Imperio a Gupta

Manipud iti Wikipedia, ti nawaya nga ensiklopedia
Imperio a Gupta
320 CE–tawtawen ti 600 CE
Imperio a Gupta 320 – 600 CE
Imperio a Gupta 320 – 600 CE
KapitolioPataliputra
Sapasap a sasaoSanskrito
Relihion
Hinduismo
Budismo
GobiernoMonarkia
Maharajadhiraja 
• 240 a tawtawen–280 a tawtawen
Sri-Gupta
• 319–335
Chandragupta I
• 540–550
Vishnu Gupta
Historikal a panawenTaga-ugma a pakasaritaan
• Pannakabangon
320 CE
• Nawaswas ti pannakabangon
tawtawen ti 600 CE
Sinaruno
Simmaruno
Kanva a dinastia
Kushan nga Imperio
Hephthalite
Rashtrakuta a Dinastia
Gurjara-Pratihara
Pala nga Imperio
Parte ita nga aldaw ti India
 Pakistan
 Banglades
   Nepal

Ti Imperio a Gupta (Sanskrito: गुप्त साम्राज्य, Gupta Sāmrājya) ket maysa idi a taga-ugma nga Indiano nga imperio nga adda idi agarup a 320 aginggana idi 550 CE ken nangsakup ti kaaduan ti Indiano a Subkontinente.[1] Daytoy ket binangon babaen ni Maharaja Sri Gupta, ti dinastia ket modelo ti maysa a klasiko a sibilisasion.[2] Ti kappia ken kinarang-ay a napartuat babaen ti panangidaulo dagiti Gupta ket nangpakabael ti panagsukimat kadagiti sientipiko ken artistiko a gangandat.[3] Daytoy a paset ti panawen ket tinawtawagan a kas ti Nabalitokan a Panawen ti India[4] ket namarkaan daytoy idi babaen ti adu a inbension ken naduktalan iti siensia, teknolohia, inhennieria, arte, dialektiko, literatura, lohika, matematika, astronomia, relihion ken pilosopia a nagpasingked dagiti elemento a sapasap ng ammo a kas ti Hindu a kultura.[5] Chandra Gupta I, Samudra Gupta ti Natan-ok, ken Chandra Gupta II ti Natan-okt ket isu dagitoy idi kadagiti kalatakan a nagturturay ti Gupta a dinastia.[6] Ti maika-4 a siglo CE a daniw ti Sanskrito a Kalidasa, ket nangpadayaw kadagiti Gupta a nagparukma kadagiti agarup a duapulo ket maysa a pagarian, iti uneg ken ruar ti India, a mairaman ti pagarian dagiti Parasika (Persiano), dagiti Huna, dagiti tribu ti Kambojas a mabirukan idiay laud ken daya dagiti Oxus a ginget, dagiti Kinnaras, Kirata ken dadduma pay.[7]

Ti kangatuana puntos daytoy a kultural a kreatibidad ket dagiti napintas nga arkitekto, eskultura ken pinintaan.[8] Ti Gupta a paset ti panawen ket nagpataud kadagiti eskolar a kas ni Kalidasa, Aryabhata, Varahamihira, Vishnu Sharma ken Vatsyayana a nakaaramid kadagiti adu a panagrang-ay kadagiti adu nga akademiko a lugar a pagobraan.[9][10] Ti siensia ken politikal nga administrasion ket nakaabot ti kinangato idi las-ud ti Gupta a panawen.[11] Ti napigsa a panakaibedbed ti panaglaklako ket nangpakabael ti rehion a kas maysa a nangruna a sentro ti kultura ket nangidisso ti rehion a kas ti kuartel a nangimpluensia kadagiti asideg a pagarian ken dagiti rehion idiay Burma, Sri Lanka, ken Abagatan a daya nga Asia.[12]

Dagiti kasapaan a magun-od nga Indiano nga epiko ket naipagpagarup a naisursurat iti lawlaw ti daytoy a paset ti panawen. Ti imperio ket nagin-inut a naapday gapu kadagiti nadumaduma a banag a kas ti kaadu a pannakapukaw ti teritorio ken imperial a turay a gapuanan babaen ti kabukbukodanda a pannakiringringgor ken panagraut babaen dagiti tattao a Huna manipud idiay Tengnga nga Asia.[13] Kalpasan ti panakarebba ti Imperio a Gupta idi maika-6 a siglo, ti India idi ket tinurayan manen babaen dagiti nadumaduma a rehional a pagarian. Ti bassit a linia ti Gupta a sangkaputotan a nagtultuloy a nagturay ti Magadha kalpasan ti pannakadadael ti imperio. Dagitoy a Gupta ket dimteng nga inikkat baben ti nagturay ti Vardhana a niHarsha Vardhana, nga isu ti nangbangon ti maysa nga imperio iti umuna agudua ti maika-7 a siglo.

