky Way" ket naala manipud iti panagparangna a kas nalidem a "nagatasan" a sumsumged a banda nga agar-arkos iti ballasiw ti rabii a langit, a ti mata laeng ket saan a makailasin kadagiti agmaymaysa a bitbituen. Ti termino a "Milky Way" ket naipatarus manipud iti Klasiko a Latin via lactea, manipud iti Helenestika a Griego γαλαξίας κύκλος (pr. galaxías kýklos, "nagatasan a sirkulo").[12][13][14] Ti Nagririmpuok a Bitbituen ket agparang a kasla banda gapu ta daytoy ket nasukog iti disko a patakder a makitkita manipud iti uneg. Ti kinapudno a daytoy a nalidem a banda iti lawag ket buklen dagiti bitbituen napaneknekan idi 1610 idi ni Galileo Galilei ket naguusar ti teleskopio tapno masolbarna dagiti agmaymaysa abitbituen. Idi panawen ti 1920, ti panagpalpaliiw ti astronomo a ni Edwin Hubble ket nagiparang a ti Nagririmpuok a Bitbituen ket maysa laeng kadagiti adu nga ariwanas.

Ti Nagririmpuok a Bitbituen ket maysa a nabarasan nga agkuskusikos nga ariwanas a 100,000–120,000 lawag a tawen iti diametrona nga aglaon kadagiti 200–400 a bilion a bitbituen. Mabalin pay nga aglaon iti kasla kasta a kaadu a planeta, nga adda nakarkulo a 10 a bilion kadagitoy ti agpalpalikmut iti mataengan a sona kadagiti nagannak kaniada a bitbituen.[15] Ti Sistema a Solar ket mabirukan ti uneg iti daytoy a disko, ti agarup a dua a pagkatlo a kaadayo manipud iti Galaktiko a Tengnga, idiay akin-uneg nga igid iti agkuskusikos a tabas ti nagtitiponan ti alingasaw ken tapok a tinawtawagan a ti Orion–Cygnus nga Ima. Dagiti bitbituen ti akin-uneg a ≈10,000 a lawag a tawtawen ket naurnos iti maysa a batukot ken maysa wenno ad-adu pay a baras. Ti katengngaan ket namarkaan babaen ti napeksa a radio a taudan atinawtawagan a ti Sagitario A* a mabalin a daytoy ket nalatak unay a nangisit nga abut. Ti Ariwanas ket agtaytayyek ti maminsan tunggal maysa a 15 aginggana ti 50 a riwriw a tawtawen. Ti Ariwanas iti maysa a kabuklan ket aggungunay iti kapardas iti 552 aginggana ti 630 km tunggal maysa a segundo, nga agtalged ti mainaig a sukogan iti reperensia. Nakarkulo daytoy ti kadaanan ti agarup a 13.2 bilion a tawen , a gangani a kasla ti kadaanan ti Law-ang. Daytoy ket linawlawan babaen dagiti nadumaduma a babbabassit a satelite nga ariwanas, ti Nagririmpuok a Bitbituen ket paset ti Lokal a Grupo dagiti ariwanas, a mangbukel ti maysa a subkomponente iti Nalatak a Rimpuok ti Virgo.

Wagas

[urnosen | urnosen ti taudan]
Ti maysa a panakakita iti Nagririmpuok a bibituen nga agturong idiay Konstelasion Sagitario (a mairaman ti Galatiko a Tengnga) a kas makita manipud iti di-narugitan nga awan lawag a lugar (ti Black Rock Desert, Nevada).

