Suppiat nga Arabo-Israeli

Suppiat nga Arabo-Israeli
	; Liga ti Arabo Nakigubgubat iti Israel Israel Gaza Strip ken West Bank
Petsa	1948–agdama
Lokasion	Tengnga a Daya ken Amianan nga Aprika
Resulta	Panagsardeng ti laban: Nairugi ti sardeng ti laban iti Siria, Ehipto ken Hordania manipud idi 1973.; Tulagan ti kappia iti Ehipto ket napirmaan idi 1979.; Pangtunosan idiay Oslo kadagiti Palestina a nakaiturongan ti panakabangon ti PNA idi 1993.; Tulag iti kappia iti Hordania a napirmaan idi 1994.; Panagsardeng ti laban iti Turay ti Palestina manipud idi 2004.; Panagsardeng ti laban iti Lebanon manipud idi 2006.; Panagsardeng ti laban iti Hamas (Gaza Strip) manipud idi 2012.;
Dagiti makigubgubat
Israel; Dagiti boluntario ti Mahal (1947–49); Nagkaykaysa a Pagarian (1956 only); Pransia (1956 laeng); Partido Kataeb (1978–82); Estsado ti Nawaya a Lebanon (1978–84); Buyot ti Abagatan a Lebanon (1984–2000); Nangsuporta:; Estados Unidos (1973–)	Amin a Palestina (1948–59) AHW (1947–49); Fedayeen (1949–64); Liga ti Arabo Ehipto (1948–78); Hordania (1948–94); Lebanon (1948–67); Irak (1948–2003); Siria (1948–); PLO (1964–1993); Nailian a Turay ti Palestina (2000–05); Gaza Strip (2006–) Nangsuporta:; Kappon ti Sobiet (1967–91); Iran (2006–2012)
Dagiti agbilbilin ken daulo
David Ben-Gurion; Chaim Weizmann; Yigael Yadin; Yaakov Dori; David Shaltiel; Isser Be'eri; Moshe Dayan; Yisrael Galili; Yigal Allon; Shimon Avidan; Yitzhak Pundak; Yisrael Amir;	John Bagot Glubb; ; Habis al-Majali; Abd al-Q. al-Husayni †; Hasan Salama †; Fawzi Al-Qawuqji; Ahmed Ali al-Mwawi; Haj Amin Al-Husseini; Ari Farouk I; Ahmad Ali al-Mwawi; Muhammad Naguib; Azzam Pasha;
Dagiti nadangran ken natnatay
	74,000 a militar ti natnatay; 18,000 a paisano ti natnatay; (1945–1995)

Ti suppiat nga Arabo–Israeli (Arabiko: الصراع العربي الإسرائيلي‎ Al-Sira'a Al'Arabi A'Israili; Hebreo: הסכסוך הישראלי-ערבי‎ Ha'Sikhsukh Ha'Yisraeli-Aravi) ket mangitudo ti politikal nga irteng ken dagiti suppiat a militar a nagbaetan ti Liga ti Arabo ken Israel ken ti nagbaetan dagiti Arabo ken dagiti Israeli. Dagiti tinaudan ti moderno a suppiat nga Arabo–Israeli ket nagtaud ti panagrang-ay ti Sionismo ken Arabo a nasionalismo iti patingga ti maika-19 a siglo. Ti teritorio nga inkedkeddeng babaen dagiti tattao a Hudio a kas ti bukodda a naipakasaritaan a pagilian ket inkedkeddeng met babaen ti Pan-Arabo a tignay a kas naipakasaritaan ken agdama a tagikua dagiti Palestino nga Arabo,^[2] ken iti Pan-Islamiko a kontesto, a kas dagdaga ti Muslim. Ti suppiat a nagbaetan dagiti Palestino a Hudio ken dagiti Arabo ket rimsua idi nasap anga maika-20 a siglo idi las-ud ti riribok ti 1920 Nebi Musa, a dimmakkel iti napno a gatad ti sibil a gubat idi 1947 ken naipadakkel kadagiti pagilian ti Liga ti Arabo iti pannakapartuat ti moderno nga Estado ti Israel idi Mayo 1948.

