Nepal

Manipud iti Wikipedia, ti nawaya nga ensiklopedia
Demokratiko Pederal a Republika ti Nepal
  • सङ्घीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्र नेपाल (Nepali)
  • Saṅghīya Lokatāntrik Gaṇatantra Nepāl
Wagayway ti Nepal
Wagayway
Napili a pagsasao: "Janani Janmabhumishcha Swargadapi Gariyasi" (Sanskrito)
"Napatpateg ti ina ken nakaynakan a daga ngem iti langit"
Nailian a kanta: "Sayaun Thunga Phulka"
"Naaramid kadagiti Ginasut a Sabsabong"
Ladawan ti maysa a globo a naipatengnga iti Nepal, namarisan ti Nepal.
Naipakita ti nangisit a berde ti lugar a tinengngel babaen ti Nepal;
naipakita iti napusasaw a berde dagiti tinunton a rehion ngem saan a tinengngel
Kapitolio
ken kadakkelan a siudad
Kathmandu[1]
28°10′N 84°15′E / 28.167°N 84.250°E / 28.167; 84.250Nagsasabtan: 28°10′N 84°15′E / 28.167°N 84.250°E / 28.167; 84.250
Opisial a sasaoNepali[2]
Mabigbig a nilian a sasaoAmin a patneng a dila[3][4]
(kitaen ti Dagiti pagsasao ti Nepal)
Grupgrupo ti etniko
(2011)[5]
Relihion
(2011)[5]
  • 81.3% Hinduismo
  • 9% Budismo
  • 4.4% Islam
  • 3.1% Kirant
  • 1.4% Kristianidad
  • 0.5% Prakriti
  • 0.3% Dadduma
Nagan dagiti umiliNepali, Nepalis
GobiernoPederal a parliamentario a republika
• Presidente
Bidhya Devi Bhandari[6]
• Kangruaan a Ministro
Khadga Prasad Sharma Oli[6]
• Tagabitla ti Kamara
Agni Prasad Sapkota[7]
• Mangipangulo ti Hustisia
Cholendra Shumsher JB Rana[8]
LehislaturaPederal a Parliamento
Nailian nga Asemblia
Kamara dagiti Pannakabagi
Pannakaporma
• Pagarian
1768[9]
4 Marso 1816
21 Disiembre 1923
28 Mayo 2008
20 Septiembre 2015
Kalawa
• Dagup
147,516 km2 (56,956 sq mi) (Maika-93)
• Danum (%)
2.8
Populasion
• Karkulo idi 2018
increase 28,095,714[12][13] (Maika-49)
• Senso idi 2011
26,494,504[14]
• Densidad
180/km2 (466.2/sq mi) (Maika-50)
GDP (PPP)Karkulo idi 2019
• Dagup
increase $94-bilion[15] (Maika-87)
• Tunggal maysa a tao
increase $3,318[15] (Maika-155)
GDP (nominal)Karkulo idi 2019
• Dagup
increase $30-bilin (Maika-101)
• Tunggal maysa a tao
increase $1,048[15] (Maika-159)
Gini (2010)32.8[16]
kalalainganna · Maika-115
HDI (2019)increase 0.579[17]
kalalainganna · Maika-147
KuartaRupee ti Nepal (Rs, रू) (NPR)
Sona ti orasUTC+05:45 (Pagalagadan nga Oras ti Nepal)
DST saan a mapalpaliiw
Pagmanehuankanigid
Kodigo ti panagtawag+977
Kodigo ti ISO 3166NP
TLD ti internet.np

Ti Nepal (Nepali: नेपाल [neˈpal]), opisial a ti Demokratiko a Pederal a Republika ti Nepal,[18] (Maipanggep iti daytoy nga uniDenggen ) ket ti maysa a pagilian iti Abagatan nga Asia. Daytoy ket kaaduan nga adda iti Himalaya, ngem mangiraman pay kadagiti parte iti Tanap Indo-Gangetiko. Daytoy ti maika-49 a kadakkelan a pagilian babaen ti populasion ken ti maika-93 a kadakkelan a pagilian babaen ti kalawa. Daytoy ket napalikmutan iti daga, ken beddenganna ti Tsina iti amianan ken ti India iti abagatan, iti daya ken laud, bayat a ti Banglades ket mabirukan iti kaunegen laeng ti 27 km (17 mi) iti abagatan akindaya nga ungtona ken ti Bhutan ket naisina manipud iti daytoy babaen ti estado ti India ti Sikkim. Addaan iti nadumaduma a heograpia ti Nepal, mairaman ti nalames a tantanap, dagiti sub-alpino kabakiran a turod, ken walo kadagiti sangapulo a kangatuan a bantay iti lubong, mairaman ti Bantay Everest, ti kangatuan a punto iti lubong. Ti Kathmandu ket ti kapitolio ken ti kadakkelan a siudad. Ti Nepal ket maysa nga adu ti etnikona a pagilian ken ti opisial a pagsasao ket Nepali.

