Bietnam
| Sosialista a Republika ti Bietnam Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam
|
||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
|
||||||
| Napili a pagsasao: Độc lập – Tự do – Hạnh phúc "Panagwaywayas – Wayawaya – Kinaragsak" |
||||||
| Nailian a kanta: "Tiến Quân Ca" "Martsa ti Buyot" (umuna aberso) |
||||||
![Lokasion ti Bietnam (berde)idiay ASEAN (kolordapo) — [Leyenda]](/wiki/Papeles:Location_Vietnam_ASEAN.svg) |
||||||
| Kapitolio | Hanoi 21°2′N 105°51′E / 21.033°N 105.850°E |
|||||
| Kadakkelan a siudad | Siudad ti Ho Chi Minh | |||||
| Opisial a sasao | Bietnamis | |||||
| Dagiti Opisal a sinuratan | Bietnamis nga abesedario | |||||
| Nagan dagiti umili | Bietnamis | |||||
| Gobierno | Nominal a Marxista–Leninista nga agmaymaysa a partido nga estado | |||||
| • | Presidente | Trương Tấn Sang | ||||
| • | Kangrunaan a Ministro | Nguyễn Tấn Dũng | ||||
| • | Mangipangulo ti Nailian nga Asemblia | Nguyễn Sinh Hùng | ||||
| • | Pangulo a Hustisia | Trương Hòa Bình | ||||
| • | Sapasap a Sekretario | Nguyễn Phú Trọng | ||||
| Lehislatura | Nailian nga Asemblia | |||||
| Panakabangon | ||||||
| • | Panakawayawayas manipud ti Tsina | 938 | ||||
| • | Panakawayawayas manipud ti Pransia | 2 Septiembre 1945 | ||||
| • | Panagkaykaysa | 2 Hulio 1976[1] | ||||
| • | Agdama a batay-linteg | 15 Abril 1992 | ||||
| Kalawa | ||||||
| • | Dagup | 331,210 km2 (Maika-65) 128,565 sq mi |
||||
| • | Danum (%) | 6.4[2] | ||||
| Populasion | ||||||
| • | 2011 (karkulo) | 87,840,000[3] (Maika-13) | ||||
| • | Densidad | 265/km2 (Maika-46) 683/sq mi |
||||
| GDP (PPP) | 2012 karkulo | |||||
| • | Dagup | $320.874 bilion[4] | ||||
| • | Tunggal maysa a tao | $3,549[4] | ||||
| GDP (nominal) | 2012 karkulo | |||||
| • | Dagup | $135.411 bilion[4] | ||||
| • | Tunggal maysa a tao | $1,498[4] | ||||
| Gini (2008) | 35.6[5] kalalainganna |
|||||
| HDI (2013) |  0.638[6]kalalainganna · Maika-121 |
|||||
| Kuarta | đồng (₫)[7] (VND) | |||||
| Sona ti oras | ICT (Oras ti Indotsina) UTC+7 (UTC+7) | |||||
| • | Kalgaw (DST) | No DST (UTC+7) | ||||
| Pagmanehuan | kanawan | |||||
| Kodigo ti panagtawag | 84 | |||||
| TLD ti internet | .vn | |||||
 Mapa ti Indotsina a Peninsula, a mangipakpakita ti Bietnam ken dagiti kaarrubana
|
||||||
| 1. | Segun ti opisial a nagan ken ti 1992 a Batay-linteg. | |||||
Ti Bietnam (
i/ˌvjɛtˈnɑːm/, /ˌvjɛtˈnæm/), opisial a ti Sosialista a Republika ti Bietnam (Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (
listen)), ket isu ti akin-daya unay a pagilian idiay Indotsina a Peninsula isia Abagatan a daya nga Asia. Adda daytoy ti nakarkulo a 87.8 a riwriw nga agtataeng manipud idi 2011, daytoy ti maika-13 a kaaduan ti populasion a pagilian iti lubong, ken ti maika-8 a kaaduan ti populasion a pagilian ti Asia. Ti nagan ti Bietnam ket maipatarus a kas ti "Abagatan a Biet", ken opisial a naampon idi 1945. Ti pagilian ket nabeddengan babaen ti Tsina iti amianan, ti Laos iti amianan a laud, ti Cambodia iti abagatan a laud, ken ti Baybay Abagatan Tsina iti daya.[8] Ti siudad a kapitoliona ket ti Hanoi manipud idi naikaykaysa iti Amianan ken Abagatan a Bietnam idi 1976.
