Qing a Dinastia
Nalatak a Qing 大清  | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1644–1912 | |||||||||||
.svg) Wagayway | |||||||||||
| Nailian a kanta: 鞏金甌 "Gong Jin'ou" ("Tasa ti Natangken a Balitok") | |||||||||||
.svg) Ti Qing nga Imperio idi 1890. | |||||||||||
| Kapitolio | Beijing | ||||||||||
| Sapasap a sasao | Mandarin Insik,[1] Manchu, Mongol, Tibetano, Uighur,[2] adu dagiti rehional a pagsasao ken dagiti dialekto ti Insik | ||||||||||
| Relihion | Panagraem ti Langit, Shamanismo, Budismo, Taoismo, Islam, Kristianidad, Insik a relihion ti folk, dadduma pay | ||||||||||
| Gobierno | Patingga a monarkia | ||||||||||
| Emperador | |||||||||||
• 1644–1661 | Emperador Shunzhi | ||||||||||
• 1908–1912 | Emperador Xuantong | ||||||||||
| Nagturay | |||||||||||
• 1908–1912 | Emperatris Dowager Longyu | ||||||||||
| Kangrunaan a Ministro | |||||||||||
• 1911 | Yikuang | ||||||||||
• 1911–1912 | Yuan Shikai | ||||||||||
| Historikal a panawen | Imperial a panawen | ||||||||||
| 25 Abril 1644 | |||||||||||
| 27 Mayo 1644 | |||||||||||
| 1 Ag 1894–17 Ab 1895 | |||||||||||
| 10 Oktubre 1911 | |||||||||||
| 12 Pebrero 1912 | |||||||||||
| Kalawa | |||||||||||
| 1760 est. | 13,150,000 km2 (5,080,000 sq mi) | ||||||||||
| 1790 karkulo (mairaman dagiti basalo)[3] | 14,700,000 km2 (5,700,000 sq mi) | ||||||||||
| Populasion | |||||||||||
• 1740 | 140,000,000 | ||||||||||
• 1776 | 268,238,000 | ||||||||||
• 1790 | 301,000,000 | ||||||||||
| Kuarta | Tael (Tls.) | ||||||||||
| |||||||||||
Ti Qing a Dinastia, ken ti pay Imperio ti Nalatak a Qing wenno Nalatak a Qing, ket isu idi ti kinaudi nga imperial a dinastia ti Tsina, a nagturay manipud idi 1644 aginggana idi 1912 nga adda ti nabiit a, napaay a panagpabaro idi 1917. Daytoy ket sinakbayan idi babaen ti Ming a Dinastia ken sinaruno babaen ti Republika ti Tsina.
Ti dinastia ket binangon idi babaen ti Jurchen Aisin Gioro a sangkaputotan iti kontemporario a Amianan a daya a Tsina. Ti Aisin Gioro a daulo, a ni Nurhachi, nga isu idi ti immuna a basalo kadagiti Ming nga emperador, ket nangrugrugi a nangipagkaykaysa ti sangkaputotan a Jurchen idi naladaw a maikasangapulo ket innem a siglos. Babaen ti 1635, ti anak a lalaki ni Nurhachi a ni Hong Taiji ket mabalinda nga agtunton a pinagtitiponda ti maysa ken nagkaykaysa a tattao a Manchu ken nagrugrugida a nagpilpilit ti Ming a rummuar ti Liaoning idiay akin-abagatan a Manchuria. Idi 1644, ti Ming a kapitolio ti Beijing ket pinarukma idi babaen ti rebolto dagiti agtaltalon nga indauloan babaen ni Li Zicheng, ti dati nga opisial ti menor a Ming a nagbalin a daulo ti rebolto dagiti agtaltalon, nga idin ket nagirangarang ti Shun a dinastia. Ti kinaudi a nagturay ti Ming , ti Emperador Chongzhen, ket nagpakamatay idi natnag ti siudad. Idi napan ni Li Zicheng a simmuppiat ti Ming a heneral a ni Wu Sangui, ti naudi ket nakikadu a kadagiti Manchu ken linukatanda ti Bessang Shanhai kadagiti buyot ti Manchuria. Babaen ni Prinsipe Dorgon, nangagawda ti panagtengngel ti Beijing ken pinapanawda ni nabiit a Shun a Dinastia ni Li Zicheng . Ti kompleto a pasipikasion ti Tsina ket nagun-od idi agarup a 1683 babaen ni Emperador Kangxi.
