Dagiti pagsasao ti Vanuatu

Manipud iti Wikipedia, ti nawaya nga ensiklopedia
Dagiti pagsasao ti Vanuatu
Dagiti opisial a pagsasaoIngles, Pranses, Bislama

Ti Vanuatu ket addaan kadagiti tallo nga opisial a pagsasao, ti Ingles, Pranses, ken Bislama, ti pagsasao a kreol a naibatay iti Ingles. Ti Bislama ket ti umuna a pagsasao kadagiti adu nga urbano a ni-Vanuatu, dagiti residente ti Puerto Vila ken Luganville. Daytoy ti kadawyan a maikadua a pagsasao kadagiti sabali a lugar iti is-isla ti Vanuatu. Daytoy ket kapada ti Tok Pisin ti Papua Baro a Guinea, ken dagiti dadduma nga asideg a kreol.

Itipay maipatinayon, adda dagiti sumurok a sangagasut a lokal a pagsasao a naiwarwaras kadagiti purpuro. Ti Vanuatu ket ti pagilian nga addaan iti kapusekan dagiti pagsasao iti tunggal maysa a tao iti lubong: daytoy ket agdama a mangipakita iti maysa nga agpakatengnga iti agarup a 1760 nga agsasao para iti tunggal maysa nga indihenio a pagsasao, ken napan iti historikal a kababa iti 565;[1]ti laeng Papua Baro a Guinea ti makaasideg. Adda dagitoy a pagsasao ket nakaro a naisagmak, ken addaan laeng dagitoy kadagiti sangkabassit nga agsasao, ken adda metten dagiti nadumaduma nga awanen kadagiti kaudian a panawen. Nupay kasta, uray iti ababa a bilang para kadagiti kaaduan nga indihenio a pagsasao, saanda a naikeddeng a madanar a maawan.[2]

Kadagiti kaudian a panawen, ti panagusar ti Bislama a kas umuna a pagsasao ket nakaro a nangapektar dagiti indehenio a pagsasao, a ti panagusar iti populasion ket bimmassiten manipud iti 73.1 aginggana iti 63.2 a porsiento idi baetan ti 1999 ken 2009.[3]

Kadagiti tallo nga opisial a pagsasao, ti Bislama ti kaaduan a naisasao idiay Vanuatu, sarunuen babaen ti Ingles, ken maudi ti Pranses.

Dagiti indihenio a pagsasao[urnosen | urnosen ti taudan]

Ti Vanuatu ket ayan ti ad-adu ngem sangagasut nga indihenio a pagsasao: ti naudi a panagbilang ket mangilista iti 138.[4] Kadagitoy, tallo ti nagbalin nga awanen kadagiti kaudian a dekada. Adu kadagitoy ket nanaganan manipud iti isla nakaisasauanda,nge madda met dagiti dakdakkelnga isla nga addaan kadagiti nadumaduma a pagsasao. Ti Espiritu Santo ken Malakula ket isuda ti kaaduan ti pagsasao, nga addaan kadagiti agarup a a dua dosena iti tunggal maysa.

Adda met dagiti nagan ti pagsasao a mangibaga kadagiti network ti dialekto imbes a dagiti nagkaykaysa a pagsasao. Kas pagarigan ti Uripiv, ket ti lugar ti dialekto a naisasao iti ballasiw dagiti nadumaduma nga isla iti Probinsia ti Malampa.Kadagitoy a kaso, ti keddeng no mano a pagsasao ti maibilang ket narigat unay, ken sagpaminsan a ti banag ket kontrobersial. Ti bilang a 112 a nailista dita baba ket mabalin a maigiddiat manipud kadagiti bilang a naisingasing iti literatura, a sangkabassit nga agdepdepende kadagiti a panagrigrigat.[5]

Amin dagiti indihenio a pagsasao ti Vanuatu ket Oceaniko. Tallo ket sasao a Polinesio iti grupo ti Futuniko: ti Emae, Mele-Fila ken Futuna-Aniwa. Dagiti nabati apagsasao ket maitagikua kadagiti nadumaduma a sanga ti Akin-abagatan nga Oceaniko a sanga ti Oceaniko.

