Bietnam

Manipud iti Wikipedia, ti nawaya nga ensiklopedia
Lumaktaw idiay: pagdaliasatan, agbiruk

Nagsasabtan: 16°10′N 107°50′E / 16.167°N 107.833°E / 16.167; 107.833

Sosialista a Republika ti Bietnam
Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam
Wagayway ti Bietnam
Kayarigan ti Bietnam
Wagayway Kayarigan
Napili a pagsasao: Độc lập – Tự do – Hạnh phúc
"Panagwaywayas – Wayawaya – Kinaragsak"
Nailian a kanta: "Tiến Quân Ca"
"Martsa ti Buyot" (umuna aberso)
Lokasion ti  Bietnam  (berde)idiay ASEAN  (kolordapo)  —  [Leyenda]
Lokasion ti  Bietnam  (berde)

idiay ASEAN  (kolordapo)  —  [Leyenda]
Kapitolio Hanoi
21°2′N 105°51′E / 21.033°N 105.850°E / 21.033; 105.850
Kadakkelan a siudad Siudad ti Ho Chi Minh
Opisial a sasao Bietnamis
Dagiti Opisal a sinuratan Alpabeto a Bietnamis
Nagan dagiti umili Bietnamis
Gobierno Nominal a Marxista–Leninista nga agmaymaysa a partido nga estado
Trương Tấn Sang
Nguyễn Tấn Dũng
Nguyễn Sinh Hùng
Trương Hòa Bình
Nguyễn Phú Trọng
Lehislatura Nailian nga Asemblia
Panakabangon
938
2 Septiembre 1945
2 Hulio 1976[1]
15 Abril 1992
Kalawa
• Dagup
 331,210 km2 (127,880 sq mi) (Maika-65)
• Danum (%)
 6.4[2]
Populasion
• Karkulo idi 2011
 87,840,000[3] (Maika-13)
• Densidad
 265/km2 (686.3/sq mi) (Maika-46)
GDP (PPP) Karkulo ti 2012
• Dagup
 $320.874 bilion[4]
• Tunggal maysa a tao
 $3,549[4]
GDP (nominal) Karkulo ti 2012
• Dagup
 $135.411 bilion[4]
• Tunggal maysa a tao
 $1,498[4]
Gini (2008) 35.6[5]
kalalainganna
HDI (2013) steady 0.638[6]
kalalainganna · Maika-121
Kuarta đồng (₫)[7] (VND)
Sona ti oras ICT (Oras ti Indotsina) UTC+7 (UTC+7)
• Kalgaw (DST)
 No DST (UTC+7)
Agmaneho iti kanawan
Kodigo ti panagtawag 84
TLD ti internet .vn
Lokasion ti Bietnam
Mapa ti Indotsina a Peninsula, a mangipakpakita ti Bietnam ken dagiti kaarrubana
  1. Segun ti opisial a nagan ken ti 1992 a Batay-linteg.

Ti Bietnam (Dengngeni/ˌvjɛtˈnɑːm/, /ˌvjɛtˈnæm/), opisial a ti Sosialista a Republika ti Bietnam (Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (Maipanggep iti daytoy nga úni listen)), ket isu ti akin-daya unay a pagilian idiay Indotsina a Peninsula isia Abagatan a daya nga Asia. Adda daytoy ti nakarkulo a 87.8 a riwriw nga agtataeng manipud idi 2011, daytoy ti maika-13 a kaaduan ti populasion a pagilian iti lubong, ken ti maika-8 a kaaduan ti populasion a pagilian ti Asia. Ti nagan ti Bietnam ket maipatarus a kas ti "Abagatan a Biet", ken opisial a naampon idi 1945. Ti pagilian ket nabeddengan babaen ti Tsina iti amianan, ti Laos iti amianan a laud, ti Cambodia iti abagatan a laud, ken ti Baybay Abagatan Tsina iti daya.[8] Ti siudad a kapitoliona ket ti Hanoi manipud idi naikaykaysa iti Amianan ken Abagatan a Bietnam idi 1976.

Dagiti Bietnamis ket nagbalinda a nawaya manipud ti Imperial a Tsina idi 938 AD, kalpasan ti Gubat ti Karayan Bạch Đằng. Dagiti nagsasaruno a Bietnamis a naarian a dinastia ket rimmang-ay idi ti pagilian ket heograpiko ken politikal a nagpadakkel iti Abagatan a daya nga Asia, aginggana idi ti Indotsina a Peninsula ket nakolonisado babaen ti Pransia idi tengnga ti maika-19 a siglo. Ti Umuna a Gubat ti Indotsina ket dimtengan ti panakaiturong ti panakapapanaw dagiti Pranses idi 1954, a nakaibatbatian ti politiko a panakabingbingay ti dua nga estado ti Bietnam, ti Amianan ken Abagatan a Bietnam. Ti suppiat a nagbaetan dagitoy dua a bangir ket kimmaro, nga adda dagiti adu a ganganaet a pannakibibiang, idi las-ud ti Bietnam a Gubat, a nagpatinggaan ti panagballigi ti Amianan a Bietnam idi 1975.

