Kitaen ti taudan para iti Bantay Pulag

{{Infobox bantay
| name = Bantay Pulag
| photo = Ph mtpulag.jpg
| photo_caption = 
| elevation_m = 2922
| elevation_ref = <ref name=ferranti>{{cite web|url=http://www.peaklist.org/WWlists/ultras/philippines.html|title=Banbantay ti Filipinas – 29 a Panpantok ti Bantay nga addaan iti prominensia kadagiti 1,500 metro wenno ad-adu|last1=de Ferranti|first1=Jonathan|last2=Maizlish|first2=Aaron|accessdate=31 Enero 2011}}</ref>
| prominence_m = 2922
| prominence_ref = <ref name=ferranti /><br /><small>[[Listaan dagiti pantok babaen ti prominensia|Maika-106]]</small>
| listing = [[Ultra prominente a pantok|Ultra]]
| location = [[Luzon]], [[Filipinas]]
| map = Filipinas
| map_caption = Lokasion idiay Filipinas
| map_size =
| label_position = right
| coordinates = {{coord|16|35|0.86|N|120|53|0.93|E|type:mountain_region:PH_scale:100000|format=dms|display=inline,title}}
| coordinates_ref = 
| topo = 
| type = 
| age = 
| last_eruption = 
| first_ascent = Di ammo
| easiest_route = Magna
}}

[[Papeles:Bundok Pulag.jpg|thumb|Bantay Pulag]]

Ti '''Bantay Pulag''' (wenno sagpaminsan pay '''Bantay Pulog''') ket isu ti maikadua a kangatuan a [[bantay]] idiay [[Filipinas]]. Isu daytoy ti kangatuan a pantok idiay [[Luzon]] kadagiti 2,922 a metro iti ngato ti lessaad ti baybay. Dagiti pagbeddengan a nagbaetan ti [[Dagiti probinsia ti Filipinas|probinsia]] ti [[Benguet]], [[Ifugao]], ken [[Nueva Vizcaya]] ket agsasabatda idiay pantok ti daytoy a bantay.

Gapu ti kangatona, ti [[klima]] idiay Bantay Pulag ket [[klima ti bantay|natimbeng]] ken dagiti panagtudtudo ket kankanayon iti makatawen. Ti [[tudo|panagtudtudo]] iti bantay ket agtimbeng ti 4,489&nbsp;mm iti tinawen ken ti Agosto ti kabasaan a bulan nga addaan iti natimbeng a panagtudtudo iti 1,135&nbsp;mm.

Ti bantay ket pagtaengan dagiti 528 a nadokumentuan a sebbangan ti mula. Daytoy ket masna a pagtaengan ti [[endemiko (ekolohia)|endemiko]] nga Ansisit a Kawayan, (''Yushania niitakayamensis'') ken ti [[saleng]] (''Pinus insularis'') ken isu dagitoy ti kaaduan ti daytoy a lugar ti [[tropikal a kabakiran ti pino ti Luzon]] a mabirukan iti bakras ti bantay. Kadagiti patneng a biag ti kaatapan ket dagiti 33 a sebbangan ti billit ken dagiti nadumaduma a naipangta a mamalia a kas ti [[Ugsa ti Filipinas]], [[Higante a Napuskol-Ipus nga Ulep Bao]] (“bowet”) ken ti Atiddog-Dutdot a Panniki. Ti Bantay Pulag ket isu laeng ti lugar a pagtaengan ti 4 a sebbangan ti [[Ulep Bao]]. Daytoy ket addaan iti kaaduan a panagdumaduma iti [[biodibersidad]] iti [[Filipinas]], ken adda pay ti kabarbaro a nabirukan a (manipud idi 1896) 185&nbsp;grams [[Bassit-saka a Bao ti Kayo ti Luzon|Ansisit nga ulep bao]], ''[[Carpomys melanurus]]'', ti manmano a kaputotan ti (endemiko iti Kordiliera) ken ti Koch pitta a billit ket maysa kadagiti naisagmak a sebbanganna.<ref>{{cite news|title=Dagiti kamemng ti NUJP ket kinalay-atda ti Bantay Pulag para iti kawaya ti warnakan|url=http://www.gmanetwork.com/news/story/90545/news/regions/nujp-members-climb-mt-pulag-for-press-freedom|accessdate=5 Marso 2012|newspaper=GMA News Online|date=20 Abril 2008}}</ref><ref>{{cite news|last=Cariño|first=Delmar|title=Team finds rare cloud rat breed after 112 years|url=http://newsinfo.inquirer.net/inquirerheadlines/regions/view/20080426-132920/Team-finds-rare-cloud-rat-breed-after-112-years|accessdate=5 Marso 2012|newspaper=Inquirer.net|date=26 Abril 2008}}</ref>