Listaan[urnosen | urnosen ti taudan]

Ti adda dita baba ket ti listaan iti kaaduan nga indihenio pagsasao ti Vanuatu, nga agdama pay laeng a naisasao wenno iti nabiit a kaudian.[6] Daytoy ket mangited kadagiti maitunos a silpo iti Ethnologue ken dagiti listaan ti rekurso ti midia ti OLAC iti pagsasao.[7]

TTulong: Pinduten ti batong ti titulo tapno baaliwan ti pannakaurnos.

Pagsasao Ethn. OLAC Dadduma a nagnagan Dagiti agsasao Rehion Pamilia Dagiti nota
Akei tsr tsr Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine Tasiriki 650 Espiritu Santo Akin-abagatan nga Oceaniko
Amblong alm alm Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine 300 Espiritu Santo Akin-abagatan nga Oceaniko
Anejom̃ aty aty Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine Aneityum 900 Aneityum Abagatan a Vanuatu
Aore aor aor Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine 0 Espiritu Santo, Aore Akin-abagatan nga Oceaniko
Apma app app 7,800 Pentecosta Akin-abagatan nga Oceaniko
Araki akr akr Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine 8 Araki Akin-abagatan nga Oceaniko
Aulua aul aul Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine 750 Malekula Akin-abagatan nga Oceaniko
Avava tmb tmb Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine Katbol 700 Malekula Akin-abagatan nga Oceaniko
Axamb ahb ahb Naiyarkibo 2017-11-12 iti Wayback Machine Ahamb 750 Malekula Akin-abagatan nga Oceaniko
Baetora btr btr Naiyarkibo 2017-11-12 iti Wayback Machine 1,330 Maewo Akin-abagatan nga Oceaniko
Baki bki bki Naiyarkibo 2017-11-12 iti Wayback Machine Burumba, Paki 350 Epi Akin-abagatan nga Oceaniko
Bierebo bnk bnk Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine Bonkovia-yevali 800 Epi Akin-abagatan nga Oceaniko
Bieria brj brj Naiyarkibo 2017-11-12 iti Wayback Machine Bieri, Vovo, Wowo 25 Epi Akin-abagatan nga Oceaniko
Burmbar vrt vrt Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine Banan Bay, Vartavo 900 Malekula Akin-abagatan nga Oceaniko
Butmas-Tur bnr bnr Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine Ati 520 Espiritu Santo Akin-abagatan nga Oceaniko
Tengnga a Maewo mwo mwo Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine 1,400 Maewo Akin-abagatan nga Oceaniko
Daakie ptv ptv Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine Port-Vato 1,300 Ambrym Akin-abagatan nga Oceaniko
Daakaka bpa bpa Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine Baiap, South Ambrym 1,200 Ambrym Akin-abagatan nga Oceaniko
Dixon Reef dix dix Naiyarkibo 2016-03-04 iti Wayback Machine 50 Malekula Akin-abagatan nga Oceaniko
Dorig wwo wwo Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine Wetamut 300 Is-isla Banks (Gaua) Akin-abagatan nga Oceaniko
Emae mmw mmw Naiyarkibo 2016-06-12 iti Wayback Machine 400 Is-isla Shepherd (Emae) Polinesio
Eton etn etn Naiyarkibo 2016-03-04 iti Wayback Machine 500 Efate Akin-abagatan nga Oceaniko
Fortsenal frt frt Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine Kiai 450 Espiritu Santo Akin-abagatan nga Oceaniko
Futuna-Aniwa fut fut Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine West Futuna 1,500 Futuna, Aniwa Polinesio
Hano lml lml Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine Raga 6,500 Pentecosta Akin-abagatan nga Oceaniko
Hiw hiw hiw Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine Hiu 280 Torres Islands (Hiw) Akin-abagatan nga Oceaniko
Ifo iff iff Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine 0 Erromango Abagatan a Vanuatu
Kwamera tnk tnk Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine 3,500 Tanna Abagatan a Vanuatu
Koro krf krf Naiyarkibo 2016-05-24 iti Wayback Machine 250 Is-isla Banks (Gaua) Akin-abagatan nga Oceaniko
Lamenu lmu lmu Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine Lamen, Varmali 850 Epi, Lamen Akin-abagatan nga Oceaniko
Lakon lkn lkn Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine Lakona; Vurē 800 Is-isla Banks (Gaua) Akin-abagatan nga Oceaniko
Lamap psw psw Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine Port Sandwich 1,200 Malekula Akin-abagatan nga Oceaniko
Larevat lrv lrv Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine Laravat 680 Malekula Akin-abagatan nga Oceaniko
Lehali tql tql Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine 200 Is-isla Banks (Ureparapara) Akin-abagatan nga Oceaniko
Lelepa lpa lpa Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine Havannah Harbour 400 Lelepa, Efate Akin-abagatan nga Oceaniko
