Honduras

Manipud iti Wikipedia, ti nawaya nga ensiklopedia
Darsen a mapan iti pagdaliasatan Darsen a mapan agbiruk

Nagsasabtan: 15°00′N 86°30′W / 15.000°N 86.500°W / 15.000; -86.500

Republika ti Honduras
República de Honduras (Espaniol)
Wagayway ti Honduras
Wagayway
Eskudo ti Honduras
Eskudo
Napili a pagsasao: 
  • "Libre, Soberana e Independiente" (Espaniol)
  • "Nawaya, Naturay ken Independente"
Nailian a kanta: "Himno Nacional de Honduras"
"Nailian a Kanta ti Honduras"

Lokasion ti Honduras
Kapitolio
ken kadakkelan a siudad
Tegucigalpa
14°6′N 87°13′W / 14.100°N 87.217°W / 14.100; -87.217
Opisial a sasaoEspaniol
Grupgrupo ti etniko
(2016)[1]
  • 90% Mestiso (aglalaok nga indihenio ken puraw)
  • 7% Indihenio
  • 2% Nangisit
  • 1% Puraw
Relihion
(2014)[2]
  • 87% Kristianidad
  • —46% Katoliko
  • —41% Protestante
  • 10% Awan relihion
  • 2% Dadduma
Nagan dagiti umili
  • Hondureneo
  • Catracho(a)
GobiernoUnitario a presidensial a republika
• Presidente
Xiomara Castro
• Bise Presidente
Salvador Nasralla
• Presidente ti Nailian a Kongreso
Luis Redondo
LehislaturaNailian a Kongreso
Wayawaya
• Nairangarang manipud itib manipud iti Espania
15 Septiembre 1821
• Nairangarang manipud iti
Umuna a Mehikano nga Imperio
1 Hulio 1823
• Nairangarang, a kas Honduras, manipud iti Pederal a Republika ti Tengnga nga Amerika
5 Nobiembre 1838
Kalawa
• Dagup
112,492 km2 (43,433 sq mi) (Maika-101s)
Populasion
• Karkulo idi 2018
9,587,522[3][4] (Maika-95)
• Senso idi 2022
9,540,539
• Densidad
84.72/km2 (219.4/sq mi) (maika-128)
GDP (PPP)Karkulo idi 2018
• Dagup
$49.010 billion[5] (Maika-104)
• Tunggal maysa a tao
$5,817[5] (Maika-133)
GDP (nominal)Karkulo idi 2018
• Dagup
$23.835 bilion[5] (Maika-108)
• Tunggal maysa a tao
$2,829[5] (Maika-128)
Gini (2018)negatibo nga idadakkel 52.1[6]
nangato
HDI (2019)increase 0.632[7]
kalalainganna · Maika-133
KuartaLempira (HNL)
Sona ti orasUTC−6 (CST)
Pagmanehuankanawan
Kodigo ti panagtawag+504
Kodigo ti ISO 3166HN
TLD ti internet.hn
  1. Panaglalaok ti Europeano ken Amerikano nga Indiano.
  2. Kas parte ti Pederal a Republika ti Tengnga nga Amerika.
Dagiti karkulo ti populasion ket nalawag a mangibaga kadagiti apekto ti nakaro nga ipupusay gapu ti AIDS; mabalin a pagresultaan daytoy iti ab-ababa a panagbiagy, nangatngato nga ipupusay ti maladaga ken dagiti gatad ti ipupusay, dagiti ab-ababa a gatad ti iyaadu ti populasion, ken dagiti panagbaliw ti pannakaiwarwaras ti populasion babaen ti tawen ken sekso ngem ti mabalin a manamnama, manipud idi Hulio 2007.

Ti Honduras,[a] opisial a ti Republika ti Honduras,[b] ket ti maysa a pagilian iti Tengnga nga Amerika. Ti republika ti Honduras ket beddengan iti laud babaen ti Guatemala, iti abagatan a laud babaen ti El Salvador, iti abagatan a daya babaen ti Nicaragua, iti abagatan babaen ti Taaw Pasipiko iti Golpo ti Fonseca, ken iti amianan babaen ti Golpo ti Honduras, ti maysa a dakkel a sumrekan ti danum iti Baybay Karibe. Ti kapitoliona ken kadakkelan a siudad ket ti Tegucigalpa.

Ti Honduras ket ayan idi dagiti nadumaduma a nangruna a kultura ti Mesoamerica, ti kangrunaan ket ti Maya, sakbay ti kolonisasion ti Espaniol iti maikasangapulo ket innem a siglo. Impakaammo ti Espaniol ti Romano Katolisismo ken ti predominante itan a pagsasao nga Espaniol, ken maikuyog dagiti nadumaduma nga ugali a nailaok kadagiti indihenio a kultura. Nagbalin a nawaya ti Honduras idi 1821 ken republika daytoyen manipud iti dayta a panawen, ngem nagsagsagaba met kadagiti riro ti sosial ken instabilidad ti politika, ken agtultuloy a kas maysa kadagiti kapanglawan a pagilian iti Akinlaud a Hemisperio. Idi 1960, ti akin-amianan parte a dati idi a ti Aplaya ti Mosquito ket naiyakar idi manipud iti Nicaragua iti Honduras babaen ti Internasional a Korte ti Hustisia.[8]

