Kitaen ti taudan para iti Karayan Cagayan (Mindanao)

{{para iti|Karayan Cagayan idiay [[Luzon]]|Karayan Cagayan}}

{{Infobox karayan
| name               = Karayan Cagayan de Oro
| name_native        = 
| name_native_lang   = 
| name_other         = 
| name_etymology     = 
| image              = CDOkayak-raft.JPG
| image_size         = 250px
| image_caption      = Panagrakit ti parokpok a dandanum idiay Karayan Cagayan de Oro.
| map                = Cagayan de oro river watershed.png
| map_size           = 140px
| map_caption        = Ti mapa ti labneng ti Karayan Cagayan de Oro a mangipakpakita kadagiti kangrunaan a tributariona.
| pushpin_map        = Mindanao#Filipinas
| pushpin_map_size   = 
| pushpin_map_caption= 
| subdivision_type1  = Pagilian
| subdivision_name1  = [[Filipinas]]
| subdivision_type2  = 
| subdivision_name2  = 
| subdivision_type3  = Rehion
| subdivision_name3  = [[Amianan a Mindanao]] <small>(Rehion X)</small>
| subdivision_type4  = 
| subdivision_name4  = 
| subdivision_type5  = Siudad
| subdivision_name5  = [[Cagayan de Oro]]
| length             = {{pagbaliwen|90|km|mi|abbr=on}} 
| width_min          = 
| width_avg          = 
| width_max          = 
| depth_min          = 
| depth_avg          = 
| depth_max          = 
| discharge1_location= [[Luek Macajalar]]
| discharge1_min     = 
| discharge1_avg     = 
| discharge1_max     = 
| source1            = [[Kabambantayan ti Kitanglad]]
| source1_location   = [[Kabambantayan ti Kalatungan]], [[Bukidnon]], [[Amianan a Mindanao]], [[Filipinas]]
| source1_coordinates= {{coord|7|57|27|N|124|48|57|E|display=inline}}
| source1_elevation  = {{pagbaliwen|2286|m|abbr=on}}
| mouth              = Sabangan ti Karayan Cagayan de Oro
| mouth_location     = [[Luek Macajalar]], [[Cagayan de Oro]], [[Amianan a Mindanao]], [[Filipinas]]
| mouth_coordinates  = {{coord|8|28|56|N|124|38|50|E|display=inline,title}}
| mouth_elevation    = {{pagbaliwen|0|m|abbr=on}}
| progression        = 
| river_system       = 
| basin_size         = {{pagbaliwen|1521|km2|abbr=on}}
| tributaries_left   = 
| tributaries_right  = [[Karayan Kalawaig]], [[Karayan Tagite]], [[Karayan Bubunaoan]]
| custom_label       = 
| custom_data        = 
| extra              = 
}}

Ti '''Karayan Cagayan''', masansan pay a tinawtawagan ti '''Karayan Cagayan de Oro''', ket maysa kadagiti [[karayan]] nga agay-ayus iti akin-amianan a tengnga a paset ti [[isla]] ti [[Mindanao]] idiay [[Filipinas]]. Ti karayan ket agtaud ti danumna idiay [[Kabambantayan ti Kalatungan]] a mabirukan idiay tengnga a paset ti probinsia ti [[Bukidnon]]. Daytoy ket lasatenna dagiti [[Dagiti ili ti Filipinas|ili]] ti [[Talakag, Bukidnon|Talakag]], [[Baungon, Bukidnon|Baungon]] ken [[Libona, Bukidnon|Libona]], ken dagiti maal-alana a tirubutario kadagiti paglasatanna. Daytoy ket kanungpalan nga agayus idiay [[Luek Macajalar]] idiay [[Cagayan de Oro|Siudad ti Cagayan de Oro]] idiay probinsia ti [[Misamis Oriental]].

Ti karayan ket agserbi a kas ti masna a pagbeddengan ti probinsia ti [[Bukidnon]] ken ti [[Iligan|Siudad ti Iligan]] ken ti baetan ti [[Bukidnon]] ken [[Cagayan de Oro|Siudad ti Cagayan de Oro]], a naibatay iti administratibo a bilin nga inted ti awanen a Departamento ti Mindanao ken Sulu idi las-ud ti panagsakop dagiti Amerikano iti [[Filipinas]]. Idiay siudad ti [[Cagayan de Oro]], daytoy ti mangbingay a linia iti baetan dagiti dua a Kongresional a distritona.

Ti Karayan Cagayan ket nadayeg a lugar para iti [[whitewater rafting|panagrakit ti parokpok a danum]] idiay [[Filipinas]] ken inragragpat babaen ti [[Departamento ti Turismo (Filipinas)|Departamento ti Turismo ]] a kas ti kas ti nangruna a pagbisitaan iti [[Cagayan de Oro|Siudad ti Cagayan de Oro]].

