Ti Vanuatu ket addaan kadagiti tallo nga opisial a pagsasao, ti Ingles, Pranses, ken Bislama, ti pagsasao a kreol a naibatay iti Ingles. Ti Bislama ket ti umuna a pagsasao kadagiti adu nga urbano a ni-Vanuatu, dagiti residente ti Puerto Vila ken Luganville. Daytoy ti kadawyan a maikadua a pagsasao kadagiti sabali a lugar iti is-isla ti Vanuatu. Daytoy ket kapada ti Tok Pisin ti Papua Baro a Guinea, ken dagiti dadduma nga asideg a kreol.
Itipay maipatinayon, adda dagiti sumurok a sangagasut a lokal a pagsasao a naiwarwaras kadagiti purpuro. Ti Vanuatu ket ti pagilian nga addaan iti kapusekan dagiti pagsasao iti tunggal maysa a tao iti lubong: daytoy ket agdama a mangipakita iti maysa nga agpakatengnga iti agarup a 1760 nga agsasao para iti tunggal maysa nga indihenio a pagsasao, ken napan iti historikal a kababa iti 565;[1]ti laeng Papua Baro a Guinea ti makaasideg. Adda dagitoy a pagsasao ket nakaro a naisagmak, ken addaan laeng dagitoy kadagiti sangkabassit nga agsasao, ken adda metten dagiti nadumaduma nga awanen kadagiti kaudian a panawen. Nupay kasta, uray iti ababa a bilang para kadagiti kaaduan nga indihenio a pagsasao, saanda a naikeddeng a madanar a maawan.[2]
Kadagiti kaudian a panawen, ti panagusar ti Bislama a kas umuna a pagsasao ket nakaro a nangapektar dagiti indehenio a pagsasao, a ti panagusar iti populasion ket bimmassiten manipud iti 73.1 aginggana iti 63.2 a porsiento idi baetan ti 1999 ken 2009.[3]
Kadagiti tallo nga opisial a pagsasao, ti Bislama ti kaaduan a naisasao idiay Vanuatu, sarunuen babaen ti Ingles, ken maudi ti Pranses.
Ti Vanuatu ket ayan ti ad-adu ngem sangagasut nga indihenio a pagsasao: ti naudi a panagbilang ket mangilista iti 138.[4] Kadagitoy, tallo ti nagbalin nga awanen kadagiti kaudian a dekada. Adu kadagitoy ket nanaganan manipud iti isla nakaisasauanda,nge madda met dagiti dakdakkelnga isla nga addaan kadagiti nadumaduma a pagsasao. Ti Espiritu Santo ken Malakula ket isuda ti kaaduan ti pagsasao, nga addaan kadagiti agarup a a dua dosena iti tunggal maysa.
Adda met dagiti nagan ti pagsasao a mangibaga kadagiti network ti dialekto imbes a dagiti nagkaykaysa a pagsasao. Kas pagarigan ti Uripiv, ket ti lugar ti dialekto a naisasao iti ballasiw dagiti nadumaduma nga isla iti Probinsia ti Malampa.Kadagitoy a kaso, ti keddeng no mano a pagsasao ti maibilang ket narigat unay, ken sagpaminsan a ti banag ket kontrobersial. Ti bilang a 112 a nailista dita baba ket mabalin a maigiddiat manipud kadagiti bilang a naisingasing iti literatura, a sangkabassit nga agdepdepende kadagiti a panagrigrigat.[5]
Ti adda dita baba ket ti listaan iti kaaduan nga indihenio pagsasao ti Vanuatu, nga agdama pay laeng a naisasao wenno iti nabiit a kaudian.[6] Daytoy ket mangited kadagiti maitunos a silpo iti Ethnologue ken dagiti listaan ti rekurso ti midia ti OLAC iti pagsasao.[7]
TTulong: Pinduten ti batong ti titulo tapno baaliwan ti pannakaurnos.
^Kitaen ti François et al. (2015:8-9); ken tipay Crowley (2000:50); François (2012:86).
^Nettle, Daniel and Suzanne Romaine (2016). Vanishing Voices: The Extinction of the World's Languages. Oxford: Oxford University Press. p. 9. ISBN0-19-515246-8.
^Isu a bayat nga ilista ni Tryon (1976) dagiti 113 nga agsisina pagsasao, da Lynch & Crowley (2001), nga agus-usar iti sabali a kriteria, ket mangisingasing ti basbassit a pigura dagiti 88 a pagsasao, ken adu kadagitoy ket lugar ti dialekto. Kitaen ti pagtungtungan iti François et al. (2015:4-7).
^Daytoy a tabla ket ilistana dagiit 112 a pagsasao. Kitaen ti François et al. (2015:18-21) para iti listaan dagiti 138 a banag.
^Dagiti reperensia ti bibliograpaia a nakaibatayan daytoy a tabla ket mabalin a mabirukan iti tunggal maysa a naikabil iti pagsasao.
Lynch, John; Crowley, Terry (2001). Languages of Vanuatu: A new survey and bibliography. Research School of Pacific and Asian Studies. ISBN0-85883-469-3