Dagiti Bietnamis ket nagbalinda a nawaya manipud ti Imperial a Tsina idi 938 AD, kalpasan ti Gubat ti Karayan Bạch Đằng. Dagiti nagsasaruno a Bietnamis a naarian a dinastia ket rimmang-ay idi ti pagilian ket heograpiko ken politikal a nagpadakkel iti Abagatan a daya nga Asia, aginggana idi ti Indotsina a Peninsula ket nakolonisado babaen ti Pransia idi tengnga ti maika-19 a siglo. Ti Umuna a Gubat ti Indotsina ket dimtengan ti panakaiturong ti panakapapanaw dagiti Pranses idi 1954, a nakaibatbatian ti politiko a panakabingbingay ti dua nga estado ti Bietnam, ti Amianan ken Abagatan a Bietnam. Ti suppiat a nagbaetan dagitoy dua a bangir ket kimmaro, nga adda dagiti adu a ganganaet a pannakibibiang, idi las-ud ti Bietnam a Gubat, a nagpatinggaan ti panagballigi ti Amianan a Bietnam idi 1975.
Ti Bietnam idin ket naipagkaykaysa babaen ti maysa a Komunista a gobierno, ngem daytoy ket politikal a naisinsina ken pimmanglaw. Idi 1986, ti gobierno ket nangirugi ti serie kadagiti ekonomiko ken politikal a reporma, a nagirugian ti dalan a panakaikaduaan ti Bietnam kadagiti ekonomia ti lubong.[9] Baaen ti 2000, daytoy ket nakaipatakderen kadagiti kaaduan a diplomatiko a panakibiang kadagiti pagilian. Ti panagkadakkel ti ekomnomiana ket maysa kadagiti kangatuan iti lubong manipud idi 2000,[9] ken segun ti Citigroup, iti kastoy nga idadakkel ket maidisso nga agtultuloy. Ti Bietnam ket adda ti kangatuan a Gapuanan a Pagsurotan ti Sangalubongan a Panagpadakkel kadagiti 11 a kangrunaan nga ekonomia,[10] ken dagiti nagballigi a panagrepormana ti ekonomia ken ti pannakitiponna ti Organisasion ti Sangalubongan a Komersio idi 2007. Nupay kasta, ti pagilian ket agtultuloy nga agsagsagaba kadagitinangato nga agpang ti inekualida ti matgedan, dagiti adu a paggiddiatan ti panagaywan ti salun-at a probision, ken dagiti saan anasayaat a ekualidad ti henero.[11][12][13][14][15]
Dagiti nagibasaran[urnosen | urnosen ti taudan]
- ^ Robbers, Gerhard (30 Enero 2007). Ensiklopedia dagiti batay-linteg ti lubong. Infobase Publishing. p. 1021. ISBN 978-0-8160-6078-8. Naala idi 1 Hulio 2011.
- ^ Bietnam - Heograpia. Index Mundi, 12 Hulio 2011. Naala idi 19 Disiembre 2011.
- ^ Opisina dagiti Sapasap nga Estadistika. 2011 sosial - estadistika a datos ti ekonomia.
- ^ a b c d "Bietnam". Internasional a Pundo ti Panguartaan. Abril 2012. Naala idi 26 Septiembre 2012.
- ^ "Gini Index". World Bank. Naala idi 29 Marso 2013.
- ^ "2014 Human Development Report Summary" (PDF). United Nations Development Programme. 2014. pp. 21–25. Naala idi 27 Hulio 2014.
- ^ "Sosialista a Republika ti Bietnam". Travelsradiate.com. Naala idi 6 Agosto 2011.
- ^ Ti Baybaya Abagatan Tsina ket naibagbaga idiay Bietnam a kas ti Baybay Daya (Biển Đông).
- ^ a b "Ti baro a kita ti ekonomia ti Bietnam". BBC News. 18 Oktubre 2004.
- ^ Weisenthal, Joe (22 Pebrero 2011). "3G a Pagpagilian". Businessinsider.com. Naala idi 6 Agosto 2011.