Immuna a nairehistro ti nagan a "Nepal" kadagiti teksto manipud iti paset ti panawen ti Vediko iti subkontinente Indiano, ti panawen ti taga-ugma nga India idi napundar ti Hinduismo, ti predominante a relihion ti pagilian. Idi tengnga ti umuna a milenio BCE, ni Gautama Buddha, ti nagpundar iti Budismo, ket nayanak idiay Lumbini iti akin-abagatan a Nepal. Dagiti parte ti akin-amianan a Nepal ket naisinggalut iti kultura ti Tibet. Ti agpakatengnga a mabirukan a Tanap ti Kathmandu ket naisinggalut iti kultura dagiti Indo-Aryano, ken isu idi ti tugaw ti nabaknang a kompederasia ti Newar nga ammo a kas Nepal Mandala. Ti sanga ti Himalaya ti taga-ugma a Kalsada Seda ket tinurayan idi babaen dagiti agtagtagilako iti tanap. Ti kosmopolitano a rehion ket napadur-as iti naisangayan nga arte ken arkitektura. Babaen idi maika-18 a siglo, nakagun-od ti Pagarian ti Gorkha ti panagkaykaysa ti Nepal. Pinundar ti disnastia a Shah ti Oagarian ti Nepal ken kamaudian a nangbukel ti maysa a pagkakaduaan iti Imperio a Britaniko, babaen dagiti bukodna a premier iti dinastia a Rana. Saan a pulos a nakolonisado ti pagilian ngem nagserbi a kas maysa a manglapped nga estado itipagbaetan ti Imperial a Tsina ken Britaniko nga India. Naipayammo ti Parliamentario a demokrasia idi 1951, ngem namindua a nasuspende babaen dagiti monarko ti Nepal, idi 1960 ken 2005. Ti Sibil a Gubat ti Nepal kadagiti tawen ti 1990 ken dagiti nasapa a tawen ti 2000 ket nagresultaan ti pannakaipatakder ti maysa a sekular a republika idi 2008, ken nangipatingga daytoy iti naudi a morkia ti Hindu iti lubong.

Ti naampon a batay-linteg ti Nepal idi 2015 a ket mangpasingked ti Nepal a kas maysa a sekular a fpederal a parliamentario a republika a nabingbingay kadagiti pito a probinsia. Naawat ti Nepal iti Nagkaykaysa a Pagpagilian idi 1955, ken napirmaan dagiti pannakigayyem a tulag iti India idi 1950 ken ti Republika ti Tattao ti Tsina idi 1960. Mangsangaili ti Nepal ti permanente a sekretariat ti Gunglo ti Abagatan nga para iti Rehional a Pagtitinnulongan (SAARC), a daytoy ket maysa a nagpundar a kameng. Ti Nepal ket maysa pay a kameng ti Di Nailinia a Tignay ken ti Inisiatibo ti Luek ti Bengal. Ti militar ti Nepal ket isu ti maikalima a kadakkelan iti Abagatan nga Asia; daytoy ket nadayeg iti pakasaritaanna iti Gurkha, a naipangpangruna kadagidi gubat ti sangalubonga, ken signipikante daytoy a nagparparawad kadagiti operasion ti panagtalinaay ti kappia ti Nagkaykaysa a Pagpagilian.