Ti Bietnam idin ket naipagkaykaysa babaen ti maysa a Komunista a gobierno, ngem daytoy ket politikal a naisinsina ken pimmanglaw. Idi 1986, ti gobierno ket nangirugi ti serie kadagiti ekonomiko ken politikal a reporma, a nagirugian ti dalan a panakaikaduaan ti Bietnam kadagiti ekonomia ti lubong.[9] Baaen ti 2000, daytoy ket nakaipatakderen kadagiti kaaduan a diplomatiko a panakibiang kadagiti pagilian. Ti panagkadakkel ti ekomnomiana ket maysa kadagiti kangatuan iti lubong manipud idi 2000,[9] ken segun ti Citigroup, iti kastoy nga idadakkel ket maidisso nga agtultuloy. Ti Bietnam ket adda ti kangatuan a Gapuanan a Pagsurotan ti Sangalubongan a Panagpadakkel kadagiti 11 a kangrunaan nga ekonomia,[10] ken dagiti nagballigi a panagrepormana ti ekonomia ken ti pannakitiponna ti Organisasion ti Sangalubongan a Komersio idi 2007. Nupay kasta, ti pagilian ket agtultuloy nga agsagsagaba kadagitinangato nga agpang ti inekualida ti matgedan, dagiti adu a paggiddiatan ti panagaywan ti salun-at a probision, ken dagiti saan anasayaat a ekualidad ti henero.[11][12][13][14][15]

Dagiti nagibasaran[urnosen | urnosen ti taudan]

  1. ^ Robbers, Gerhard (30 Enero 2007). Ensiklopedia dagiti batay-linteg ti lubong. Infobase Publishing. p. 1021. ISBN 978-0-8160-6078-8. Naala idi 1 Hulio 2011. 
  2. ^ Bietnam - Heograpia. Index Mundi, 12 Hulio 2011. Naala idi 19 Disiembre 2011.
  3. ^ Opisina dagiti Sapasap nga Estadistika. 2011 sosial - estadistika a datos ti ekonomia.
  4. ^ a b c d "Bietnam". Internasional a Pundo ti Panguartaan. Abril 2012. Naala idi 26 Septiembre 2012. 
  5. ^ "Gini Index". World Bank. Naala idi 29 Marso 2013. 
  6. ^ "2014 Human Development Report Summary" (PDF). United Nations Development Programme. 2014. pp. 21–25. Naala idi 27 Hulio 2014. 
  7. ^ "Sosialista a Republika ti Bietnam". Travelsradiate.com. Naala idi 6 Agosto 2011. 
  8. ^ Ti Baybaya Abagatan Tsina ket naibagbaga idiay Bietnam a kas ti Baybay Daya (Biển Đông).
  9. ^ a b "Ti baro a kita ti ekonomia ti Bietnam". BBC News. 18 Oktubre 2004. 
  10. ^ Weisenthal, Joe (22 Pebrero 2011). "3G a Pagpagilian". Businessinsider.com. Naala idi 6 Agosto 2011. 
  11. ^ "Reporta ti Inekualidad ti Bietnam" (PDF). Mekong nga Ekonomika. 2005. Naala idi 7 Nobiembre 2010. 
  12. ^ "Panakaiwarwaras ti Matgedan ti Pamilia – Gini a Pagsurotan". CIA World Factbook, 2008 a datos. Naala idi 27 Nobiembre 2011.
  13. ^ "ScienceDirect – Warnakan dagiti Ekonometriko: Iti panakalungsot dagiti gapuanan ti inekualidad ti sektor ti salun-at nga adda ti pakaipakatan ti inekualidad ti malnutrision idiay Bietnam". Sciencedirect.com. 12 Septiembre 2002. Naala idi 6 Agosto 2011. 
  14. ^ Goodkind, D. (1995). "Rising Gender Inequality in Vietnam Since Reunification". Pacific Affairs. 68 (3): 342–359. doi:10.2307/2761129. 
  15. ^ Gallup, John Luke (2002). "Ti paglakuan a matgedan ti obra ken inekulidad idiay Bietnam idi tatwtawen ti 1990". Ideas.repec.org. Naala idi 7 Nobiembre 2010. 

Adu pay a mabasbasa[urnosen | urnosen ti taudan]

  • Herring, George C. Ti Kaatiddogan a Gubat ti Amerika: Ti Estados Unidos ken Bietnam, 1950–1975 (maika-4 nga edidion, 2001).
  • Jahn GC. 2006. Ti tagtagainep ket saan pay a nalpas. Iti: P. Fredenburg P, Hill B, manmannurat. Ti pannakibinningay ti bagas para iti kappia ken prosperidad iti Kalatakan a Subrehion ti Mekong Subregion. Victoria, Australia: Sid Harta Publishers. p 237–240.
  • Karrnow, Stanley. Bietnam: Ti Maysa aPakasaritaan. Penguin (Saan a Klasiko); Maika-2 nga edision (1 Hunio 1997). ISBN 0-14-026547-3.
  • McMahon, Robert J. Dagiti Nangruna aParikut iti Pakasaritaan ti Bietnam a Gubat: Dagiti Dokumento ken Salaysay (1995).
  • Oxford a Diksionario dagiti Nalaing nga Agadadal, Maika-7 nga edision, Unibersidad ti Oxford a Pagmalditan.
  • Tucker, Spencer, ed., Ensiklopedia ti Bietnam a Gubat (1998) 3 tom. repernsia; ken tipay maysa a tomo a naipabassit nga edision (2001).

Dagiti silpo ti ruar[urnosen | urnosen ti taudan]

Midia a mainaig iti Bietnam iti Wikimedia Commons
Dagiti inadaw a sasao a mainaig iti Bietnam iti Wikiquote (iti Ingles)

Gobierno
Naala manipud iti "https://ilo.wikipedia.org/w/index.php?title=Bietnam&oldid=303214"