No agpalpaliiw ti rabii a langit, ti termino a "Nagririmpuok a Bitbituen" ket isu laeng ti nakudrep a banda iti puraw a lawag nga adda ti 30 a degrado a kalawa nga agararko iti ballasiw ti langit[16] (yray no amin dagiti bitbituen a mabalin a makita ti mata laeng ket paset iti Ariwanas a Nagririmpuok a Bitbituen). Ti lawag iti daytoy a banda ket naggapo manipud iti di-nasolbar a bitbituen ken dadduma pay a materiales a naisanglad ti kaunegan ti Galaktiko a dalumpinas. Dagiti nasipnget a rehion ti kaunegan ti banda, a kas ti Nalatak a Rengngat ken ti Coalsack, ket maipada kadagiti luglugar a dagiti lawag manipud kadagiti adayo a bitbituen ket nalappedan babaen ti interestelar a tapok.

Ti Nagririmpuok a Bitbituen ket adda ti mainaig nga ababa a kalawag ti rabaw. Ti pannakakita daytoy ket narigat unay babaen ti lugar iti likud a lawag a kas ti panagrugit ti lawag wenno naisiasi a lawag manipud iti bulan. Daytoy ket sisasagana a makita no ti mangipatingnga a kadakkel ket +5.1 wenno nasaysayaat, bayat nga agipakpakita ti nasayaat a salaysay iti +6.1.[17] Daytoy ket agpabalin a narigat a makita ti Nagririmpuok a Bitbituen manipud kadagiti ania man a naraniag a nasilawan a urbano weno suburbano lokasion ngem nalaka a makita no kitaen manipud iti maysa nga away a lugar no ti bulan ket adda ti baba ti horisonte.[nb 2]

Ti Nagririmpuok a Bitbituen ket lumasat kadagiti paset ti agarup a 30 konstelasion. Ti tengnga iti Ariwanas ket sumanglad iti turong iti konstelasion a Sagitario; isu ditoy ti karaniagan ti Naririmpuok a Bitbituen. Manipud ti Sagitario, ti nakudrep a banda iti puraw a lawag ket agparang a lumaslasat nga agpalaud iti Galaktiko kontratengnga idiay Auriga. Ti banda ket agtultuloyton nga agpalaud kadagiti sumakbay a dalan ti lawlaw ti langit ken agsubli idiay Sagitario. Ti kinapidno a ti banda ket bingbingayenna ti rabii a langit dagiti dua nga agarup nga agpadpada a hemisperio ket mangitudo a ti Sistema Solar ket asideg a naisanglad ti Galaktiko a dalumpinas.

Ti Galaktiko a dalumpinas ket agliklikig babaen ti 60 a degrado ti ekliptiko (ti dalumpinas ti panagtayyek ti Daga).A minaig ti nainlangitan nga ekuador, a lumasat daytoy ti adadayo ngem aminan a kas iti Cassiopeia ken ada-dayo ngem abagatan a kas ti konstelasion iti Crux, a mangitudtudo ti nangato a panagliklikig iti ekuador a dalumpinas ti Daga ken ti dalumpinas iti ekliptiko a manaig ti Galaktiko a dalumpinas. Ti amianan a Galaktiko nga ungto ket naisanglad iti kanawan a panagpangato a 12h 49m, panagpababa a +27.4° (B1950) ti asideg ti beta Comae Berenices, ken ti abagatan a Galaktiko nga ungto ket asideg ti alpha Sculptoris. Gapu iti daytoy a nagato a panagliklikig, depende iti oras iti rabii ken tawen, ti arko iti Nagririmpuok a Bitbituen ket mabalin nga agparang a kasla nababa wenno nangato iti langit. Para kadagiti agpalpaliiw manipud iti agarup a 65 a grado ti amianan aginggana ti 65 a grado ti abagatan iti rabaw ti Daga ti Nagririmpuok a Bitbituen ket mamindua a lumasat iti ngato iti tungngal maysa nga aldaw.

Ti mata ti ikan a lente a mosaiko iti Naririmpuok a Bitbituen nga agararko iti maysa a nangato a panaglikig iti ballasiw ti rabii a langit, a naala manipud iti nasipnget a langit a lokasion idiay Chile.

