Pantok Musuan
| Pantok Musuan | |
|---|---|
| Bantay Calayo | |
 | |
| Kangatuan a punto | |
| Kangato | 646 m (2,119 ft) [1] |
| Listaan | Aktibo a bulkan |
| Nagsasabtan | 7°52′36″N 125°4′6″E / 7.87667°N 125.06833°ENagsasabtan: 7°52′36″N 125°4′6″E / 7.87667°N 125.06833°E |
| Heograpia | |
.svg)  Pantok Musuan Lokasion idiay Filipinas | |
| Lokasion | Mindanao |
| Pagilian | Filipinas |
| Rehion | Akin-amianan a Mindanao |
| Probinsia | Bukidnon |
| Ili | Maramag |
| Heolohia | |
| Kita ti bantay | Simborio ti lava |
| Naudi a bimtak | 1886 wenno 1887 |
| Panagsang-at | |
| Dalan (kalakaan) | Pagnaen |
Ti Pantok Musuan wenno Bantay Musuan ammo pay kas Bantay Calayo (/kəˈlɑːjoʊ/, literal a kayatna a sawen ket "Bantay ti Apuy") ket ti maysa nga aktibo a bulkan iti isla ti Mindanao idiay Filipinas. Daytoy ket 4.5 kilometro (2.8 mi) iti abagatan ti siudad ti Valencia, probinsia ti Bukidnon, ken 81 kilometro (50 mi) iti abagatan a daya ti Siudad ti Cagayan de Oro.
Dagiti pisikal a pakailasinan[urnosen | urnosen ti taudan]
Ti Musuan ket maysa a simborio ti lava ken napdsok ti bakrasna ket agsukog iti balisongsong.
Daytoy ket addaan iti kangato iti 646 metro (2,119 ft) asl, ken ti diametro ti babana ket 3 kilometro (1.9 mi).
Dagiti panagbettak[urnosen | urnosen ti taudan]
Inreporta ti Instituto ti Filipinas iti Bulkanolohia ken Sismolohia a ti Musuan ket bimtak idi 1866 ken 1867, ngem inrehistro pay ti Programa ti Global a Bulkanismo ti Instituto ti Smithsoniano ti sabali a panagbettak, a mabalin a preatiko, a "nanguram amin iti adda iti likmutna." Ti panagbettak kano a napasamak kadagiti uppat a tawen sakbay iti panagbisita ti maysa a Hesuita a padi idi 1891, a nangireporta a saana nga as-asideg a mausig ti bulkan gapu ti napigsa a solpatariko nga aktibidad.[1]
Ti napigsa nga adu a panaggingined ket napasak iti asideg ti Musuan idi 1976, ken manen idi agarup a tengnga ti 2011.[1]
Ti Musuan ket maysa kadagiti aktibo a bulkan ti Filipinas, ken isuda amin ket parte ti singsing ti apuy ti Pasipiko.
Flora[urnosen | urnosen ti taudan]
Ti akin-amianan a bakras ti Bantay Musuan ket naabungotan pay laeng iti napusek a kabakiran. Dagiti dadduma ket kaaduan a naabungotan babaen ti pan-aw a ruot (Imperata cylindrica). Dagiti regget ti panamulmula iti kabakiran kadagiti awan mulana a luglugar, kadagiti programa iti panagmula iti kayo ken babaen ti dagiti miembro ti Unibersidad ti Tengnga a Mindanao, ket nakabangon iti temporario a kabakiran ti Acacia mangium ken dagiti koniperio.
Adda dagiti 524 a sebbangan dagiti mula idiay Bantay Musuan babaen dagiti 353 a henero ken dagiti 135 a pamilia. Dagiti 301 a sebbangan ket dagiti kayo, 51 a babassit a kaykayo, 50 a ruruot, dagiti 46 a hierba, dagiti 42 nga agkalatkat a mula, dagiti 31 a pako, ken dagiti 3 a kumaddua iti pako. Dagiti 188 a sebbangan (35%) ket nangrunada iti ekonomia, dagiti 128 a sebbangan (24%) ket endemikoda, ken 3 (1%) dagiti madangran a sebbangan. Ti pantok Musuan ket addaan kadagiti agarup a 6,354 a kayo. Ti kaaduan a sebbangan ti kayo (iti densidad ket prekuensia) ket dagiti Melanolepis multiglandulosa (kayo a Kamala) ken Colona serratifolia, sarunuen babaen ti Clausena brevistyla ken Alstonia scholaris (kayo a Blackboard).[2] Dagiti tallo a sebbangan ti pteridophyta ket lokalda a maipangta: ti Marsilea crenata ("apat-apat"), Ceratopteris thalictroides ("pakung-sungay"), ken Lycopodiella cernua (clubmoss). Dagiti 10 a sebbangan ti pteridophyta ket endemikoda iti lugar.[3]
Pakasaritaan ken Impraestruktura[urnosen | urnosen ti taudan]
Awanan ti Bantay Musuan kadagiti ania man a makita nga abut ti bulkan, ken nakaiturongan daytoy kadagiti lokal nga eskeptisimo a daytoy ket maysa nga aktibo a bulkan.[4] Uray kasta, ti ladawan nga ipakpakita ti karuay a naganna iti 'Bantay Calayo' (Bantay ti Apuy) ken dagiti sarsarita nga inbagbaga dagiti lokal a taga-tribu ti Bukidnon ket mangbutbuteng kadagiti tattao iti relatibo a bassit a banatay a saan nga aglanga a kas maysa a bulkan.[5]
Ti Siudad ti Valencia ket mabirukan iti amianan iti panto, ti Unibersidad ti Tengnga a Mindanao (CMU) ken Baranggay Dologon iti abagatan a laud, ken ti Karayan Pulangi iti intero nga akindaya a bangir.[6]
Kitaen pay[urnosen | urnosen ti taudan]
- Listaan dagiti aktibo a bulkan ti Filipinas
- Listaan dagiti mabalin nga aktibo a bulkan ti Filipinas
- Listaan dagiti di aktibo a bulkan ti Filipinas
- Instituto ti Filipinas iti Bulkanolohia ken Sismolohia
- Bulkan
Dagiti nagibasaran[urnosen | urnosen ti taudan]
- ^ a b c d "Musuan". Programa ti Global a Bulkanismo (iti Ingles). Instituto ti Smithsoniano. Naala idi Disiembre 5, 2009.
- ^ Assessment of plant diversity in Mt. Musuan, Bukidnon. by Victor B. Amoroso, Florfe M. Acma, and Jonna A. Timada, CMU Journal of Science[permanente a natay a silpo]
- ^ Pteridophyte and Gymnosperm Diversity in Musuan, Bukidnon. Victor B. Amoroso, Philippine Journal of Systematic Biology, Hulio 2007; Naala idi Disembre 2010
- ^ "Musuan Peak, Bukidnon". Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2016-03-03. Naala idi 2017-08-17.
- ^ "Bulkan Calayo, Filipinas". Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2016-03-03. Naala idi 2017-08-17.
- ^ Wikimapia: Musuan Peak