Bietnam

Manipud iti Wikipedia, ti nawaya nga ensiklopedia
Darsen a mapan iti pagdaliasatan Darsen a mapan agbiruk

Nagsasabtan: 16°10′N 107°50′E / 16.167°N 107.833°E / 16.167; 107.833

Sosialista a Republika ti Bietnam

Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam
Wagayway ti Bietnam
Wagayway
{{{coat_alt}}}
Kayarigan
Napili a pagsasao: Độc lập – Tự do – Hạnh phúc
"Panagwaywayas – Wayawaya – Kinaragsak"
Nailian a kanta: "Tiến Quân Ca"
"Martsa ti Buyot" (umuna aberso)
Lokasion ti  Bietnam  (berde) idiay ASEAN  (kolordapo)  —  [Leyenda]
Lokasion ti  Bietnam  (berde)

idiay ASEAN  (kolordapo)  —  [Leyenda]

KapitolioHanoi
21°2′N 105°51′E / 21.033°N 105.850°E / 21.033; 105.850
Kadakkelan a siudadSiudad ti Ho Chi Minh
Opisial a sasaoBietnamis
Dagiti Opisal a sinuratanAlpabeto a Bietnamis
Nagan dagiti umiliBietnamis
GobiernoNominal a Marxista–Leninista nga agmaymaysa a partido nga estado
Nguyễn Phú Trọng
Võ Thị Ánh Xuân
Phạm Minh Chính
Vương Đình Huệ
Nguyễn Hòa Bình
LehislaturaNailian nga Asemblia
Panakabangon
938
2 Septiembre 1945
2 Hulio 1976[1]
15 Abril 1992
Kalawa
• Dagup
331,210 km2 (127,880 sq mi) (Maika-65)
• Danum (%)
6.4[2]
Populasion
• Senso idi 2019
96,208,984[3] (Maika-16)
• Densidad
295.0/km2 (764.0/sq mi) (Maika-29)
GDP (PPP)Karkulo ti 2012
• Dagup
$320.874 bilion[4]
• Tunggal maysa a tao
$3,549[4]
GDP (nominal)Karkulo ti 2012
• Dagup
$135.411 bilion[4]
• Tunggal maysa a tao
$1,498[4]
Gini (2008)35.6[5]
kalalainganna
HDI (2013)steady 0.638[6]
kalalainganna · Maika-121
Kuartađồng (₫)[7] (VND)
Sona ti orasUTC+7 (ICT (Oras ti Indotsina) UTC+7)
• Kalgaw (DST)
UTC+7 (No DST)
Pagmanehuankanawan
Kodigo ti panagtawag84
TLD ti internet.vn
Lokasion ti Bietnam
Mapa ti Indotsina a Peninsula, a mangipakpakita ti Bietnam ken dagiti kaarrubana
  1. Segun ti opisial a nagan ken ti 1992 a Batay-linteg.

Ti Bietnam (/ˌvjɛtˈnɑːm/ (Maipanggep iti daytoy nga unidengngen), /ˌvjɛtˈnæm/), opisial a ti Sosialista a Republika ti Bietnam (Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (Maipanggep iti daytoy nga unilisten)), ket isu ti akindaya unay a pagilian iti Peninsula ti Indotsina a Peninsula iti Abagatan a daya nga Asia. Addaan daytoy iti nakarkulo a 87.8 a riwriw nga agtataeng manipud idi 2011, daytoy ti maika-13 a kaaduan ti populasion a pagilian iti lubong, ken ti maika-8 a kaaduan ti populasion a pagilian iti Asia. Ti nagan ti Bietnam ket maipatarus a kas ti "Abagatan a Biet", ken opisial a naampon idi 1945. Ti pagilian ket nabeddengan babaen ti Tsina iti amianan, ti Laos iti amianan a laud, ti Cambodia iti abagatan a laud, ken ti Baybay Abagatan Tsina iti daya.[8] Ti siudad a kapitoliona ket ti Hanoi manipud idi naikaykaysa iti Amianan ken Abagatan a Bietnam idi 1976.