Idi Pebrero 20, 1987, ti dakkel a paset ti bantay ket naidesignado a kas Nailian a Parke babaen ti Proklamasion Blng. 75. Daytoy a tignay ket igandatna a mangpreserba ti enbironmento iti lawlaw ti bantay gapu kadagiti pangta manipud iti umad-adu a panagdur-as a kas ti konbersion kadagiti daga ti agrikultura, panagpataud ti tarikayo, panaganop, ken ti umad-adu a turismo.

Ti tattao nga [[Tattao nga Ibaloi|Ibaloi]] ti Benguet ket inamipikadoda dakiti bangkayda ken ibalayanda kadagiti abut ti bantay. Dagiti kueba a pagitabonan ti mummy ti Kabayan, ket maysa daytoy kadagiti nangruna a pagpasiaran iti sitio, ken naikeddeng daytoy a nailian a kultural a gameng ti Filipinas babaen ti Bilin ti Presidente Blng. 374.<ref>{{cite news|last=Cariño|first=Delmar|title=Respect mummies, Pulag trekkers told|url=http://newsinfo.inquirer.net/inquirerheadlines/nation/view/20090427-201614/Respect-mummies-Pulag-trekkers-told|accessdate=5 Marso 2012|newspaper=Inquirer.net|date=27 Abril 2009|archive-date=2009-04-28|archive-url=https://web.archive.org/web/20090428151455/http://newsinfo.inquirer.net/inquirerheadlines/nation/view/20090427-201614/Respect-mummies-Pulag-trekkers-told|url-status=dead}}</ref>

== Pannagna nga aktibidad ==
Gapu ti kangatona a bantay iti  Luzon, ti Bantay Pulag ket mangawis kadagit adu nga agkalkalay-at ti bantay. Ti nangruna a pangawisan iti daytoy a panagkalay-at ket mairaman ti montane a kabakiran ken ti pantok iti penomeno iti "baybay dagiti ulep". Adda met dagiti uppat a nangruna a dalan a pangsang-atan iti pantok: dagiti dalan ti Ambangeg, Akiki, ken Tawangan manipud idiay [[Benguet]] ken ti dalan ti Ambaguio manipud idiay [[Nueva Vizcaya]]. Dagitoy a dalan ket imatonan babaen ti Nailian a Parke ti Bantay Pulag, babaen ti [[Departamento ti Enbironmento ken dagiti Masna a Rekurso (Filipinas)|Departamento ti Enbironmento ken dagiti Masna a Rekurso]].

Ti Nailian a Parke ket pagtaengan dagiti nadumaduma a tribu a kas dagiti [[Tattao nga Ibaloi|Ibaloi]], Kalanguya, [[Igorot|Kankana-ey]], Karao, [[Ifugao]] ken dagiti [[Tattao nga Ilokano|Ilokano]].

Daytoy ti maikatlo a kangatuan a bantay iti  [[Filipinas]], kalpasan ti [[Bantay Apo]] ken [[Bantay Dulang-dulang|Bantay Dulang-Dulang]]

== Kitaen pay ==
*[[Listaan dagiti bantay ti Filipinas]]
*[[Listaan dagiti nailian a parke ti Filipinas]]

== Dagiti nagibasaran ==
{{Reflist}}

{{Dagiti nailian a parke ti Filipinas}}

{{DEFAULTSORT:Pulag}}
[[Kategoria:Banbantay ti Filipinas|Pulag]]
[[Kategoria:Dagiti nailian a parke ti Filipinas]]
[[Kategoria:Benguet]]