Bantay Guiting-Guiting
| Bantay Guiting‑Guiting | |
|---|---|
 Dagiti pisolpisol a pantok a mangited iti nagan ti Bantay Guiting-Guiting. | |
| Kangatuan a punto | |
| Kangato | 2,058 m (6,752 ft) |
| Kalatak | 2,058 m (6,752 ft) |
| Listaan | Ultra |
| Nagsasabtan | 12°24′50″N 122°34′04″E / 12.413889°N 122.567778°ENagsasabtan: 12°24′50″N 122°34′04″E / 12.413889°N 122.567778°E |
| Pananginagan | |
| Patarus | pisolpisol (Romblomanon) |
| Heograpia | |
.svg)  Bantay Guiting‑Guiting .svg) Bantay Guiting‑Guiting Bantay Guiting‑Guiting (Filipinas) | |
| Pagilian | Filipinas |
| Rehion | MIMAROPA |
| Probinsia | Romblon |
| Panagsang-at | |
| Sinang-at | 1982 |
Ti Bantay Guiting-Guiting ket ti kangatuan a bantay iti probinsia ti Romblon a mabirukan iti tengnga ti Isla Sibuyan ken iturayanna ti intero nga isla. Ti Guiting-Guiting, ti kayatna a sawen iti lokal a dialekto a Romblomanon ket "pisolpisol". Ti bantay ket maysa kadagiti pagtengngaan a punto iti deklarasion iti lugar ti dibersidad ti Sibuyan. Ti intero nga isla ket namin-adun a naiyasping iti gatad ti endemisno a biodibersidad ti is-isla ti Galapagos. Daytoy nga endemismo ket isu ti nakaiturongan iti pannakasalaknb ti bantay ken dagiti bakrasna babaen ti Masna a Parke ti Bantay Guiting-Guiting, a naitakder idi 1996.[1] Sakupen pay ti parke ti asideg a Bantay Nailog (789 masl) iti laud.
Pannagna
[urnosen | urnosen ti taudan]
Daytoy ket masansan a makunkuna a kas ti Bantay G2[2], ngem ti birngas ket saan nga awaten dagiti lokal nga agnanaed gapu ta mangdisrespeto iti indihenio a nagan iti sagrado a lugar. Silulukat ti bantay iti amin a paset ti tawen para iti pannagna. Dagiti dua nga agdama nga adda a dalan: ti Dalan Tampayan manipud iti amianan, ken ti Dalan Olango manipud iti abagatan. Dagiti pammalubos iti pannagna ken dagiti tarabay ket magun-od manipud iti opisina ti DENR iti ili ti Magdiwang. Ti intero nga akinngato a dalan ket buklen dagiti naiparang, naburak, ken natadem nga ultramapiko a batbato ken dagiti dakkel a bato. Ti pantok a lugar ti Bantay Guiting-Guiting ket kangrunaan a dagiti nawaya a lugar dagiti bassit a kayo ken karuotan nga agraman kadagiti naiparang a bato kadagiti pisolpisol a pantok.
Ngem ti kaatiddog ken kapaut ti panagkalay-at ket relatibo nga ab-ababa, dua nga aldaw a panaguli ken maysa nga aldaw a bumaba, daytoy a bantay ket ammo pay laeng a kas ti karigatan ken ti teknikal a nakarit a makalay-at a bantay iti Filipinas, a kakuyog ti Bantay Halcon iti Mindoro ken Bantay Mantalingajan iti Palawan.