Kadakkel ken masa

[urnosen | urnosen ti taudan]
Ti retrato ti ariwanas NGC 6744, nga inkeddeng dagiti sientista a nalatak a kapada ti Nagririmpuok a Bitbituen
Ti Ariwanas NGC 6744 ket naikeddeng a nalatak a kapada ti bukodtayo a Nagririmpuok a Bitbituen
Ti pakaimatangan ti Nagririmpuok a Bitbituen idiay Danaw Brantingham , New York

Ti estelar a disko ti Ariwanas ti Nagririmpuok a Bitbituen ket agarup a 100,000 ly (30 kpc) iti diametro, ken daytoy ket iti katibemngan, agarup a 1,000 ly (0.3 kpc) iti kapuskol.[2][18] Kas tarabay iti relatibo a pisikal a gantingan iti Nagririmpuok a Bitbituen, no mapabassit daytoy iti 100 m iti diametro, ti Sistema a Solar, a mairaman ti naipagpagarup a ulep Oort, daytoy ket ad-adunton ngem 1 mm iti kaakaba, agarup nga iti kapuskol ti sigpit ti papel. Ti kaasitgan a bituen, ti Proxima Centauri, ket addaanto iti 4.2 mm a kaadayo.[nb 3] Alternatibo met a makitkita, no ti Sistema a Solar aginggana iti [Neptuno]] ket ti kadakkel iti binting ti Estados Unidos (25 mm), ti Nagririmpuok a Bitbituen ket addanton iti diametro iti 2,628 a kilkilometro, wenno agarup a ti kaakaba ti Estados Unidos manipud iti ngato ti North Dakota aginggana ti ungto ti Texas.[19]


Dagiti karkulo iti maysa ti Nagririmpuok a Bitbituen ket agdumaduma, depende iti pamay-an ken mausar a datos. Iti ababa aiti sakop ti karkulo, thi masa ti Nagririmpuok a Bitbituen ket 5.8×1011 solar a masmasa (M☉), basbassit met ngem ti Ariwanas ti Andromeda.[20][21][22] Dagiti panagrukod nga agusar ti Very Long Baseline Array idi 2009 ket nakabiruk kadagiti kapardas a daddadakkel a kas 254 km/s para kadagiti bituen iti igid ti Nagririmpuok a Bitbituen[23] Gapu ta ti orbital a kapardas ket agdepdepende iti dagup a masa iti uneg ti orbital a rayus, daytoy ket mangisingasing a ti Nagririmpuok a Bitbituen ket dakdakkel unay, ken agarup a mangiada ti masa ti Ariwanas ti Andromeda iti 7×1011 M☉ iti kaunegan ti 160,000 ly (49 kpc) iti tengngana.[24] Ti panagrukod idi 2010 iti rayus a kapardas dagiti bakud a bituen ket nakakita ti masa a nakulloong iti uneg ti 80 kiloparsec ket 7×1011 M☉.[25] Segun ti panagadal a naipablaak idi 2014, ti masa ti intero a Nagririmpuok a Bitbituen ket nakarkulo iti 8.5×1011 M☉,[26] nga agarupa a kagudua ti masa ti Ariwanas ti Andromeda.[26]

Kaaduan ti masa ti Nagririmpuok a Bitbituen ket agparang a banag iti saan nga ammo a porma a makitinnignay iti sabali a banag babaen ti grabitasional ngem saan a dagiti elektromagnetiko a puersa, a tinawtawagan ti nangisit a banag. Ti bakud ti nangisit a banag ket relatibo a nasayaat a naiwarwaris iti distansia iti sangagasut a kiloparsec manipud iti Sentro ti Galaktiko. Dagiti modelo ti matematika iti Nagririmpuok a Bitbituen ket nangisingasing a ti dagup a masa ti intero nga Ariwanas ket adda iti sakop ti 1–1.5×1012 M☉.[6] Dagiti nabibiit a panagadal ket mangibaga a ti masa a dakdakkel a kas 4.5×1012 M☉ [27] and as small as 0.8×1012 M☉.[28]

