Kitaen ti taudan para iti Unitario nga estado

[[Papeles:Map of unitary and federal states.svg|thumb|upright=1.5|
{{legend|#2b3bb6;|Dagiti unitario nga estado}}
{{legend|#346733;|Dagiti [[pederasion]]}}]]

Ti '''unitario nga estado''' ket ti [[estado]] a naiturayan a kas agmaymaysa a bileg a ti [[sentral a gobierno]] ket isu ti kanungpalang a kangatuan ken dagiti ania man nga [[administratibo a pannakabingbingay]] (dagiti subnasional a yunit) ket mangisanay laeng kadagiti bileg a pinili nga indelegado ti sentral a [[gobierno]]. Kaaduan kadagiti estado iti lubong ket addaanda iti unitario a sistema ti gobierno. Kadagiti 193 a [[Dagiti estado a kameng ti Nagkaykaysa a Pagpagilian|kameng ti UN]], 165 kadagita ket naturayan iti unitario nga estado.

Maigiddiat dagiti unitario nga estado kadagiti pederal nga estado (dagiti [[pederasion]]) ken dagiti kompederal nga estado ([[kompederasion]]):
* Iti unitario nga estado, dagiti subnasional a yunit ket mapartuat ken mawaswas, ken dagiti bilegda ket mabalin a mapaadu wenno mapabassit, babaen ti sentral a gobierno. Urayno ti [[Bileg (sosial ken politikal)|politikal a bileg]] kadagiti unitario nga estado ket mabalin a maidelegado babaen ti [[debolusion]] iti [[lokal a gobierno]] babaen ti linteg, ti sentral a gobierno ket agtuloy nga isu ti kangatuan; daytoy ket mabalin a mangikkat kadagiti tignay dagiti naiyakar a gobierno wenno gawidanna dagiti bilegda.
** Ti [[Nagkaykaysa a Pagarian]] ket ti maysa a pagarigan iti unitario nga estado. Ti [[Eskosia]], [[Gales]], ken [[Akin-amianan nga Irlanda]] ket addaanda iti grado iti naiyakar a bileg, ngem ti kasta a naiyakar a bileg ket indelegado babaen ti [[Parlamento ti Nagkaykaysa a Pagarian]] a mabalin nga unilateral a mangitignay kadagitoy a linteg wenno mangwaswas kadagiti a naidelegado a gobierno.
** Adu kadagiti unitario a gobierno ken awananda kadagiti kasta a lugar ken awananda iti ania man a grado iti autonomia. Dagiti subnasional a lugar ket saanda a mabalin a mangikeddeng kadagiti ania man a bukodda a linteg. Dagiti kasta a pagarigan iti kasta a pagpagilian ket ti [[Suesia]], [[Norwega]]<ref>Ti [[Svalbard]] ket addaan iti basbassit nga autonomia ngem ti nangruna a daga. Daytoy ket dagus a tinengngel babaen ti gobierno ken awanan iti lokal a turay</ref> ken ti [[Republika ti Irlanda|Irlanda]].
* Kadagiti [[Pederalismo|pederal]] nga estado, iti panangiddiat, dagiti [[Pederado nga estado|estado]] wenno dagiti sabali a subnasional  a yunit ket makibinningayda iti kinaturay iti sentral a gobierno, ken dagiti estado a mangbukel iti pederasion ket addaanda iti maysa a kaadda ken ken dagiti annong ti bileg a saan a mabalin nga unilateral a mabaliwan babaen ti sentral a gobierno. Kadagiti dadduma a kaso, ti laeng pederal a gobierno ti addaan kadagiti kasta a bileg a naiyebkas a naidelegado iti dayta.
** Ti [[Estados Unidos]] ket maysa a pagarigan iti pederal nga estado. Babaen ti [[Batay-linteg ti Estados Unidos]], ti bileg ket nagbibingayan iti baetan ti [[Pederal a gobierno ti Estados Unidos|pederal a gobierno]] ken dagiti [[estado ti Estados Unidos]], a nalawag nga inbagbaga babaen ti [[Maikasangapulo nga Enimienda ti Batay-linteg ti Estados Unidos|maikasangapulo nga enimienda]], "Dagiti bileg a saan nga indelagado babaen ti Batay-linteg ti Estados Unidos, wenno iparit daytoy kadagiti Estado, ket respektibo a naireserbada kadagiti Estado, wenno iti tattao." Adu kadagiti pederal nga estado ket addaanda pay kadagiti unitario nga akinbaba nga agpang ti gobierno; bayat a ti Estados Unidos ket pederal, dagiti estado met ket unitarioda babaen ti  [[John Forrest Dillon#Alagaden ni Dillon|Alagaden ni Dillon]]&nbsp;– dagiti [[Kondado (Estados Unidos)|kondado]] ken dagiti [[munisipalidad]] ket addaan laeng iti turay a naited kaniada babaen dagiti [[Dagiti gobierno ti estado ti Estados Unidos|gobierno ti estado]] babaen kadagiti bukodda a [[Batay-linteg ti estado (Estados Unidos)|batay-linteg ti estado]] wenno babaen dagiti tignay ti [[Lehislatura ti Estado (Estados Unidos)|lehislatura]]. Kas pagarigan, iti senado ti Estados Unidos ti [[Connecticut]], ti gobierno ti kondado ket nawaswas idi 1960.