Pakasaritaan
[urnosen | urnosen ti taudan]Idi Mayo1982, babaen ti panangipangulo ni Arturo Valdez, ti maysa a nagkaykaysa a timpuyog manipud iti naikuartel iti Bacolod a Philippine Mountaineering Society (PMS) ken ti Unibersidad ti Filipinas (UP), kinalay-at ti timpuyog ti bantay, daytoy a panagkalay-at ket isu ti immuna iti pakasaritaan.[3]
Iti daytoy nga ekspedision nga iti maysa pantok, ammo itan a kas ti "Pantok ni Mayo" ket nanaganan idi manipud iti maysa kameng ti timpuyogan, ni Mayo Monteza, a nagrambak iti kasangayna iti las-ud iti panagkalay-at, bayat a ti maysa taudan ti ubbog ti danum ket ammo itan a kas ti "Ubbog ni Bulod" ket nanaganan manipud iti maysa kadagiti lokal a tarabay, ni Bulod, a nagboluntario (a kakuyog dagiti sabali a lokal nga agnanaed) a kimmuyog iti panagkalay-at.[3]
Napaay ti timpuyo a nakapan iti pantok iti daytoy nga immuna a panagipadas, ngem nagsublida kalpasan iti dua a lawas. Idi 17 Hunio 1982, uppat nga agkalkalay-at ti immuna a nagtakder iti pantok. Dagiti naganda ket Mon Ruiz, Kim Valino, Roel Tan Torres (dagiti montenaro UP) ken Edwin Gatia iti timpuyog ti PMS.[3]
Biodibersidad
[urnosen | urnosen ti taudan]
Ti Isla Sibuyan ket addaan iti nakaro nga endemismo gapu iti kaadayona. Ad-adu ngem kagudua iti Isla ket nabungotan iti bakir. Dagiti preliminario a reporta ket mangiraman a ti densidad ti bakir iti Sibuyan ket 1,551 a kaykayo iti tunggal maysa nga ektaria a mangaramid daytoy iti kapusekan a bakir a nairehistro iti Filipinas. Adda pay dagiti napno a sakop ti bakir iti Filipinas a buklen dagiti parakad, tanap, montane, dagiti nalunotan a bakir, nawaya a lugar dagiti bassit a kayo, ken karuotan manipud iti igid ti baybay aginggana iti pantok ti Bantay Guiting-Guiting.
Adda dagiti agarup a 700 a sebbangan ti vascular a mula, a mairaman dagiti 54 a sebbangan nga endemiko iti isla. Dagitoy ket mairaman ti Nepenthes sibuyanensis (Sibuyano a Pitcher a Mula); Heterospathe sibuyanensis Becc. (Bil-is), Agamyla sibuyanensis (Sibuyano a lipstick a mula); Myrmephytum beccarii Elmer (Sibuyano a kuton a mula); Begonia gitingensis Elmer (Guiting-guiting begonia).
Adda dagiti nairehistron a 130 a dagup a dagiti sebbangan dagiti billit iti parke, kadagitoy ket 102 dagiti ammo wenno naipagpagarup nga agpatpataud a residente. Adda pay dagiti (9) a patneng a saan nga agtayab a sebbangan ti terestial a mamalia, dagiti siam a sebbangan ti paniki, maysa kadagitoy ket endemiko, ken dagiti (9) alutiit ken tekka.[4]
Dagiti ladawan
[urnosen | urnosen ti taudan]-
Ti Pantok España iti abagatan ti pantok. -
Agsagsagana dagiti agkalay-at iti pantok manipud iti amianan a bangir (Dalan Tampayan). -
Ti Bantay Guiting-Guiting kas mabuya manipud iti abagatan.
Kitaen pay
[urnosen | urnosen ti taudan]Dagiti nagibasaran
[urnosen | urnosen ti taudan]- ^ "Mt. Guiting-Guiting Natural Park". mimaropa.denr.gov.ph (iti Ingles). Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2018-05-18. Naala idi 2018-05-18.
- ^ Lasco, Gideon (26 Marso 2008). "Mount Guiting-Guiting". Pinoy Mountaineer. Naala idi 28 Marso 2008.
- ^ a b c Lasco, Gideon (14 Septiembre 2008). "MountainTalk #2: Edwin Gatia recalls the first-ever Guiting-Guiting climb". Pinoy Mountaineer. Naala idi 30 Septiembre 2014.
- ^ "Mt. Guiting-Guiting Natural Park". mimaropa.denr.gov.ph (iti Ingles). Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2018-05-18. Naala idi 2018-05-18.