== Etimolohia ==
Ti kasisigud a nagan ti karayan ket Karayan Kalambaguasasahan , gapu ti kaadda dagiti kayo ti ''Lambago'' (''[[Hibiscus tiliaceus]]'', ti kameng ti pamilia ti kayo ti ''[[Malvaceae]]'' ng aagtubo laeng kadagiti lugar ti ababa nga altitud kasla dagiti igid ti baybay, igid ti karayan ken dadduma pay a lugar a maabutan dagiti atab)<ref>[http://www.sunstar.com.ph/static/cag/2005/08/26/feat/streaming.through.kalambagohan.s.history.html Streaming through Kalambagohan's history]</ref> kadagiti igid ti karayan. Idi las-ud ti isasangpet dagiti [[Tattao nga Espaniol|Kastila]] idiay [[Cagayan de Oro|Siudad ti Cagayan de Oro]], ti nagan ket nasukatan idi ti Karayan Cagayan.<ref>[http://choicagayandeorocity.blogspot.com/2008/01/history-of-cagayan-de-oro-city-byatty.html Cagayan de Oro: Pakasaritaan]</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.cagayan-de-oro.com/legend.htm |title=Naragsak nga Isasangbay iti Siudad ti Cagayan de Oro: Pakasaritaan ken sarita |access-date=2013-12-19 |archive-date=2008-05-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080518092725/http://www.cagayan-de-oro.com/legend.htm |url-status=dead }}</ref>

Ti nagan ti karayan iti '''Cagayan''' ket nagtaud manipud iti [[Malayo-Polinesio]] a balikas ti ''"Ag"'', a ti kaibuksilanna ket danum. Ti ''"Kagay"'' ket kaibuksilanna ti karayan ken ti ''"Kagayan"'' ket lugar nga addaan iti karayan.<ref>{{Cite web |url=http://heritage.elizaga.net/history/index.html |title=Pakasaritaan ti Cagayan de Oro |access-date=2013-12-19 |archive-date=2019-11-10 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191110064742/http://heritage.elizaga.net/history/index.html |url-status=dead }}</ref>

== Heograpia ==

=== Dalan ===

Ti taudan ti danum ti karayan ket mabirukan idiay [[Kabambantayan ti Kalatungan]], idiay tengnga a paset ti Probinsia ti [[Bukidnon]]. Daytoy ket agayus nga agpa-amianan idiay Siudad ti  Cagayan de Oro iti agarup a 90 kilometro<ref name=cagayan>"Dagiti Nangruna a Labneng ti Karayan iti Filipinas", Inpablaak babaen ti Opisina ti Nailian a Rekurso ti Danum, Oktubre 1976 (p. 12)</ref> sakbay a maatianan idiay [[Luek Macajalar]].

=== Pagatianan a lugar ===

Ti karayan ket agayus iti agarup a kalawa ti 1,521 kuadrado kilometro.<ref name="cagayan" /> Agarup a 80% iti pagatianan a labneng ket mabirukan idiay Probinsia ti [[Bukidnon]] ken ti mabatbati ket idiay [[Iligan|Siudad ti Iligan]] ken [[Cagayan de Oro|Siudad ti Cagayan de Oro]].

=== Dagiti tributario ===

Dagiti kangrunaan a tributario ti Karayan Cagayan de Oro ket dagiti sumaganad:

* Karayan Kalawaig
* Karayan Tagite
* Karayan Bubunaoan
* Karayan Tumalaong

=== Sabangan ===

Ti sabangan ti karayan ket mabirukan idiay [[Cagayan de Oro|Siudad ti Cagayan de Oro]]. Kalpasan ti dalan iti 90-kilometro manipud iti banbantay ti [[Bukidnon]], ti karayan ket kanungpalan a maatianan idiay [[Luek Macajalar]].

== Turismo ==

=== Panagrakit ti parokpok a danum ken Panagkayak ===

[[Papeles:Cagayan river (cdo) white water rafting.JPG|thumb|250px|Panagrakit ti parokpok a danum ken pannagna iti igid ti karayan.]]
Ti panagrakit ti parokpok a danum , panagkayak ken pannagna ti karayan<ref>{{Cite web |url=http://www.kayakdomain.com/ |title=Panagkayak ti parokpok a danum iti KayakDomain.com |access-date=2018-05-01 |archive-date=2016-09-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160926124832/http://www.kayakdomain.com/ |url-status=dead }}</ref> ket maysa kadagiti aktibidad ti turismo a mairagragpat iti karayan. Ti administrasion ti siudad ken ti [[Departamento ti Turismo (Filipinas)|Departamento ti Turismo]] ket nangaramid daytoy a kas ti kangrunaan nga aktibidad ti turismo idiay [[Cagayan de Oro|Siudad ti Cagayan de Oro]].<ref>[http://www.cagayandeoro.gov.ph/?page=tourism&cat=8 Website ti Turismo ti Cagayan de Oro]</ref> Ti pangrugian a punto iti karayan, [[whitewater rafting|panagrakit ti parokpok a danum]] ket adda idiay Baranggay Mambuaya, ti 30-40 minuto a panaglugan manipud iti maitutop a siudad.

Iti kinaudi, ti [[whitewater rafting|panagrakit ti parokpok a danum]] idiay karayan Cagayan ket makagungun-od ti kinadayeg babaen kadagiti napalabas a panawen kalpasan ti panagpadas a panagkarit ti [[whitewater rafting|panagrakit ti parokpok a danum]] ti karayan babaen ni Presidente [[Gloria Macapagal-Arroyo]] ken dagiti nadayeg a personalidad.

== Kitaen pay ==
* [[Cagayan de Oro|Siudad ti Cagayan de Oro]]
* [[Luek Macajalar]]
* [[Bukidnon]]

== Dagiti nagibasaran ==
{{Reflist}}

== Dagiti akinruar a silpo ==
{{Commonscat-inline|Cagayan River (Cagayan de Oro)}}

{{Dagiti nangruna a sistema ti karayan ti Filipinas}}

{{DEFAULTSORT:Cagayan (Cagayan De Oro)}}
[[Kategoria:Dagiti karayan ti Filipinas]]