Ti suppiat, a nangrugi a kas maysa a politikal ken nasionalista a suppiat kadagiti binglayan a panagtunton ti teritorio kalpasan ti pannakarebba ti Otomano nga Imperio, ken napan kadagiti napalabas a tawen manipud ti dakkel ti gatadna arehional a suppiat iti ad-adu a lokal a suppiat ti Israeli–Palestinio, a dagiti dakkel ti gatadna a pannakibusor ket kaaduan a nagpatingga iti panagsardeng ti laban, kalpasan ti 1973 a Gubat ti Oktubre. Iti kasta, dagiti tulagan ti kappia ket napirmaan babaen ti Israel ken Ehipto idi 1979, ken ti Israel ken Hordania idi 1994. Dagiti Pagtunosan ti Oslo ket nakaiturongan ti pannakapartuat ti Nailian a Turay ti Palestina idi 1993, ngem ti kanungpalan a tulagan ti kappia ket saan pay a naabutan. Ti maysa a panagsardeng ti laban ket agdama nga agtaltalinaay iti baetan ti Israel ken Siria, ken ti Lebanon (manipud idi 2006). Ti suppiat a baetan ti Israel ken ti tinrayan ti Hamas a Gaza, a nagbanagan ti panagsardeng ti laban idi 2009 (urayno ti panaglablaban ket nagtultuloy manipud idin), urayno saan a dagus a mainaig ti Liga ti Arabo daytoy ket kadawyan a nairamraman a kas paset ti suppiat ti Israeli–Palestina isunga daytoy ket ti suppiat nga Arabo–Israeli. Urayno adda dagiti tulagan ti kappia iti Ehipto ken Hordania ken ti sapsap a kaadda dagiti panagsardeng ti laban, ti Arabo a lubong ken ti Israel ket sapasap nga agtultuloyda nga agkabusor a maipanggep kadagiti naisangayan a teritorio.

Pakaammo

Dagiti relihioso nga aspeto ti suppiat

Adda dagitigrup a nmangsuppiat ti proseso ti kappia ken mangawag kadagiti relihioso nga argumento para kadagiti saan a agkomprimisio a puestoda.^[3] Ti kontemporaneo a pakasaritaan ti suppiat ti Arabo–Israeli ket adu unay a naapektaran babaen kadagiti pammati ti relihion dagiti nadumduma a bangir ken dagiti pakaimatanganda iti kapanunotan ti napili a tattao kadagiti annurotenda a maipanggep iti "Naikari a Daga" ken ti "Napili a Siudad" ti Herusalem.^[4]

Ti Daga ti Canaan wenno Eretz Yisrael (Daga ti Israel) idi ket, segun ti Biblia a Hebreo, ket inkari babaen ti Dios kadagiti Annak ti Israel. Daytoy ket naibagbaga pay iti Koran. Iti manipestona idi 1896, Ti Estado ti Hudio, ni Theodor Herzl ket nangulit-ulit a nangireperensia iti konsepto ti Biblia iti Naikari a Daga. Ti Likud ket isu iti agdama a kangrunaan a partido ti politika idiay Israeli a nangiraman ti tunton ti Biblia iti Daga ti Israel iti platapormana.^[5]

Dagiti Muslim ket nagtuntonda met kadagiti karbengan iti dayta a daga segun ti Koran.^[6]Iti pannakaigiddiat iti panagtunton iti Hudio a daytoy a daga ket naikari laeng kadagiti kaputotan ni Isaac ti ub-ubing nga anak a lalaki ni Abraham, agrinnasonda a ti Daga ti Canaan ket naikari idi iti inkeddengda a laklakay nga anak a lalaki a ni Ishmael, a tinunton a nakaputotan dagiti Arabo.^[6] Iti pay maipatinayo, raraemen pay dagiti Muslim dagiti adu a sitio a nasantuan para kadagiti Biblikal nga Israelita, kas ti Kueba dagiti Patriarka ken ti Bantay Templo. Kadagiti napalabas a 1,400 tawen, dagiti Muslim ket nagbangonda kadagiti islamiko a dulon ti daga kadagitoy asitio ti taga-ugma nga Israelita, kas ti Simborio ti Bato ken ti Meskita Al-Aqsa idiay Bantay Templo, ti kasantuan a sitio iti Hudaismo. Daytoy ket nakaiyegan ti panagsuppiat dagityo dua a grupo no sino ti pudno nga agtagikua iti Herusalem. Insursuro ti Muslim a ni Mahoma ket limmabas babaen ti Herusalem iti immuna a pabanagbanniagan iti langit. Ti Hamas, nga isu ti mangituray iti Gisla ti Gaza, ket mangtunton nga amin a daga ti Palestina (dagiti agdama a teritorio ti Israel ken Palestina, ket maysa nga Islamiko a waqf a nasken nga iturayan babaen dagiti Muslim.^[7]

