Kamatis
| Kamatis | |
|---|---|
| |
| Bunga ti kamatis | |
Taksonomia 
| |
| Pagarian: | Plantae |
| Klado: | Tracheophytes |
| Klado: | Angiospermae |
| Klado: | Eudicotidae |
| Klado: | Asterids |
| Urnos: | Solanales |
| Pamilia: | Solanaceae |
| Henero: | Solanum |
| Sebbangan: | S. lycopersicum
|
| Dua a nagan | |
| Solanum lycopersicum | |
| Kapada a nagan | |
|
Lycopersicon lycopersicum (L.) H. Karst. | |
Ti kamatis ket ti makan, masansan a nalabbasit, a berry ti nightshade Solanum lycopersicum,[2][1] a kadawyan nga ammo a kas ti mula a kamatis. Nagtaud ti sebbangan iti akinlaud nga Abagatan nga Amerika.[2][3] T Nahuatl (pagsasao nga Azteca) a balikas iti tomatl ket isu ti nagtaudan ti Espaniol a balikas iti tomate, nga isu met ti nakaalaan ti balikas nga Ingles iti tomato.[3][4]Daytoy ket naus-usar a kas naimuyongan a makan a mabalin a nagtaud kadagiti indihenio a tattao ti Mehiko.[2][5] Nasarakan dagiti Espaniol ti kamatis manipud iti pannakaiyammoda iti Azteca idi las-ud ti Kolonisasion ti Espaniol iti Kaamerikaan ken inyegda met iti Europa. Manipud iti dayta, naipayammo ti kamatis kadagiti sabali a parte iti nakolonisado nga Europa a lubong idi las-ud ti maika-16 a siglo.[2]
Makmakan ti kamatis kadagiti nadumaduma a waya, makilaw wenno maluto, kadagiti adu a potahe, pagsawsawan, dagiti ensalada, ken dagiti mainum. Bayat a dagiti kamatis ket dagiti bunga — botaniko a maidasig a kas dagiti berry — kadawyanda a maus-usar a kas ramen a nateng wenno sabali a masida.[3]
Adu a naimulmula dagiti nadumaduma a kita ti kamatis kadagiti kalalainganna a klima iti amin a paset iti lubong, ken dagiti inbernadero ket mangipalubos para iti panagpataud kadagiti kamatis iti amin a paset dagiti tiempo iti tawen. Kadawyan nga dumakkel ti mula a kamatis iti 1–3 metro (3–10 ft) iti katayag. Agkalatkatda nga addaan iti nakapsot nga ungkay nga agdalupakpak ken kadawyan a makasapul iti suporta.[2] Dagiti indeterminado a mula kamatis ket dagiti perenial iti patneng a habitatda, ngem maimuyonganda a kas dagiti tinawen. Ti determinado, wenno bassit a mula, dagiti mula ket tinawen nga agsardeng a dumakkel iti naikeddeng a katayag ken agpataud iti maminsan a dagus nga apit. Agdumaduma ti kadakel ti kamatis segun ti kultibar, nga agraman iti sakup iti 0.5–4 pulgada (1.3–10.2 cm) iti kaakaba.[2]
Dagiti nagibasaran
[urnosen | urnosen ti taudan]- ^ a b "Phylogeny".
Molecular phylogenetic analyses have established that the formerly segregate genera Lycopersicon, Cyphomandra, Normania, and Triguera are nested within Solanum, and all species of these four genera have been transferred to Solanum
- ^ a b c d e f "Solanum lycopersicum- Tomato". Encyclopedia of Life. Naala idi Enero 1, 2014.
- ^ a b c "Tomato". Encyclopaedia Britannica. Enero 4, 2018. Naala idi Enero 15, 2018.
- ^ "Tomato". Etymology Online Dictionary. 2018. Naala idi Enero 15, 2018.
- ^ "Tomato History". Naala idi Hulio 27, 2017.
Adu pay a mabasbasa
[urnosen | urnosen ti taudan]- David Gentilcore. Pomodoro! A History of the Tomato in Italy (Columbia University Press, 2010), scholarly history
- Tieman, D; Bliss, P; McIntyre, LM; Blandon-Ubeda, A; Bies, D; Odabasi, AZ; Rodríguez, GR; van der Knaap, E; Taylor, MG; Goulet, C; Mageroy, MH; Snyder, DJ; Colquhoun, T; Moskowitz, H; Clark, DG; Sims, C; Bartoshuk, L; Klee, HJ (5 June 2012). "The Chemical Interactions Underlying Tomato Flavor Preferences". Current Biology. 22 (11): 1035–1039. doi:10.1016/j.cub.2012.04.016. PMID 22633806.
Dagiti akinruar a silpo
[urnosen | urnosen ti taudan]
Dagiti datos a mainaig iti Solanum lycopersicum iti Wikispecies
Dagiti midia a mainaig iti Kamatis iti Wikimedia Commons
 | Daytoy nga artikulo ti biolohia ket pungol. Makatulongka iti Wikipedia babaen ti panagnayon iti daytoy. |