Dagiti linaon

[urnosen | urnosen ti taudan]

Ti Nagririmpuok a Bitbituen ket aglaon kadagiti saan a basbassit ngem 100 bilion a planeta[29] ken ti nagbaetan dagiti 200 ken 400 bilion a bituen.[30][31] Ti eksakto a pigura ket depende iti ababa unay a masa,wenno dagiti ansisit a bituen, a narigat dagitoy amaduktalan, naipangpangruna kadagiti adayo a distansia iti ad-adu ngem 300 ly (90 pc) manipud iti Init. Kas panangiyasping, ti kaarruba nga Arianas ti Andromeda ket aglaon ti nakarkulo a maysa a trilion (1012) a bitbituen.[32] Mapunno daytoy ti espasion a nagbaetan dagiti bituen ket ti disko iti alingasaw ken tapok a tinawtawagan ti interestelar a medio. Daytoy a disko ket addaan iti saan a basbassit a maiyasping a gay-at ti rayus kadagiti bituen,[33] bayat a ti kapuskol ti tuon ti alingasaw ket sumakop kadagiti ginasut a lawag a tawtawen para kadagiti nalamlamiis a bituen aginggana ti rinibo a lawag a tawtawen para kadagiti napudpudot nga alingasaw.[34][35] Dagiti grabitasional a mikrolensing ken dagiti panagpalpaliiw ti panaglasat ti planeta ket mangipakita a mabalin nga adda met dagiti saan a basbassit a kaadu dagiti planeta a naibedbed kadagiti bituen a kas dagiti met bituen iti Nagririmpuok a Bitbituen,[15][36] ken dagiti mikrolensing a panagrukod ket nangipakpakita nga adda dagiti ad-adu a rogue a planeta a saan a naibedbed iti agsangaili a bitbituen ngem ti kaadda met dagiti bituen.[37][38] Ti Ariwanas ti Nagririmpuok a Bitbituen ket aglaon ti saab a basbasit ngem maysa a planeta iti tunggal maysa a bituen, a pagresultaan dagiti 100–400 a bilion a planetas, segun ti panagadal idi Enero 2013 kadagiti sistema ti lima a planeta a bituen ti Kepler-32 iti obserbatorio ti esoasio ti Kepler. Ti sabali met a panagusig idi Enero 2013 ti datos ti Kepler ket nakarkulo a saan a basbassit ngem 17 bilion dagiti kadakkel iti Daga nga eksoplaneta ket adda iti Ariwanas ti Nagririmpuok a Bitbituen.[39] Idi Nobiembre 4, 2013, inreporta dagiti astronomo, a naibatay iti datos ti mision ti espasio ti Kepler, a mabalin nga adda dagiti ad-adu ngem 40 a bilion a kadakkel ti Daga a planeta a mangliklikmut kadagiti mataengan a sona dagiti kasla init a bituen ken dagiti nalabbasit nga ansisit iti uneg ti Ariwanas ti Nagririmpuok a Bitbituen[40][41][42] 11 bilion kadagitoy a nakarkulo aplaneta ket mabalin a mangliklikmut dagiti kasla Init a bituen.[43] Ti kaasitgan iti kastoy a palneta ket mabalin a 12 a lawag a tawtawen iti kaadayo, segun kadagiti sientista.[40][41] Dagiti kasta a kasla Daga ti kadakkel a planeta ket mabalin nga ad-adu ngem dagiti higante nga alingasaw.[15] Malaksid daiti eksoplaneta, naduktalan pay dagiti "eksokometa", dagiti kometa iti labes ti Sistema a Solar, ken mabalin a kadawyan dagitoy Ariwanas ti Nagririmpuok a Bitbituen.[44]