Ti debolusion (kasla iti pederasion) ket mabalin a simetrikal, a dagiti amin a subnasional a yunit ket addaan kadagiti isu met laeng a bileg ken kasasaad, wenno [[Asimetriko a pederalismo|asimetriko]], a dagiti rehion ken addaan iti agdumaduma a bileg ken kasasaad.

__TOC__ {{clear right}}

== Listaan dagiti unitario nga estado ==

=== Unitario a republika ===
{{Div col |colwidth=17em}}
* {{WP|Afghanistan}}
* {{WP|Albania}}
* {{WP|Algeria}}
* {{WP|Angola}}
* {{WP|Armenia}}
* {{WP|Azerbaijan}}
* {{WP|Bangladesh}}
* {{WP|Belarus}}
* {{WP|Benin}}
* {{WP|Bolivia}}
* {{WP|Botswana}}
* {{WP|Bulgaria}}
* {{WP|Burkina Faso}}
* {{WP|Burundi}}
* {{WP|Cameroon}}
* {{WP|Cape Verde}}
* {{WP|Central African Republic}}
* {{WP|Chad}}
* {{WP|Chile}}
* {{WP|China}}<ref>{{cite book |title=China Transformed: Historical Change and the Limits of European Experience |publisher=Cornell University Press |author=Roy Bin Wong}}</ref>
* {{WP|Colombia}}
* {{WP|Republic of the Congo}}
* {{WP|Costa Rica}}
* {{WP|Croatia}}
* {{WP|Cuba}}
* {{WP|Cyprus}}
* {{WP|Czech Republic}}
* {{WP|Djibouti}}
* {{WP|Dominica}}
* {{WP|Dominican Republic}}
* {{WP|Democratic Republic of the Congo}}
* {{WP|East Timor}}
* {{WP|Ecuador}}
* {{WP|Egypt}}
* {{WP|El Salvador}}
* {{WP|Equatorial Guinea}}
* {{WP|Eritrea}}
* {{WP|Estonia}}
* {{WP|Fiji}}
* {{WP|Finland}}
* {{WP|France}}
* {{WP|Gabon}}
* {{WP|The Gambia}}
* {{WP|Georgia}}
* {{WP|Ghana}}
* {{WP|Greece}}
* {{WP|Guatemala}}
* {{WP|Guinea}}
* {{WP|Guinea-Bissau}}
* {{WP|Guyana}}
* {{WP|Haiti}}
* {{WP|Honduras}}
* {{WP|Hungary}}
* {{WP|Iceland}}
* {{WP|Indonesia}}
* {{WP|Iran}}
* {{WP|Republic of Ireland|name=Irlanda}}
* {{WP|Israel}}
* {{WP|Italy}}
* {{WP|Ivory Coast}}
* {{WP|Kazakhstan}}
* {{WP|Kenya}}
* {{WP|Kiribati}}
* {{WP|Kyrgyzstan}}
* {{WP|Laos}}
* {{WP|Latvia}}
* {{WP|Lebanon}}
* {{WP|Lesotho}}
* {{WP|Liberia}}
* {{WP|Libya}}
* {{WP|Lithuania}}
* {{WP|Republic of Macedonia|name=Masedonia}}
* {{WP|Madagascar}}
* {{WP|Malawi}}
* {{WP|Maldives}}
* {{WP|Mali}}
* {{WP|Malta}}
* {{WP|Marshall Islands}}
* {{WP|Mauritania}}
* {{WP|Mauritius}}
* {{WP|Moldova}}
* {{WP|Mongolia}}
* {{WP|Montenegro}}
* {{WP|Mozambique}}
* {{WP|Myanmar}}
* {{WP|Namibia}}
* {{WP|Nauru}}
* {{WP|Nicaragua}}
* {{WP|Niger}}
* {{WP|North Korea}}
* {{WP|Palau}}
* {{WP|Palestine}}
* {{WP|Panama}}
* {{WP|Paraguay}}
* {{WP|Peru}}
* {{WP|Philippines}}
* {{WP|Poland}}
* {{WP|Portugal}}
* {{WP|Romania}}
* {{WP|Rwanda}}
* {{WP|Samoa}}
* {{WP|San Marino}}
* {{WP|São Tomé and Príncipe}}
* {{WP|Senegal}}
* {{WP|Serbia}}
* {{WP|Seychelles}}
* {{WP|Sierra Leone}}
* {{WP|Singapore}}
* {{WP|Slovakia}}
* {{WP|Slovenia}}
* {{WP|South Africa}}
* {{WP|South Korea}}
* {{WP|Sri Lanka}}
* {{WP|Suriname}}
* {{WP|Syria}}
* {{WP|Taiwan}}
* {{WP|Tajikistan}}
* {{WP|Tanzania}}
* {{WP|Togo}}
* {{WP|Trinidad and Tobago}}
* {{WP|Tunisia}}
* {{WP|Turkey}}
* {{WP|Turkmenistan}}
* {{WP|Uganda}}
* {{WP|Ukraine}}
* {{WP|Uruguay}}
* {{WP|Uzbekistan}}
* {{WP|Vanuatu}}
* {{WP|Vietnam}}
* {{WP|Yemen}}
* {{WP|Zambia}}
* {{WP|Zimbabwe}}
{{Div col end}}

