Nasalakniban a Ladawan ti daga ti Aliwagwag
| Nasalakniban a Ladawan ti daga ti Aliwagwag | |
|---|---|
| Dissuor Aliwagwag | |
Kategoria V ti IUCN (nasalakniban a ladawan ti daga/ladawan ti baybay) | |
 Ti Diussuor Aliwagwag a kas makita manipud iti kalsada (2018) | |
.svg)  Lokasion idiay Filipinas | |
| Lokasion | Davao Oriental ken Davao de Oro, Filipinas |
| Kaasitgan a siudad | Bislig |
| Nagsasabtan | 7°44′35″N 126°17′56″E / 7.74306°N 126.29889°ENagsasabtan: 7°44′35″N 126°17′56″E / 7.74306°N 126.29889°E |
| Kalawa | 10,491.33 ektaria (25,924.6 acre) |
| Nabangon | Abril 5, 2011 |
| Mangituray a bagi | Departamento ti Enbironmento ken dagiti Masna a Rekurso |
Ti Nasalakniban a Ladawan ti daga ti Aliwagwag ket ti maysa a nasalakniban a lugar a mangpreserba iti maysa a pagayusan a lugar iti akin-abagatan nga isla ti Filipinas iti Mindanao iti Rehion ti Davao. Daytoy ket aglaon kadagiti taudana ti danum ti Karayan Cateel iti akin-abagatan a Kabambantayan ti Diuata a mangited iti taudan ti danum ken sibog para kadagiti kaarrubayan a talon ti bagas ken dagiti komunidad dagiti ili ti Davao Oriental ken Davao de Oro. Daytoy ket nanaganan manipud iti away iti adayo a purok iti ili ti Cateel iti ayan ti Dissuor Aliwagwag, ti katayagan a dissuor ti pagilian.[1]
Ti nasalakniban a ladawan ti daga ket parte ti National Integrated Protected Areas System iti Filipinas ken nabangon daytoy idi 2011 babaen ti Proklamasion Blng. 139 babaen ni Presidente Benigno Aquino III.[2] Daytoy ket immuna idi a komponente ti 1,927,400-ektaria (4,763,000-acre) a Reserba ti Bakir ti Agusan–Davao–Surigao a nairangarang idi 1931 babaen ti Proklamasion Blng. 369 babaen ni Gobernador-Heneral Dwight F. Davis a manin-adu a nabaliwan kadagiti napalabas a panawen tapno malukatan a pagminaan dagiti dadduma a lugar a nabaknang iti minerales a taudan ti danum.[3][4]
Deskripsion
[urnosen | urnosen ti taudan]
Mabirukan ti Aliwagwag iti Koridor ti Biodibersidad ti Akindaya a Mindanao nga aglaon iti maysa kadagiti kadakkelan a nabati a lugar iti tropikal a kabakiran iti tanap iti Filipinas.[5] Daytoy ket sakupenna ti kalawa iti 10,491.33 ektaria (25,924.6 acre) ken ti maysa a sona iti paglappedan iti 420.6 ektaria (1,039 acre) iti hidrolohiko a nabaknang a kaunegan a kabambantayan dagiti ili ti Cateel ken Boston iti Davao Oriental ken dagiti pay paset ti ili ti Compostela iti Davao de Oro.[2] Ti maysa a tributario ti Karayan Cateel a mangiraman iti Dissuor Aliwagwag ket agayus iti uneg ti parke manipud iti agtayag iti 1,660-metro (5,450 ft) a Bantay Agtuuganon iti Kabambantayan ti Diuata wenno ti Kordiliera ti Pasipiko ti Mindanao. Daytoy nga adu iti tuonna a dissuor nga addaan kadagiti 84 nga addang a sumakop manipud iti 6–110 kadapan (1.8–33.5 m) ket addaan iti agtipon a katayag iti 1,110 kadapan (340 m).[1] Mabirukan iti abagatan ti parke dagiti sakaanan ti turod nga agtayag iti 1,416-metro (4,646 ft) a Bantay Pasian nga agay-ayus iti Karayan Cateel iti pagbaetan dagiti dua a bantay ken agayus idiay Luek Cateel a malukatan idiay Baybay Filipinas ken iti Taaw Pasipiko.
Ti nasalakniban a ladawan ti daga ket buklen dagiti kabakiran ti tanap, nga adda met dagiti lugar ti bantay ken dagiti nalumot a kabakiran iti kaarrubayan dagiti pantok dagiti bantay. Ti bassit a komunidad ti Mandaya nga agsansanay iti agrikultura iti panagpukan ken panagpuor ken panagtalon iti plantasion ket mabirukan pay kadagiti akinbaba a bakras ti parke.[6] Iti asideg ti akindaya nga igid ket dagiti pagsibugan nga imburnal nga agturong iti Penned ti Cateel iti purok ti Aragon a mangsibog iti agarup a 1,600 ektaria (4,000 acre) a taltalon iti bagas kadagiti 11 a purok iti Cateel.
Maserrekan ti Aliwagwag babaen ti baro a Kalsada ti Compostela–Cateel nga agtaray iti uneg ti parke ken iti asideg ti dissuor a mangikapet iti akin-amianan a Davao Oriental iti Compostela. Daytoy ket mabirukan iti 15 milia (24 km) iti laud manipud iti Poblacion ti Cateel ken agarup a 200 milia (320 km) iti daya ti Siudad ti Davao.
Biodibersidad
[urnosen | urnosen ti taudan]Sakupen ti Aliwagwag ti maysa a nangruna a lugar ti billit ken biodibersidad iti Akin-ngato a Labneng ti Karayan Cateel iti kabambantayan ti Agtuuganon–Pasian. Ti bakirna ket pagtaengan ti agila ti Filipinas ken dagiti pay nadumaduma a naipangta ken endemiko a sebbangan ti billit a kas ti Visayan miniature babbler, little slaty flycatcher ken Lina's sunbird. Mangisangaili pay ti parke iti kali-agila ti Filipinas, Philippine dwarf kingfisher, spotted imperial pigeon, giant scops owl, ken salaksak ni Hombron.[6] Daytoy ket ayan pay dagiti katayagan a kayo iti Filipinas, ti rosewood ti Filipinas, a lokal nga ammo a kas ti toog. Kadagiti danum ti akinngato a Karayan Cateel, mabirukan ti maysa a karkarna a sebbangan ti ikan a tinawtawagan iti sawugnun babaen dagiti lokal nga agtataeng a kinalkalap a masida.[1]
Dagiti nagibasaran
[urnosen | urnosen ti taudan]- ^ a b c "The Highest Waterfall in the Philippines". USA Today. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2016-06-30. Naala idi Nobiembre 15, 2014.
- ^ a b "Proclamation No. 139, s. 2011". Official Gazette of the Republic of the Philippines. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2016-10-14. Naala idi Nobiembre 15, 2014.
- ^ "Administrative Order No. 66" (PDF). Department of Environment and Natural Resources. Naala idi Nobiembre 15, 2014.[permanente a natay a silpo]
- ^ "Proclamation No. 583, s. 1959". Official Gazette of the Republic of the Philippines. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2016-10-12. Naala idi Nobiembre 15, 2014.
- ^ "Eastern Mindanao Biodiversity Corridor". Conservation International. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2013-05-01. Naala idi Nobiembre 15, 2014.
- ^ a b "PH087 Mount Agtuuganon and Mount Pasian". BirdLife International. Naala idi Nobiembre 15, 2014.[permanente a natay a silpo]