Dagiti disko ti bituen iti Nagririmpuok a Bitbituen ket awanan iti natadem nga igid iti labes dagiti awanan kadagiti bituen. Imbes ket, ti konsentrasion dagiti bituen ket bumassit iti distansia manipud iti tengnga ti Nagririmpuok a Bitbituen. Para kadagiti rason a saan a maawatan, iti labes ti rayus ti agarup a 40,000 ly (13 kpc) manipud iti tengnga, ti bilang dagitbituen iti tunggal maysa a kubikon parsec ket pumarpardas a bumassit iti rayus.[45] Ti mangpalikmut ti galaktiko a disko ket ti esperikal a Galaktiko a Bakud dagiti bituen ken globular a rimpuok a gumay-at nga agpaadayo ngem limitado iti kadakkel babaen dagiti panagtayyek dagiti dua a satelite ti Nagririmpuok a Bitbituen, ti Bassit ken Dakkel nga Ul-ulep Magallanes, a ti kaasitgan nga arngianna iti Galaktiko a Tengnga ket agarup a 180,000 ly (55 kpc).[46] Iti daytoy a distansia wenno iti labes, dagiti pagtayyekan iti kaaduan dagiti bakud a banag ket guluento babaen ti Ul-ulep Magallanes. Isu a, dagiti kasta a banag ket mabalin a palsuten manipud iti kaarrubayan ti Nagririmpuok a Bitbituen. Ti naitiptipon a absoluto a bisual magnitud ti Nagririmpuok a Bitbituen ket nakarkulo iti −20.9.[47]

  • Ti 360-grado panorama a pakaimatangan ti Ariwanas ti Nagririmpuok a Bitbituen (ti maysa a naaramid a mosaiko dagiti retrato)
    Ti 360-grado panorama a pakaimatangan ti Ariwanas ti Nagririmpuok a Bitbituen (ti maysa a naaramid a mosaiko dagiti retrato)

Dagiti nota

[urnosen | urnosen ti taudan]
  1. ^ Adda dagitoy taudan nga agtengtengngel a ti, nainget a panagsao, ti termino a Nagririmpuok a Bitbituen ket nasken a mangitudo laeng ti banda ti lawag a buklen ti ariwanas iti rabii a langit, bayat a ti ariwanas ket nasken a makaala ti napno a nagan nga Ariwanas ti Nagririmpuok a Bitbituen, wenno ti sabali pay a kas ti Ariwanas. Nupay kasta, saan a nalawag no kasano ti kawatiwat daytoy a pagalagadan, ken ti termino a Nagririmpuok a Bitbituen ket kankanayon a maus-usar kadagitoy a kontesto. Kitaen ti:
    • Freedman, Roger A.; Kaufmann, William J. (2007). Universe. WH Freeman & Co. p. 605. ISBN 0-7167-8584-6.
    • "Dagiti Ariwanas — Ariwanas a Nagririmpuok a Bitbituen". Encyclopædia Britannica. Vol. 19. Encyclopædia Britannica, Inc. 1998. p. 618.
  2. ^ Kitaen pay ti Bortle Nasipnget a Langit a Gantingan
  3. ^ Ti gantingan ket 1 mm dagup 1 ly.