Lemerig lrz lrz Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine Sasar 2 Is-isla Banks (Vanua Lava) Akin-abagatan nga Oceaniko
Lenakel tnl tnl Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine 11,500 Tanna Abagatan a Vanuatu
Letemboi nms nms Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine Small Nambas 800 Malekula Akin-abagatan nga Oceaniko
Lewo lww lww Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine Varsu 2,200 Epi Akin-abagatan nga Oceaniko
Lonwolwol crc crc Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine West Ambrym 1,200 Ambrym Akin-abagatan nga Oceaniko
Lorediakarkar lnn lnn Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine 850 Espiritu Santo Akin-abagatan nga Oceaniko
Lo-Toga lht lht Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine Loh, Toga 580 Torres Islands (Lo, Toga, Tegua) Akin-abagatan nga Oceaniko
Löyöp urr urr Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine Lehalurup 240 Is-isla Banks (Ureparapara) Akin-abagatan nga Oceaniko
Mae mme mme Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine Dirak 1,000 Malekula Akin-abagatan nga Oceaniko
Maii mmm mmm Naiyarkibo 2016-04-07 iti Wayback Machine 180 Epi Akin-abagatan nga Oceaniko
Malfaxal mlx mlx Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine Na’ahai 600 Malekula Akin-abagatan nga Oceaniko
Luek Malua mll mll Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine Middle Nambas 500 Malekula Akin-abagatan nga Oceaniko
Maragus mrs mrs Naiyarkibo 2016-05-20 iti Wayback Machine 15 Malekula Akin-abagatan nga Oceaniko
Maskelynes klv klv Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine 1,100 Malekula, Is-isla Maskelynes Akin-abagatan nga Oceaniko
Mavea mkv mkv Naiyarkibo 2017-11-12 iti Wayback Machine Mav̋ea, Mafea 34 Mavea Akin-abagatan nga Oceaniko
Mele-Fila mxe mxe Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine Ifira-Mele 3,500 Efate, Mele, Ifira Polinesio
Merei lmb lmb Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine 400 Espiritu Santo Akin-abagatan nga Oceaniko
Morouas mrp mrp 150 Espiritu Santo Akin-abagatan nga Oceaniko
Mota mtt mtt Naiyarkibo 2017-11-12 iti Wayback Machine 750 Is-isla Banks (Mota) Akin-abagatan nga Oceaniko
Mpotovoro mvt mvt Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine 430 Malekula Akin-abagatan nga Oceaniko
Mwerlap mrm mrm Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine Merlav 1,100 Is-isla Banks (Merelava) Akin-abagatan nga Oceaniko
Mwesen msn msn Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine Mosina 10 Is-isla Banks (Vanua Lava) Akin-abagatan nga Oceaniko
Mwotlap mlv mlv Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine Motlav 2,100 Is-isla Banks (Motalava) Akin-abagatan nga Oceaniko
Nahavaq sns sns South West Bay 700 Malekula Akin-abagatan nga Oceaniko
Nakanamanga llp llp Naiyarkibo 2017-04-21 iti Wayback Machine 9,500 Efate, Is-isla Shepherd (Nguna, Tongoa) Akin-abagatan nga Oceaniko
Namakura nmk nmk Makura 3,750 Efate, Is-isla Shepherd (Tongoa, Tongariki) Akin-abagatan nga Oceaniko
Naman lzl lzl Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine Litzlitz 15 Malekula Akin-abagatan nga Oceaniko
Narango nrg nrg Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine 160 Espiritu Santo Akin-abagatan nga Oceaniko
Nasarian nvh nvh Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine 5 Malekula Akin-abagatan nga Oceaniko
Navut nsw nsw Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine 520 Espiritu Santo Akin-abagatan nga Oceaniko
Nese 160 Malekula Akin-abagatan nga Oceaniko
Neverver lgk lgk Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine Lingarak 1,250 Malekula Akin-abagatan nga Oceaniko
Ninde mwi mwi Naiyarkibo 2016-04-28 iti Wayback Machine Labo 1,100 Malekula Akin-abagatan nga Oceaniko
Nisvai Vetbon 140 Malekula Akin-abagatan nga Oceaniko Unesco
Nokuku nkk nkk Naiyarkibo 2017-11-12 iti Wayback Machine 160 Espiritu Santo Akin-abagatan nga Oceaniko
Amianan a Tanna tnn tnn Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine 5,000 Tanna Abagatan a Vanuatu
Amianan nga Ambrym mmg mmg Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine 5,250 Ambrym Akin-abagatan nga Oceaniko
Amianan a daya nga Ambae omb omb Naiyarkibo 2017-03-30 iti Wayback Machine Lolovoli; Aoba 5,000 Ambae Akin-abagatan nga Oceaniko
Nume tgs tgs Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine Tarasag 700 Is-isla Banks (Gaua) Akin-abagatan nga Oceaniko