Taudan dagiti Gupta[urnosen | urnosen ti taudan]

Segun kadagiti adu a historiador, ti Imperio a Gupta ket maysa idi a Vaisia a dinastia.[14][15] Ti historiador a ni Ram Sharan Sharma ket nangiyunay-unay a dagiti Vaisia a Gupta "ket nagparang a kas maysa a reaksion kadagiti mangirurumen nga agturturay".[16] A.S. Altekar, ti maysa a historiador ken arkeologo, a nagsursurat kadagiti adu a libro iti Gupta a sensilio,[17] Ken naikedkeddeng pay a ti kasta kadagiti Gupta a kas Vaisia iti batayan ti taga-ugma nga Indiano a teksto iti linteg, a nangibagbaga ti nagan a nangipatpatingga iti Gupta para iti kameng iti Vaisia a kasta. SEgun ti historiador a ni Michael C. Brannigan, ti ibabangon ti Imperio a Gupta ket maysa kadagiti kadayegan a panaglabsing iti kasta a sistema iti taga-ugma nga India.[15]

Ni Fa Xian ket isu idi ti immuna kadagiti Insik a peregrino a nangbisista ti India idi las-ud ti panagturay ti Gupta nga emperador a ni Chandragupta II. Isu ket nangrugrugi ti panagbanniagana manipud idiay Tsina idi 399 CE ken naabutna ti India isi 405 CE. Idi las-ud ti panaggianna idiay India aginggana idi 411 CE, isu idi ket nagperegrino idiay Mathura, Kanauj, Kapilavastu, Kushinagar, Vaishali, Pataliputra, Kashi ken Rajgriha ken nangararamid kadagiti naannad a panagpalpaliiw a maipanggep kadagiti kasasaad ti imperio. Ni Fa Xian ket naay-ayatan idi gapu ti kinaalumaymay ti administrasion. Ti Panagdusa a Kodigo idi ket naalumaymay ken dagiti panagbasol ket dinusa babaen ti laeng ti multa. Manipud kadagiti panaglaglagipna, ti Imperio a Gupta ket narang-ay idi a paset ti panawen, aginggana idi nadadael ti Roma-Tsina nga aksis ti pagtagilakuan idi natuang ti Han a dinastia, dagiti Gupta ket agpayso a nagrang-ayda idi.

Dagiti nota[urnosen | urnosen ti taudan]

  1. ^ Gupta a Dianstia – MSN Encarta. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2009-10-29. Naala idi 2012-11-27.
  2. ^ Ti Gupta a Dinastia ken Imperio. Fsmitha.com. Naala idi 2011-11-21.
  3. ^ India – Napakaisaritaan a Nakaidission – Ti Klasiko a Panawen – Gupta ken Harsha Naiyarkibo 2015-10-18 iti Wayback Machine. Historymedren.about.com (2010-06-17). Naala idi 2011-11-21.
  4. ^ GUPTA A DINASTIA, NABALITOKAN A PANAWEN TI INDIA. nupam.com
  5. ^ Taga-ugma nga India. Ti Panawen dagiti Gupta. wsu.edu
  6. ^ Imperio a Gupta idiay India, ti arte iti Imperio a Gupta, pakasaritaan ti India – India Naiyarkibo 2017-07-29 iti Wayback Machine. Indianchild.com. Naala idi 2011-11-21.
  7. ^ Raghu Vamsa v 4.60–75
  8. ^ Gupta a dinastia (Indiano a dinastia). Britannica Online Encyclopedia. Naala idi 2011-11-21.
  9. ^ Mahajan, p. 540
  10. ^ Gupta a dinastia: imperio idi maika-4 a siglo. Britannica Online Encyclopedia. Naala idi 2011-11-21.
  11. ^ Ti Imperio a Gupta ti India | Chandragupta I | Samudragupta. Historybits.com (2001-09-11). Naala idi 2011-11-21.
  12. ^ Panaglaklako | Ti Sarita ti India – Galeria ti Ladawan. PBS. Naala idi 2011-11-21.
  13. ^ Agarwal, Ashvini (1989). Ibabangon ken Panakatnag dagiti Imperial a Gupta, Delhi:Motilal Banarsidass, ISBN 81-208-0592-5, pp.264–9
  14. ^ Nehra, R.K. Ti Hinduismo ken ti Sabali a Pamamti ti Milisiana. Lancer Publishers, 2010. Naala idi 2012-08-25.
  15. ^ a b Brannigan, Michael C. Panagar-aramid ti Katimbengan: Ti Pangyuna iti Tradisional nga Asian a Patpateg. Rowman & Littlefield, 2010. Naala idi 2012-08-25.
  16. ^ Sharma, R.S. Nasapa a Mediebal a Kagimongan ti Indian: Ti Panagadal iti Peudalisasion. Books.google.co.in. Naala idi 2012-06-06.
  17. ^ Listaan dagiti pablaak ni Altekar iti Open Library.

Dagiti nagibasaran[urnosen | urnosen ti taudan]

Adu pay a mabasbasa[urnosen | urnosen ti taudan]

  • Andrea Berens Karls & Mounir A. Farah. World History The Human Experience.

Dagiti akinruar a silpo[urnosen | urnosen ti taudan]

Dagiti midia a mainaig iti Imperio a Gupta iti Wikimedia Commons