Dagiti nagibasaran

[urnosen | urnosen ti taudan]
  1. ^ Gerhard, O. (2002). "Mass distribution in our Galaxy". Space Science Reviews. 100 (1/4): 129–138. arXiv:astro-ph/0203110. Bibcode:2002astro.ph..3110G. doi:10.1023/A:1015818111633.
  2. ^ a b c Christian, Eric; Safi-Harb, Samar. "Kasano ti kadakkel ti Nagririmpuok a Bitbituen?". NASA: Damagen ti maysa nga Astropisiko. Naala idi 2007-11-28.
  3. ^ "NASA – Ariwanas". NASA and World Book. Nasa.gov. Nobiembre 29, 2007. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2005-05-08. Naala idi 2010-08-10.
  4. ^ Staff (Disiembre 16, 2008). "Mano ti Bilang dagiti Bitbituen iti Nagririmpuok a Bitbituen?". Ti Law-ang tatta nga Aldaw. Naala idi 2010-08-10.
  5. ^ Frebel, A.; et al. (2007). "Discovery of HE 1523-0901, a strongly r-process-enhanced metal-poor star with detected uranium". The Astrophysical Journal. 660 (2): L117. arXiv:astro-ph/0703414. Bibcode:2007ApJ...660L.117F. doi:10.1086/518122.
  6. ^ a b McMillan, P. J. (Hulio 2011). "Mass models of the Milky Way". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 414 (3): 2446–2457. arXiv:1102.4340. Bibcode:2011MNRAS.414.2446M. doi:10.1111/j.1365-2966.2011.18564.x.
  7. ^ Gillessen, S.; et al. (2009). "Monitoring stellar orbits around the massive black hole in the Galactic Center". Astrophysical Journal. 692 (2): 1075–1109. arXiv:0810.4674. Bibcode:2009ApJ...692.1075G. doi:10.1088/0004-637X/692/2/1075.
  8. ^ "Ti Init". World Book at NASA. NASA. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2005-02-17. Naala idi 2010-03-22. Ti Init ket maysa kadagiti sumurok a 100 bilion a bitbituen iti Ariwanas a Nagririmpuok a Bitbituen. Daytoy ket agarup a 25,000 a lawag a tawtawen manipud iti tengnga iti Ariwanas, ket agtaytayyek ti maminsan ti lawlaw ti Tengnga a Galaktiko iti tunggal maysa a 250 a riwriw a tawtawen.
  9. ^ a b Bissantz, N.; Englmaier, P.; Gerhard, O. (2003). "Gas dynamics in the Milky Way: second pattern speed and large-scale morphology". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 340 (3): 949. arXiv:astro-ph/0212516. Bibcode:2003MNRAS.340..949B. doi:10.1046/j.1365-8711.2003.06358.x.
  10. ^ Kogut, A.; et al. (1993). "Dipole anisotropy in the COBE differential microwave radiometers first-year sky maps". The Astrophysical Journal. 419: 1. arXiv:astro-ph/9312056. Bibcode:1993ApJ...419....1K. doi:10.1086/173453.
  11. ^ "Collins nga Elementario Ingles a Disksionario – Kompleto ken saana Nakissayan 1991–2003 – Nagririmpuok a Bitbituen". Ti Tinawtawid a Siensia ti Amerikano a Diksionario. thefreedictionary.com. 2005. Naala idi 2012-05-20.
  12. ^ Harper, Douglas. "ariwanas". Online a Diksionario ti Etimolohia. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2015-06-03. Naala idi 2012-05-20.
  13. ^ Jankowski, Connie (2010). Pionero iti Lawag ken Uni. Compass Point Books. p. 6. ISBN 0-7565-4306-1.
  14. ^ Schiller, Jon (2010). Big Bang ken dagiti Nangisit nga Abut. CreateSpace. p. 163. ISBN 1-4528-6552-3.
  15. ^ a b c Cassan, A.; et al. (Enero 11, 2012). "One or more bound planets per Milky Way star from microlensing observations". Nature. 481 (7380): 167–169. arXiv:1202.0903. Bibcode:2012Natur.481..167C. doi:10.1038/nature10684. PMID 22237108.
  16. ^ Pasachoff, Jay M. (1994). Astronomia: Manipud ti Daga aginggana ti Law-ang. Harcourt School. p. 500. ISBN 0-03-001667-3.