- ^ "Reporta ti Inekualidad ti Bietnam" (PDF). Mekong nga Ekonomika. 2005. Naala idi 7 Nobiembre 2010.
- ^ "Panakaiwarwaras ti Matgedan ti Pamilia – Gini a Pagsurotan". CIA World Factbook, 2008 a datos. Naala idi 27 Nobiembre 2011.
- ^ "ScienceDirect – Warnakan dagiti Ekonometriko: Iti panakalungsot dagiti gapuanan ti inekualidad ti sektor ti salun-at nga adda ti pakaipakatan ti inekualidad ti malnutrision idiay Bietnam". Sciencedirect.com. 12 Septiembre 2002. Naala idi 6 Agosto 2011.
- ^ Goodkind, D. (1995). "Rising Gender Inequality in Vietnam Since Reunification". Pacific Affairs. 68 (3): 342–359. doi:10.2307/2761129.
- ^ Gallup, John Luke (2002). "Ti paglakuan a matgedan ti obra ken inekulidad idiay Bietnam idi tatwtawen ti 1990". Ideas.repec.org. Naala idi 7 Nobiembre 2010.
Adu pay a mabasbasa[urnosen | urnosen ti taudan]
- Herring, George C. Ti Kaatiddogan a Gubat ti Amerika: Ti Estados Unidos ken Bietnam, 1950–1975 (maika-4 nga edidion, 2001).
- Jahn GC. 2006. Ti tagtagainep ket saan pay a nalpas. Iti: P. Fredenburg P, Hill B, manmannurat. Ti pannakibinningay ti bagas para iti kappia ken prosperidad iti Kalatakan a Subrehion ti Mekong Subregion. Victoria, Australia: Sid Harta Publishers. p 237–240.
- Karrnow, Stanley. Bietnam: Ti Maysa aPakasaritaan. Penguin (Saan a Klasiko); Maika-2 nga edision (1 Hunio 1997). ISBN 0-14-026547-3.
- McMahon, Robert J. Dagiti Nangruna aParikut iti Pakasaritaan ti Bietnam a Gubat: Dagiti Dokumento ken Salaysay (1995).
- Oxford a Diksionario dagiti Nalaing nga Agadadal, Maika-7 nga edision, Unibersidad ti Oxford a Pagmalditan.
- Tucker, Spencer, ed., Ensiklopedia ti Bietnam a Gubat (1998) 3 tom. repernsia; ken tipay maysa a tomo a naipabassit nga edision (2001).
Dagiti silpo ti ruar[urnosen | urnosen ti taudan]
Midia a mainaig iti Bietnam iti Wikimedia Commons
Dagiti inadaw a sasao a mainaig iti Bietnam iti Wikiquote (Ingles)
- Bariweswes ti pagilian manipud ti damdamag ti BBC
- Vietnam a naikabil iti The World Factbook (Ingles)
- Bietnam manipud dagiti Bilioteka ti UCB GovPubs
- Kitaen ti Bietnam iti Proyekto ti Nawaya a Direktorio (Ingles)
- Bietnam idiay Encyclopædia Britannica
Wikimedia Atlas iti Bietnam- Key Panagrang-ay a Panagipadto para iti Bietnam
- Gobierno
- Portal ti Gobierno tiietnam
- Partido Komunista ti Bietnam - opisiala sapot ti pagsaadan (iti Bietnamis)
- Nailian nga Asemblia - lehislatibo a bagi ti Bietnam
- Opisina dagiti Sapasap nga Estadistika
- Ministro ti Ganganaet a Panakibiang
- Pangulo ti Estado ken Kamkameng ti Gabinete
|
||||||||||||||||||||||
.svg)
|
||||||||||||||
- Bietnam
- Dagiti estado a kameng ti Gunglo ti Pagpagilian ti Abagatan a daya nga Asia
- Dagiti komunista nga estado
- Dagiti pagilian a nagbeddengan ti Baybay Abagatan Tsina
- Dagiti agmaymaysa a partido nga estado
- Dagiti sosialista nga estado
- Dagiti pagilian ti Abagatan a daya nga Asia
- Dagiti estado ken teritorio a nabangon idi 1976
- Dagiti estado a kameng ti Nagkaykaysa a Pagpagilian