Olrat olr olr Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine 3 Is-isla Banks (Gaua) Akin-abagatan nga Oceaniko
Paama paa paa Naiyarkibo 2017-11-27 iti Wayback Machine Paamese 6,000 Paama Akin-abagatan nga Oceaniko
Piamatsina ptr ptr Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine 150 Espiritu Santo Akin-abagatan nga Oceaniko
Polonombauk plb plb Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine 220 Espiritu Santo Akin-abagatan nga Oceaniko
Repanbitip rpn rpn Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine 90 Malekula Akin-abagatan nga Oceaniko
Rerep pgk pgk Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine Pangkumu, Tisman 380 Malekula Akin-abagatan nga Oceaniko
Roria rga rga Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine Mores 75 Espiritu Santo Akin-abagatan nga Oceaniko
Saa sax sax Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine Sa 2,500 Pentecosta Akin-abagatan nga Oceaniko
Sakao sku sku Naiyarkibo 2017-11-12 iti Wayback Machine Hog Harbour, N'kep 4,000 Espiritu Santo, Sakao Akin-abagatan nga Oceaniko
Shark Bay ssv ssv Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine 450 Espiritu Santo, Litaro Akin-abagatan nga Oceaniko
Sie erg erg Se, Erromanga 1,900 Erromango Abagatan a Vanuatu
Ske ske ske Naiyarkibo 2017-11-12 iti Wayback Machine Seke 300 Pentecosta Akin-abagatan nga Oceaniko
Abagatan nga Efate erk erk Erakor 6,000 Efate Akin-abagatan nga Oceaniko
Abagatan a daya nga Ambrym tvk tvk Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine 3,700 Ambrym Akin-abagatan nga Oceaniko
Abagatan a laud a Tanna nwi nwi Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine 5,000 Tanna Abagatan a Vanuatu
Sowa sww sww Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine 0 Pentecosta Akin-abagatan nga Oceaniko
Sungwadia mrb mrb Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine Marino; North Maewo 500 Maewo Akin-abagatan nga Oceaniko
Tamambo mla mla Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine Malo; Tamabo 4,000 Malo Akin-abagatan nga Oceaniko
Tambotalo tls tls Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine 50 Espiritu Santo Akin-abagatan nga Oceaniko
Tangoa tgp tgp Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine 800 Tangoa Akin-abagatan nga Oceaniko
Tasmate tmt tmt Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine 150 Espiritu Santo Akin-abagatan nga Oceaniko
Tiale mnl mnl Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine 400 Espiritu Santo Akin-abagatan nga Oceaniko
Tolomako tlm tlm Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine 900 Espiritu Santo Akin-abagatan nga Oceaniko
Tutuba tmi tmi Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine 500 Espiritu Santo, Tutuba Akin-abagatan nga Oceaniko
Unua onu onu Naiyarkibo 2017-04-16 iti Wayback Machine Onua 520 Malekula Akin-abagatan nga Oceaniko
Ura uur uur Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine 6 Erromango Abagatan a Vanuatu
Uripiv-Wala-Rano-Atchin upv upv Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine Uripiv 9,000 Malekula Akin-abagatan nga Oceaniko
Valpei vlp vlp Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine 300 Espiritu Santo Akin-abagatan nga Oceaniko
Vao vao vao Naiyarkibo 2016-03-04 iti Wayback Machine 1,900 Vao, Malekula Akin-abagatan nga Oceaniko
V’ënen Taut nmb nmb Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine Big Nambas 3,350 Malekula Akin-abagatan nga Oceaniko
Vera’a vra vra Naiyarkibo 2017-05-25 iti Wayback Machine Vatrata 500 Is-isla Banks (Vanua Lava) Akin-abagatan nga Oceaniko
Vinmavis vnm vnm Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine Neve’ei 500 Malekula Akin-abagatan nga Oceaniko
Volow mlv mlv Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine Valuwa 0 Is-isla Banks (Mota Lava) Akin-abagatan nga Oceaniko
Vunapu vnp vnp Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine 380 Espiritu Santo Akin-abagatan nga Oceaniko
Vurës msn msn Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine Vureas, Mosina 2,000 Is-isla Banks (Vanua Lava) Akin-abagatan nga Oceaniko
Wailapa wlr wlr Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine 100 Espiritu Santo Akin-abagatan nga Oceaniko
Laud nga Ambae nnd nnd Naiyarkibo 2017-03-30 iti Wayback Machine Duidui 8,700 Ambae Akin-abagatan nga Oceaniko
Whitesands tnp tnp Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine 7,500 Tanna Abagatan a Vanuatu
Wusi wsi wsi Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine 300 Espiritu Santo Akin-abagatan nga Oceaniko