  17. ^ Steinicke, Wolfgang; Jakiel, Richard (2007). Dagiti ariwanas ken ti kasano a panagpalaliiw kaniada. Dagiti pagsurotan ti panagpalpaliiw ti astronomo. Springer. p. 94. ISBN 1-85233-752-4.
  18. ^ Rix, Hans-Walter; Bovy, Jo (2013). "The Milky Way's Stellar Disk". The Astronomy and Astrophysics Review. in press. arXiv:1301.3168. Bibcode:2013A&ARv..21...61R. doi:10.1007/s00159-013-0061-8.
  19. ^ "How Big is Our Universe: How far is it across the Milky Way?". NASA-Smithsonian Education Forum on the Structure and Evolution of the Universe, at the Harvard Smithsonian Center for Astrophysics. Naala idi Marso 13, 2013.
  20. ^ Karachentsev, I. D.; Kashibadze, O. G. (2006). "Masses of the local group and of the M81 group estimated from distortions in the local velocity field". Astrophysics. 49 (1): 3–18. Bibcode:2006Ap.....49....3K. doi:10.1007/s10511-006-0002-6.
  21. ^ Vayntrub, Alina (2000). "Mass of the Milky Way". The Physics Factbook. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 13 Agosto 2014. Naala idi 2007-05-09.
  22. ^ Battaglia, G.; et al. (2005). "The radial velocity dispersion profile of the Galactic halo: Constraining the density profile of the dark halo of the Milky Way". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society: 433–442. arXiv:astro-ph/0506102. Bibcode:2005MNRAS.364..433B. doi:10.1111/j.1365-2966.2005.09367.x.
  23. ^ Finley, Dave; Aguilar, David (Enero 5, 2009). "Milky Way a Swifter Spinner, More Massive, New Measurements Show" (Press release). National Radio Astronomy Observatory. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 8 Agosto 2014. Naala idi 2009-01-20.
  24. ^ Reid, M. J.; et al. (2009). "Trigonometric parallaxes of massive star-forming regions. VI. Galactic structure, fundamental parameters, and noncircular motions". The Astrophysical Journal. 700: 137–148. arXiv:0902.3913. Bibcode:2009ApJ...700..137R. doi:10.1088/0004-637X/700/1/137.
  25. ^ Gnedin, O. Y.; et al. (2010). "The mass profile of the Galaxy to 80 kpc". The Astrophysical Journal. 720: L108. arXiv:1005.2619. Bibcode:2010ApJ...720L.108G. doi:10.1088/2041-8205/720/1/L108.
  26. ^ a b Jorge Peñarrubia; Yin-Zhe Ma; Matthew G. Walker; Alan McConnachie. "A dynamical model of the local cosmic expansion". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 433 (3): 2204–2022. doi:10.1093/mnras/stu879.
  27. ^ "The mass of the Milky Way and M31 using the method of least action". Naala idi Pebrero 6, 2014.
  28. ^ "On the shoulders of Giants: Properties of the Stellar Halo and the Milky Way mass distribution". Naala idi Agosto 8, 2014.
  29. ^ Villard, Ray (Enero 11, 2012). "The Milky Way Contains at Least 100 Billion Planets According to Survey". HubbleSite.org. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 23 Hulio 2014. Naala idi 2012-01-11.
  30. ^ Frommert, H.; Kronberg, C. (Agosto 25, 2005). "The Milky Way Galaxy". SEDS. Naala idi 2007-05-09.
  31. ^ Wethington, Nicholos. "How Many Stars are in the Milky Way?". Naala idi 2010-04-09.
  32. ^ Young, Kelly (Hunio 6, 2006). "Andromeda Galaxy hosts a trillion stars". NewScientist. Naala idi 2006-06-08.
  33. ^ Levine, E. S.; Blitz, L.; Heiles, C. (2006). "The spiral structure of the outer Milky Way in hydrogen". Science. 312 (5781): 1773–1777. arXiv:astro-ph/0605728. Bibcode:2006Sci...312.1773L. doi:10.1126/science.1128455. PMID 16741076.