Kadagiti napalabas a panawen ti panagturayan, ti Qing ket nagbalin nga adu a naitiptipon ti Insika kultura. Dagiti imperial a pangsubok ket nagtultuloy ken dagiti sibil a katulong ti Han ket nangimatmaton ti imperio a kinadduaan dagiti Manchu. Ti Qing ket nakaabot ti kangato ti babaen ti panagturay ni Emperador Qianlong idi maikasangapulo ket walo a siglo, a nagpadpadakkel ti labes kadagiti kasakbayan ken kinaudi a pagbeddengan ti Tsina. Ti imperial a kinadaksan ket inpakpakita babaen ti ministro a ni Heshen ken dagiti serie ti rebelion, dagiti masna a didigra, ken dagiti pannakaabak kadagiti gubat kadagiti bileg ti Europeano ket nagpakapsot ti Qing idi las-ud ti maikasangapulo ket siam a siglo. "Dagiti Di Agpapada a Tulag" ket nangited para iti Ekstrateritorialidad ken nagikkata kadagiti dakkel a luglugar dagiti tulagan a puerto manipud ti Insika kinaturay. Ti gobierno ket nagpadas ti panagpabaro idi las-ud ti Tignay ti Bukod a Panagpapigsa idi naladaw a maika-19 a siglo ket nakaiyeg laeng kadagiti bassit a nagbanagan. Ti panakaabak ti Umuna a Sino-Hapon a Gubat ti 1894–1895 ket isu ti taudan para iti gobierno ti Qing government ken ti nagbanagan ket nangipakpakita a ti reporma ket nangpabaro unay ti Hapon manipud ti Meiji Panagpabaro manen idi 1867,a naisangsangayan no maipada iti Tignay ti Bukod a Panagpapigsa idiay Tsina.
Ti 1911 a Wuchang a Yaalsa iti Baro a Buyot ket nangipatingga iti pannakatuang kenni emperatris Dowager Longyu ken ti kayyanak a Puyi idi Pebrero12, 1912. Uray pay no ti panakairangarang ti Republika ti Tsina, dagiti heneral ket nagtultuloyda a naglalaban para kadagiti simmarsaruno a dekada idi las-ud ti Apo ti Gubat a Panawen. Ti Puyi ket nabiit idi a naipasubli ti bilegna idiay Beijing babaen ti Zhang Xun idi Hulio 1917, ken idiay Manchukuo babaen ti Haponidi baetan ti 1932 ken 1945.
Dagiti nagibasaran
[urnosen | urnosen ti taudan]- ^ Samuel Wells Williams (1848). Ti Tengnga a pagarian: ti panagsukimat ti ... Insik nga imperio ken dagiti agtataeng... Vol. 1 (1 nga ed.). New York: Wiley & Putnam. p. 489.
- ^ Mark C. Elliott. Ti Manchu a Dalan: Dagiti walo a Wagayway ken Etniko a Identidad iti Naladaw nga Imperial a Tsina. Stanford, CA: Unibersidad ti Stanford a Pagmalditan, 2001. pp. 290-291.[1]
- ^ Turchin, Peter; Adams, Jonathan M.; Hall, Thomas D (Disiembre 2006). "Daya-Laud nga Orientasion dagiti Naipakasaritaan nga Imperio" (PDF). panagsukimat ti Warnakan a sistema ti lubong. 12 (2): 219–229. ISSN 1076–156x. Naiyarkibo manipud iti kasisigud (PDF) idi 2007-02-22. Naala idi 12 Agosto 2010.
{{cite journal}}: Kitaen ti pateg ti|issn=(tulong)
Dagiti taudan
[urnosen | urnosen ti taudan]- Bartlett, Beatrice S. Dagiti Monarkia ken Ministro: Ti Nalatak a onsilo idiay Mid-Ch'ing Tsina, 1723–1820, Berkeley ken Los Angeles: Unibersidad ti California a Pagmalditan, 1991. ISBN 978-0-520-06591-8.
- Ebrey, Patricia. Insik a Sibilisasion: Ti Taudan alibro (maika-2 nga edision), New York: Simon ken Schuster, 1993. ISBN 978-0-02-908752-7.
Adu pay a mabasbasa
[urnosen | urnosen ti taudan]- Cotterell, Arthur. (2007). Dagiti Imperial a Kapitolio ti Tsina - Ti Uneg a Pakaimatangan ti Nainlangitan nga Imperio. Londres: Pimlico. 304 pampanid. ISBN 978-1-84595-009-5.
- Elliot, Mark C. (2001). Ti Manchu a Dalan: Dagiti Walo a Wagayway ken Etniko nga Identidad ti Naladaw nga Imperial a Tsina. Stanford, CA: Unibersidad ti Stanford a Pagmalditan.
Dagiti akinruar a silpo
[urnosen | urnosen ti taudan]
Dagiti midia a mainaig iti Qing a Dinastia iti Wikimedia Commons
- Paset dagiti Ming ken Qing a dinastia ti "Populasion ti Tsina: Dagiti Mabasbasa ken Mapmapa." Naala idi 2008-11-10.