Dagiti ladawan[urnosen | urnosen ti taudan]

Dagiti nagibasaran[urnosen | urnosen ti taudan]

  1. ^ "Nepal | Facts, History & News". www.infoplease.com (iti Ingles). Naala idi 29 Hunio 2020.
  2. ^ "Nepal | Culture, History, & People". Encyclopedia Britannica (iti Ingles). Naala idi 29 Hunio 2020.
  3. ^ "नेपालको संविधान २०७२" [Constitution of Nepal 2015] (pdf). 20 Septiembre 2015. Naiyarkibo (PDF) manipud iti kasisigud idi 8 Agosto 2019. Naala idi 16 Hulio 2019 – babaen ti Nepal Law Commission.
  4. ^ Mandal, Bidhi; Nayak, Ravi (9 Hunio 2019). "Why English?". Republica (iti Ingles). Naala idi 17 Abril 2020.
  5. ^ a b 2011 National Census, p. 4.
  6. ^ a b "President Bhandari administers oath of office to Oli". The Rising Nepal. 15 Pebrero 2020. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2020-03-22. Naala idi 17 Abril 2020.
  7. ^ "Newly elected HoR Speaker Agni Sapkota takes oath of office". The Himalayan Times (iti Ingles). 27 Enero 2020. Naala idi 13 Pebrero 2020.{{cite web}}: Panagtaripato ti CS1: url-status (silpo)
  8. ^ "Cholendra Shumsher JB Rana confirmed as Chief Justice". The Himalayan Times (iti Ingles). 1 January 2019. Naala idi 17 Abril 2020.
  9. ^ "History Of Nepal" (iti Ingles). Ministry of Foreign Affairs (Nepal). Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2021-11-10. Naala idi 17 Abril 2020.
  10. ^ The Sugauli Treaty of 1816 rendered moot the degree of independence of Nepal. The sixth point of the treaty directly questions the degree of independence of Nepal. The fact that any differences between Nepal and Sikkim will be "referred to the arbitration of the East India Company" sees Nepal as a semi-independent or a vassal state or tributary of the British empire.
  11. ^ Pormal a pannakabigbig ti Nepal kas maysa anawaya ken naturay nga estado babaen ti Gran Britania.
  12. ^ ""World Population prospects – Population division"". population.un.org. United Nations Department of Economic and Social Affairs, Population Division. Naala idi Nobiembre 9, 2019.
  13. ^ ""Overall total population" – World Population Prospects: The 2019 Revision" (xslx). population.un.org (custom data acquired via website). United Nations Department of Economic and Social Affairs, Population Division. Naala idi Nobiembre 9, 2019.
  14. ^ 2011 National Census, p. 1.
  15. ^ a b c "Report for Selected Countries and Subjects". IMF. Naala idi 15 Abril 2020.
  16. ^ "Gini Index (World Bank Estimate) – Nepal". World Bank. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 8 Hunio 2014. Naala idi 16 Abril 2020.
  17. ^ "Human Development Report 2019" (PDF) (iti Ingles). United Nations Development Programme. 2019. Naala idi 16 Abril 2020.
  18. ^ "CIA – The World Factbook". CIA. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 29 Disiembre 2010. Naala idi 5 Disiembre 2012.

Bibliograpia[urnosen | urnosen ti taudan]

Adu pay a mabasbasa[urnosen | urnosen ti taudan]

  • Shaha, Rishikesh (1992). Ancient and Medieval Nepal. New Delhi: Manohar Publications. ISBN 978-81-85425-69-6.
  • Tiwari, Sudarshan Raj (2002). The Brick and the Bull: An account of Handigaun, the Ancient Capital of Nepal. Himal Books. ISBN 978-99933-43-52-3.
  • Crossette, Barbara (1995). So Close to Heaven: The Vanishing Buddhist Kingdoms of the Himalayas. New York: Vintage. ISBN 978-0-679-74363-7.
  • Dor Bahadur Bista (1967). People of Nepal. Department of Publicity, Ministry of Information and Broadcasting, Government of Nepal. ISBN 978-99933-0-418-0.
  • Murphy, Dervla (1968). The Waiting Land: A Spell in Nepal. Transatlantic Arts. ISBN 978-0-7195-1745-7.
  • Rishikesh Shaha (2001). Modern Nepal: A Political History. Manohar Publishers and Distributors. ISBN 978-81-7304-403-8.
  • Jane Wilson-Howarth (2012). A Glimpse of Eternal Snows: a family's journey of love and loss in Nepal. Bradt Travel Guides, UK. p. 390. ISBN 978-1-84162-435-8.

Dagiti akinruar a silpo[urnosen | urnosen ti taudan]

Dagiti midia a mainaig iti Nepal iti Wikimedia Commons
Pakaammo ti panagbiahe idiay Nepal manipud iti Wikivoyage (iti Ingles)

Gobierno[urnosen | urnosen ti taudan]

Sapasap a pakaammo[urnosen | urnosen ti taudan]