  34. ^ Dickey, J. M.; Lockman, F. J. (1990). "H I in the Galaxy". Annual Review of Astronomy and Astrophysics. 28: 215. Bibcode:1990ARA&A..28..215D. doi:10.1146/annurev.aa.28.090190.001243.
  35. ^ Savage, B. D.; Wakker, B. P. (2009). "The extension of the transition temperature plasma into the lower galactic halo". The Astrophysical Journal. 702 (2): 1472. arXiv:0907.4955. Bibcode:2009ApJ...702.1472S. doi:10.1088/0004-637X/702/2/1472.
  36. ^ Borenstein, Seth (Pebrero 19, 2011). "Cosmic census finds crowd of planets in our galaxy". The Washington Post. Associated Press. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2011-02-21.
  37. ^ Sumi, T.; et al. (2011). "Unbound or distant planetary mass population detected by gravitational microlensing". Nature. 473 (7347): 349–352. arXiv:1105.3544. Bibcode:2011Natur.473..349S. doi:10.1038/nature10092. PMID 21593867.
  38. ^ "Free-Floating Planets May be More Common Than Stars". Pasadena, CA: NASA's Jet Propulsion Laboratory. Pebrero 18, 2011. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2011-12-09. Naala idi 2015-01-27. The team estimates there are about twice as many of them as stars.
  39. ^ Staff (Enero 7, 2013). "17 Billion Earth-Size Alien Planets Inhabit Milky Way". Space.com. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 6 Oktubre 2014. Naala idi Enero 8, 2013.
  40. ^ a b Overbye, Dennis (Nobiembre 4, 2013). "Far-Off Planets Like the Earth Dot the Galaxy". New York Times. Naala idi Nobiembre 5, 2013.
  41. ^ a b Petigura, Eric A.; Howard, Andrew W.; Marcy, Geoffrey W. (Oktubre 31, 2013). "Prevalence of Earth-size planets orbiting Sun-like stars". Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America. arXiv:1311.6806. Bibcode:2013PNAS..11019273P. doi:10.1073/pnas.1319909110. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2013-11-09. Naala idi Nobiembre 5, 2013.
  42. ^ Borenstein, Seth (2013-11-04). "8.8 billion habitable Earth-size planets exist in Milky Way alone". The Associated Press. NBC News.
  43. ^ Khan, Amina (4 Nobiembre 2013). "Milky Way may host billions of Earth-size planets". [Los Angeles Times. Naala idi 5 Nobiembre 2013.
  44. ^ Staff (Enero 7, 2013). "'Exocomets' Common Across Milky Way Galaxy". Space.com]. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 16 Septiembre 2014. Naala idi Enero 8, 2013.
  45. ^ Sale, S. E.; et al. (2010). "The structure of the outer Galactic disc as revealed by IPHAS early A stars". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 402 (2): 713–723. arXiv:0909.3857. Bibcode:2010MNRAS.402..713S. doi:10.1111/j.1365-2966.2009.15746.x.
  46. ^ Connors, Tim W.; Kawata, Daisuke; Gibson, Brad K. (2006). "N-body simulations of the Magellanic stream". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 371 (1): 108–120. arXiv:astro-ph/0508390. Bibcode:2006MNRAS.371..108C. doi:10.1111/j.1365-2966.2006.10659.x.
  47. ^ Coffey, Jerry. "Absolute Magnitude". Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2011-09-13. Naala idi 2015-01-27.

Adu pay a mabasbasa

[urnosen | urnosen ti taudan]

Dagiti akinruar a silpo

[urnosen | urnosen ti taudan]

Dagiti midia a mainaig iti Ariwanas ti Nagririmpuok a Bitbituen iti Wikimedia Commons
Dagiti inadaw a sasao a mainaig iti Nagririmpuok a Bitbituen iti Wikiquote (iti Ingles)

Naala manipud iti "https://ilo.wikipedia.org/w/index.php?title=Nagririmpuok_a_Bitbituen&oldid=396620"