Dagiti Kristiano a sionista ket masansan a mangsuporta ti Estado ti Israel gapu ta ti taudan a karbengan dagiti Hudio iti Nasantun a Daga, a kas naisingasing, kas pagarigan, babaen ni Paul iti Dagiti Romano 11. Ti Sionismo a Kristiano ket mangisursuro a ti panagsubli dagiti Hudio idiay Israel ket kammasapulan para iti Maikadua nga Iyu-umay ni Kristo.^[8]^[9]

Dagiti nagibasaran

^ Pollack, Kenneth, M., Arabs at War: Military Effectiveness, University of Nebraska Press, (2002), pp. 93–94, 96.
^ "Nailian a Dokumento ti Linteg ti Palestino – Artikulo 6". Mfa.gov.il. Naala idi 2013-01-19.
^ Weinberger, Peter E. (Mayo 2004). "Incorporating religion into israeli-palestinian peacemaking: recommendations for policymakers" (PDF). Center for World Religions, Diplomacy, and Conflict Resolution, Institute for Conflict Analysis and Resolution, George Mason University. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2011-06-27. Naala idi 2015-01-23.{{cite web}}: Panagtaripato ti CS1: bot: di ammo ti kasasaad ti kasisigud nga URL (silpo)
^ Avi Beker, The Chosen: The History of an Idea and the Anatomy of an Obsession, New York: Palgrave Mcmillan, 2008
^ "Likud – Platform". Knesset.gov.il. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi Oktubre 6, 2008. Naala idi Septiembre 4, 2008.
^ ^a ^b 'Jerusalem in the Qur'an', Masjid Dar al-Qur'an, Long Island, New York. 2002
^ "The Avalon Project : Hamas Covenant 1988". Avalon.law.yale.edu. Agosto 18, 1988. Naala idi Mayo 4, 2012.
^ "Seven Major Prophetic Signs Of The Second Coming". Gracethrufaith.com. Disiembre 31, 2011.
^ Review of On the Road to Armageddon: How Evangelicals Became Israel's Best Friend

Dagiti akinruar a silpo

Dagiti midia a mainaig iti Suppiat nga Arabo-Israeli iti Wikimedia Commons
Ministro ti Ganganaet a Pannakibiang ti Israel
Dagiti Estado ti Liga ti Arabo

[Pollack-1] Pollack, Kenneth, M., Arabs at War: Military Effectiveness, University of Nebraska Press, (2002), pp. 93–94, 96.

[2] "Nailian a Dokumento ti Linteg ti Palestino – Artikulo 6". Mfa.gov.il. Naala idi 2013-01-19.

[3] Weinberger, Peter E. (Mayo 2004). "Incorporating religion into israeli-palestinian peacemaking: recommendations for policymakers" (PDF). Center for World Religions, Diplomacy, and Conflict Resolution, Institute for Conflict Analysis and Resolution, George Mason University. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2011-06-27. Naala idi 2015-01-23.{{cite web}}: Panagtaripato ti CS1: bot: di ammo ti kasasaad ti kasisigud nga URL (silpo)

[4] Avi Beker, The Chosen: The History of an Idea and the Anatomy of an Obsession, New York: Palgrave Mcmillan, 2008

[5] "Likud – Platform". Knesset.gov.il. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi Oktubre 6, 2008. Naala idi Septiembre 4, 2008.

[JQ-6] 'Jerusalem in the Qur'an', Masjid Dar al-Qur'an, Long Island, New York. 2002

[7] "The Avalon Project : Hamas Covenant 1988". Avalon.law.yale.edu. Agosto 18, 1988. Naala idi Mayo 4, 2012.

[8] "Seven Major Prophetic Signs Of The Second Coming". Gracethrufaith.com. Disiembre 31, 2011.

[9] Review of On the Road to Armageddon: How Evangelicals Became Israel's Best Friend

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]