Dagiti nota[urnosen | urnosen ti taudan]

  1. ^ Kitaen ti François et al. (2015:8-9); ken tipay Crowley (2000:50); François (2012:86).
  2. ^ Nettle, Daniel and Suzanne Romaine (2016). Vanishing Voices: The Extinction of the World's Languages. Oxford: Oxford University Press. p. 9. ISBN 978-0-19-515246-3.
  3. ^ François (2012:104).
  4. ^ See François et al. (2015).
  5. ^ Isu a bayat nga ilista ni Tryon (1976) dagiti 113 nga agsisina pagsasao, da Lynch & Crowley (2001), nga agus-usar iti sabali a kriteria, ket mangisingasing ti basbassit a pigura dagiti 88 a pagsasao, ken adu kadagitoy ket lugar ti dialekto. Kitaen ti pagtungtungan iti François et al. (2015:4-7).
  6. ^ Daytoy a tabla ket ilistana dagiit 112 a pagsasao. Kitaen ti François et al. (2015:18-21) para iti listaan dagiti 138 a banag.
  7. ^ Dagiti reperensia ti bibliograpaia a nakaibatayan daytoy a tabla ket mabalin a mabirukan iti tunggal maysa a naikabil iti pagsasao.

Dagiti nagibasaran[urnosen | urnosen ti taudan]

Dagiti akinruar a silpo[urnosen | urnosen ti taudan]