Dagiti Bietnamis ket nagbalinda a nawaya manipud iti Imperial a Tsina idi 938 AD, kalpasan ti Gubat ti Karayan Bạch Đằng. Dagiti nagsasaruno a Bietnamis a naarian a dinastia ket rimmang-ay idi ti pagilian ket heograpiko ken politikal a nagpadakkel iti Abagatan a daya nga Asia, aginggana idi ti Peninsula ti Indotsina ket nakolonisado babaen ti Pransia idi tengnga ti maika-19 a siglo. Ti Umuna a Gubat ti Indotsina ket dimtengan ti pannakaiturong ti pannakapapanaw dagiti Pranses idi 1954, a nakaibatbatian ti politiko a pannakabingbingay ti dua nga estado ti Bietnam, ti Amianan ken Abagatan a Bietnam. Ti suppiat a nagbaetan dagitoy dua a bangir ket kimmaro, nga adda dagiti adu a gangganaet a pannakibibiang, idi las-ud ti Bietnam a Gubat, a nagpatinggaan ti panagballigi ti Amianan a Bietnam idi 1975.

Ti Bietnam idin ket naipagkaykaysa babaen ti maysa a Komunista a gobierno, ngem daytoy ket politikal a naisinsina ken pimmanglaw. Idi 1986, ti gobierno ket nangirugi ti serye kadagiti ekonomiko ken politikal a reporma, a nagirugian ti dalan a pannakaikaduaan ti Bietnam kadagiti ekonomia iti lubong.[9] Babaen idi 2000, daytoy ket nakaipatakderen kadagiti kaaduan a diplomatiko a pannakibiang kadagiti pagilian. Ti panagpadakkel ti ekomnomiana ket maysa kadagiti kangatuan iti lubong manipud idi 2000,[9] ken segun ti Citigroup, agtultuloyto iti kastoy nga idadakkel. Ti Bietnam ket addaan iti kangatuan a Gapuanan a Pagsurotan ti Sangalubongan a Panagpadakkel kadagiti 11 a kangrunaan nga ekonomia,[10] ken dagiti nagballigi a panagrepormana ti ekonomia ken ti pannakitiponna ti Organisasion ti Sangalubongan a Komersio idi 2007. Nupay kasta, ti pagilian ket agtultuloy nga agsagsagaba kadagiti nangato nga agpang ti inekualida ti matgedan, dagiti adu a paggiddiatan ti panagaywan ti salun-at a probision, ken dagiti saan a nasayaat a ekualidad ti henero.[11][12][13][14][15]

Dagiti nagibasaran[urnosen | urnosen ti taudan]