=== Unitario a monarkia ===
{{Div col |colwidth=17em}}
* {{WP|Andorra}}
* {{WP|Antigua and Barbuda}}
* {{WP|Bahrain}}
* {{WP|The Bahamas}}
* {{WP|Barbados}}
* {{WP|Belize}}
* {{WP|Bhutan}}
* {{WP|Brunei}}
* {{WP|Cambodia}}
* {{WP|Denmark}}
* {{WP|Grenada}}
* {{WP|Jamaica}}
* {{WP|Japan}}
* {{WP|Jordan}}
* {{WP|Kuwait}}
* {{WP|Liechtenstein}}
* {{WP|Luxembourg}}
* {{WP|Monaco}}
* {{WP|Morocco}}
* {{WP|Netherlands}}
* {{WP|New Zealand}}<ref>{{cite web |url=http://www.teara.govt.nz/en/nation-and-government/page-2 |title=Story: Nation and government – From colony to nation |publisher=Manatū Taonga Ministry for Culture and Heritage |work=The Encyclopedia of New Zealand |date=29 Agosto 2013 |accessdate=19 Abril 2014}}</ref>
* {{WP|Norway}}
* {{WP|Oman}}
* {{WP|Papua New Guinea}}
* {{WP|Qatar}}
* {{WP|Saint Lucia}}
* {{WP|Saint Vincent and the Grenadines}}
* {{WP|Saudi Arabia}}
* {{WP|Solomon Islands}}
* {{WP|Spain}}
* {{WP|Sweden}}
* {{WP|Thailand}}
* {{WP|Tonga}}
* {{WP|Tuvalu}}
* {{WP|United Kingdom}}<ref>{{cite web |url=http://www2.rgu.ac.uk/publicpolicy/introduction/uk.htm |title=Social policy in the UK |publisher=Robert Gordon University – Aberdeen Business School |work=An introduction to Social Policy |accessdate=19 Abril 2014 |archive-date=2014-07-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140704080747/http://www2.rgu.ac.uk/publicpolicy/introduction/uk.htm |url-status=dead }}</ref>
* {{WP|Vatican City}}
{{Div col end}}

=== Dagiti 5 a kadakkelan nga unitario  nga [[Listaan dagiti pagilian babaen ti GDP (nominal)|estado babaen ti nominal a GDP]] ===

*{{WP|China}}
*{{WP|Japan}}
*{{WP|United Kingdom}}
*{{WP|France}}
*{{WP|Italy}}

=== Dagiti 5 a kadakkelan nga unitario nga [[Listaan dagiti pagilian babaen ti populasion|estado babaen ti populasion]] ===
*{{WP|China}}
*{{WP|Indonesia}}
*{{WP|Bangladesh}}
*{{WP|Japan}}
*{{WP|Philippines}}

=== Dagiti 5 a kadakkelan nga unitario nga [[Listaan dagiti pagilian ken territorio babaen ti dagup a kadakkel|estado babaen ti kalawa]] ===
*{{WP|China}}
*{{WP|Kazakhstan}}
*{{WP|Algeria}}
*{{WP|Democratic Republic of the Congo}}
*{{WP|Saudi Arabia}}

== Dagiti nagibasaran ==
{{Reflist}}

== Dagiti akinruar a silpo ==
* [http://openlearn.open.ac.uk/mod/oucontent/view.php?id=399008&section=5.1 Open University&nbsp;– Ti modelo ti debolusion idiay Nagkaykaysa a Pagarian]{{Natay a silpo|date=September 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}
* [http://openlearn.open.ac.uk/mod/oucontent/view.php?id=399008&section=5.2 Open University&nbsp;– Debolusion diay Eskosia]{{Natay a silpo|date=September 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}

{{DEFAULTSORT:Unitary State}}

[[Kategoria:Dagiti porma ti gobierno]]
[[Kategoria:Maipapan iti politika a heograpia]]