Ti ekonomia ti pagilian ket kangrunaan a maipapan iti agrikultura, a makaaramid daytoy a nalaka a maallukoy kadagiti masna a didigra a kas ti Bagio Mitch idi 1998.[9] Ti ab-ababa a klase ket kangrunaan a naibatay iti agrikultura bayat a ti baknang ket naikonsentrado kadagiti urbano a sentro ti pagilian.[10] Ti Honduras ket addaan iti Pagsurotan ti Panagrang-ay ti Nagtagitaoan iti 0.625, a mangidasig daytoy a kas maysa a pagilian iti kalalainganna a panagdur-as.[11] No mabaliwan iti inekualidad iti matgedan, ti Mabaliwan iti Inekualidad a Pagsurotan ti Panagrang-ay ti Nagtagitaoan ket 0.443.[11]

Ti Hondureneo a kagimongan ket kaaduan a Mestiso; nupay kaasta, dagiti Amerikano nga Indiano, nangisit ken puraw ket agttaengda pay idiay Honduras (2017).[12] Ti pagilian ket addaan iti relatibo a nangato a politikal a talinaay aginggana iti kudetana iti 2009 ken idi manen panagbubutos iti presidente idi 2017.[13]

Sakupen ti Honduras iti agarup a 112,492 km2 (43,433 sq mi) ken ti populasion a sumurok iti 9 a riwriw.[3][4] Dagiti akin-amianan a pasetna ket parte iti sona ti akinlaud a Karibe, kas maipaltiing iti demograpia ken kultura ti luga. Ti Honduras ket ammo para kadagiti nabaknang a masna a rekursona, a mairaman dagiti mineral, kape, tropikal a bunga, ken unas, ken ti pay dumadakkel nga industria ti abel, nga agserbi iti sangalubongan a pagtagilakuan.

Dagiti nota[urnosen | urnosen ti taudan]

  1. ^ Pannakabalikas nga Espaniol: [onˈduɾas] (Maipanggep iti daytoy nga unidengngen)
  2. ^ Espaniol: República de Honduras

Dagiti nagibasaran[urnosen | urnosen ti taudan]

  1. ^ "Honduras". The World Factbook (iti Ingles). 5 Enero 2016. Naala idi 9 Pebrero 2016.
  2. ^ "Religion in Latin America: Widespread Change in a Historically Catholic Region" (PDF) (iti Ingles). Nobiembre 2014. p. 14. Naala idi 17 Disiembre 2019.
  3. ^ a b ""World Population prospects – Population division"". population.un.org. United Nations Department of Economic and Social Affairs, Population Division. Naala idi Nobiembre 9, 2019.
  4. ^ a b ""Overall total population" – World Population Prospects: The 2019 Revision" (xslx). population.un.org (custom data acquired via website). United Nations Department of Economic and Social Affairs, Population Division. Naala idi Nobiembre 9, 2019.
  5. ^ a b c d "World Economic Outlook Database, October 2018". IMF.org (iti Ingles). International Monetary Fund. Naala idi 7 Marso 2019.
  6. ^ "Gini Index coefficient" (iti Ingles). CIA World Factbook. Naala idi 12 Agosto 2021.
  7. ^ Human Development Report 2020 The Next Frontier: Human Development and the Anthropocene (PDF) (iti Ingles). United Nations Development Programme. 15 Disiembre 2020. pp. 343–346. ISBN 978-92-1-126442-5. Naala idi 16 Disiembre 2020.
  8. ^ "Mosquito Coast". Encyclopædia Britannica (iti Ingles). Britannica Concise Encyclopedia. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 29 Septiembre 2007. Naala idi 3 Agosto 2007.
  9. ^ McSweeney, Kendra, et al. (2011). "Climate-Related Disaster Opens a Window of Opportunity for Rural Poor in Northeastern Honduras". Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America (iti Ingles). 108 (13): 5203–5208 – babaen ti JSTOR.
  10. ^ Merrill, Tim, ed. (1995). "War with El Salvador". Honduras (iti Ingles). Library of Congress Country Studies. Naala idi 9 Pebrero 2016.
  11. ^ a b "Human Development Report 2016: Human Development for Everyone" (PDF) (iti Ingles).
  12. ^ "The World Factbook — Central Intelligence Agency". www.cia.gov (iti Ingles). Naala idi 26 Nobiembre 2017.
  13. ^ Ruhl, J. Mark (1984). "Agrarian Structure and Political Stability in Honduras". Journal of Interamerican Studies and World Affairs (iti Ingles). 26 (1): 33–68 – babaen ti JSTOR.

Dagiti akinruar a silpo[urnosen | urnosen ti taudan]

Dagiti midia a mainaig iti Honduras iti Wikimedia Commons
Pakaammo ti panagbiahe idiay Honduras manipud iti Wikivoyage (iti Ingles)

Naala manipud iti "https://ilo.wikipedia.org/w/index.php?title=Honduras&oldid=390664"