  1. ^ Robbers, Gerhard, ed. (2007). Encyclopedia of World Constitutions [Ensiklopedia dagiti Batay-Linteg iti Lubong] (iti Ingles). Infobase Publishing. p. 1021. ISBN 978-0-8160-6078-8.
  2. ^ "Vietnam Geography Profile 2011". Index Mundi (iti Ingles). Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2012-01-10. Naala idi 19 Disiembre 2011.
  3. ^ Tổng cục Thống kê / General Statistics Office of Vietnam (2020). Kết quả toàn bộ Tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2019 / Completed Results of the 2019 Viet Nam Population and Housing Census (PDF) (iti Bietnamis ken Ingles). Nhà xuất bản Thống kê / Statistical Publishing House. ISBN 978-604-75-1532-5.
  4. ^ a b c d "Vietnam" [Bietnam]. International Monetary Fund (iti Ingles). Abril 2012. Naala idi 26 Septiembre 2012.
  5. ^ "Gini Index". World Bank (iti Ingles). Naala idi 29 Marso 2013.
  6. ^ United Nations Development Programme (2014). "2014 Human Development Report Summary" (PDF) (iti Ingles). pp. 21–25. Naala idi 27 Hulio 2014.
  7. ^ "Socialist Republic of Vietnam – Vietnam" [Sosialista a Republika ti Bietnam – Vietnam]. travelsradiate.com (iti Ingles). Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2011-05-10. Naala idi 6 Agosto 2011.
  8. ^ Ti Baybaya Abagatan Tsina ket naibagbaga idiay Bietnam a kas ti Baybay Daya (Biển Đông).
  9. ^ a b "Vietnam's New-Look Economy" [Ti Baro a Kita ti Ekonomia ti Bietnam]. BBC News (iti Ingles). 18 Oktubre 2004.
  10. ^ Weisenthal, Joe (22 Pebrero 2011). "Forget the BRICS: Citi's Willem Buiter Presents the 11 "3G" Countries that Will Win the Future". Business Insider (iti Ingles). Naala idi 6 Agosto 2011.
  11. ^ Mekong Economics (2005). Vietnam Inequality Report 2005 [Reporta ti Inekualidad ti Bietnam 2005] (PDF) (Reporta).
  12. ^ "Distribution of Family Income – Gini Index" [Pannakaiwarwaras ti Matgedan ti Pamilia – Gini a Pagsurotan]. The World Factbook (iti Ingles). Central Intelligence Agency. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2012-01-03. Naala idi 27 Nobiembre 2011.
  13. ^ Wagstaff, Adam; van Doorslaer, Eddy; Watanabe, Naoko (2003). "On Decomposing the Causes of Health Sector Inequalities with an Application to Malnutrition Inequalities in Vietnam" [Iti Pannakalungsot dagiti Gapuanan ti Inekualidad ti Sektor ti Salun-at nga Adda ti Pakaipakatan ti Inekualidad ti Malnutrision idiay Bietnam]. Journal of Econometrics (iti Ingles). 112 (1): 207–223. doi:10.1016/S0304-4076(02)00161-6.
  14. ^ Goodkind, D. (1995). "Rising Gender Inequality in Vietnam Since Reunification". Pacific Affairs (iti Ingles). 68 (3): 342–359. doi:10.2307/2761129.
  15. ^ Gallup, John Luke (2002). "The Wage Labor Market and Inequality in Viet Nam in the 1990s" [Ti Paglakuan a Matgedan ti Obra ken Inekulidad idiay Bietnam idi Tatwtawen ti 1990]. The World Bank (iti Ingles). Policy Research Working Paper Series 2896. Naala idi 7 Nobiembre 2010.

Adu pay a mabasbasa[urnosen | urnosen ti taudan]

  • Herring, George C. (2001). America's Longest War: The United States and Vietnam, 1950–1975 [Ti Kaatiddogan a Gubat ti Amerika: Ti Estados Unidos ken Bietnam, 1950–1975] (iti Ingles) (Maika-4 nga ed.). McGraw-Hill.
  • Jahn, G. C. (2006). "The Dream is Not yet Over" [Ti Tagtagainep ket Saan pay a Nalpas]. Iti Fredenburg, P.; Hill, B. (dagiti ed.). Sharing Rice for Peace and Prosperity in the Greater Mekong Subregion [Ti Pannakibinningay ti Bagas para iti Kappia ken Prosperidad iti Kalatakan a Subrehion ti Mekong Subregion] (iti Ingles). Victoria, Australia: Sid Harta Publishers. pp. 237–240.
  • Karnow, Stanley (1997). Vietnam: A History [Bietnam: Ti Maysa a Pakasaritaan] (iti Ingles) (Maika-2 nga ed.). New York, N.Y.: Penguin Books. ISBN 0-14-026547-3.
  • McMahon, Robert J. (1995). Major Problems in the History of the Vietnam War: Documents and Essays [Dagiti Nangruna a Parikut iti Pakasaritaan ti Gubat ti Bietnam: Dagiti Dokumento ken Salaysay] (iti Ingles).
  • Tucker, Spencer, ed. (1998). Encyclopedia of the Vietnam War [Ensiklopedia ti Bietnam a Gubat] (iti Ingles). 3 tom. repernsia; ken ti pay maysa a tomo a naipabassit nga edision (2001).

Dagiti akinruar a silpo[urnosen | urnosen ti taudan]

Midia a mainaig iti Bietnam iti Wikimedia Commons
Dagiti inadaw a sasao a mainaig iti Bietnam iti Wikiquote (iti Ingles)

Gobierno
Naala manipud iti "https://ilo.wikipedia.org/w/index.php?title=Bietnam&oldid=374211"