Masna a Parke ti Bicol
| Masna a Parke ti Bicol | |
|---|---|
Kategoria II ti IUCN (nailian a parke) | |
 Ti masna parke iti igid ti paset ti Bitukang Manok ti Pan-Philippine Highway | |
.svg)  Lokasion idiay Filipinas | |
| Lokasion | Camarines Norte kenCamarines Sur, Filipinas |
| Kaasitgan a siudad | Naga |
| Nagsasabtan | 13°55′32″N 122°58′17″E / 13.92556°N 122.97139°ENagsasabtan: 13°55′32″N 122°58′17″E / 13.92556°N 122.97139°E |
| Kalawa | 5,201 ektaria (12,850 acre) |
| Nabangon | Pebrero 13, 1934 (Nailian a parke) Disiembre 29, 2000 (Masna a parke) |
| Mangituray a bagi | Departamento ti Enbironmento ken dagiti Masna a Rekurso |
Ti Masna a Parke ti Bicol ket ti maysa a nasalakniban a lugar iti Filipinas a mabirukan iti Rehion ti Bicol iti akin-abagatan a Luzon. Daytoy ket sakkawenna ti kabambantayan a pagbeddengan a pagbaetan dagiti probinsia ti Camarines Norte ken Camarines Sur iti akin-amianan nga interior ti Peninsula ti Bicol. Immuna a nairangarang a nailian a parke a mangsakop iti 4,225 ektaria (10,440 acre) idi Pebrero 13, 1934 babaen ti Proklamasion Blng. 657 ni Gobernador Heneral Frank Murphy, kanungpalan a naipadakkel ti Nailian a Parke ti Bicol iti agdama a kalawana iti 5,201 ektaria (12,850 acre) babaen kadagiti enimienda a naaramid iti Proklamasion Blng. 655 a pinirmaan babaen ni Presidente Manuel Luis Quezon idi Disiembre 23, 1940.[1][2] Naidasig manen ti lugar a kas masna a parke idi Disiembre 29, 2000 babaen ti birtud ti Proklamasion Blng. 43 babaen ni Presidente Joseph Estrada.[3]
Heograpia
[urnosen | urnosen ti taudan]
Ti Masna a Parke ti Bicol ket maiwarwaras iti ballasiw dagiti ili ti Camarines Norte iti Basud ken Mercedes, ken dagiti ili ti Camarines Sur iti Sipocot ken Lupi. Daytoy ket mabirukan iti kangato iti 536 metro (1,759 ft) iti ngato ti pantar ti baybay ken beddengan babaen ti Karayan Tuaca iti amianan, dagiti taltalon iti Sipocot ken Lupi iti abagatan, dagiti karayan ti Tuaca ken Pulantuna iti laud, ken dagiti bakir ti Mercedes iti daya.[1] Mabirukan iti agarup a 330 kilometro (210 mi) iti abagatan a daya manipud iti Manila, ti parke nalatak nga ammo para iti Bitukang Manok, ti maysa nga agpulipol a kalsada iti uneg ti parke a mangbukel iti parte ti Pan-Philippine Highway (AH26) aginggana iti Naga ken Legazpi, dagiti kadakkelan a siudad ti rehion.
Ti parke ket ballasiwen dagiti lima a karayan ken dagiti sangapulo ket maysa a waig nga agatian iti Karayan Bicol.[1] Daytoy ket aglaon kadagiti masna a paglaguyan, dagiti pagpiknikan a lugar, parke ken dagiti lugar a pagkampuan, dagiti masna a pagnaan, dagiti paglinongan, ken dagiti botanikal ken soolohikal a hardin.[1] Adda pay dagiti bassit a bilang dagiti pagtaengan iti pagbeddengan ti parke nga addaan iti dagup a populasion iti 9,802 idi 1991, ti kadakkelan ket ti Tuaca ken San Pascual iti Basud, Villazar iti Sipocot, ken Sooc iti Lupi.[1]
Biodibersidad
[urnosen | urnosen ti taudan]Sakupen ti parke dagiti ad-adu ngem tallo pulo a porsiento iti nabati a dagup ti lugar ti a katuduan a bakir iti Filipinas. Daytoy ket buklen ti 741 ektaria (1,830 acre) iti birhen a bakir, 1,321 ektaria (3,260 acre) iti tidda a bakir ken 412 ektaria (1,020 acre) iti naimula a bakir.[1] Ti parke ket kaaduan kadagiti kayo nga apitong, ken dagiti pay yakal, puraw a lauan, bagtikan, guijo, dalingdingan, hagakhak, narig, ken nalabbasit a lauan. Daytoy ket mangsuporta pay kadagiti sebbangan ti kayo ti anaaw a kas ti kaong, anaaw Albert, anaaw-kawayan ken anahaw. Dagiti sabali pay a flora a mabirukan iti parke ket ti kamagong, molave, dita, magabuyo, malaikmo, almaciga, bulong-puso, hauili, balobo, catmon, malugai ken tibig.[1]
Dinokumentuan pay ti Nailian a Museo dagiti sumaganad a sebbangan ti ayup idi 1991: ti bao ti bakir ti Filipinas, Geoffroy's rousette, Malay civet, palm civet, kurarapni ti parbangon ti Filipinas, atiddog ipus a makake ti Filipinas, red junglefowl, king quail, brahminy kite, berde nga imperial a pagaw, Akindaya a kullaaw ti ruot, black-naped oriole, snowy egret, South American cane toad, higante a tukat ti Bisaya, Tokay gecko, ken dagiti nadumaduma a sebbangan dagiti uleg ken dagiti alutiit.[1]
Dagiti pangta
[urnosen | urnosen ti taudan]Makasango ti Masna a Parke ti Bicol kadagiti pangta manipud iti di legado a panagtarikayo, panagurnong iti sungrod a kayo, panagpataud iti uging ken ti aktibidad ti tao.[1] Idi 1992, iti pannakaipasa ti National Integrated Protected Areas System Act (NIPAS), dagiti pamilia iti dagup a 738 ket napapanaw iti parke ken naiyakarda kadagiti lugar idiay Labo ken Camarines Sur. Dagiti balayda, kaaduan iti igid ti highway, ken rinebba ken napanawan dagiti apit ken talonda. Nupay kasta, segun iti maysa a reporta idi 2009 manipud iti Departamento ti Internasional Panagrang-ay iti Nagkaykaysa a Pagarian, adda pay laeng dagiti di legado a panagsanay ken dagiti pagtaengan ken 7.6 kuadrado kilometro (2.9 sq mi) laengen ti nabati a bakir iti parke.[4] Idi 2013, ti Departamento ti Enbironmento ken dagiti Masna a Rekurso para iti Rehion ti Bicol ket nagbilin iti pannakairikep dagiti aktibidad ti tao nga agraman iti dagup a panagiparit iti panagtarikayo ken naitakder ti maysa a timpuyog para iti di legado a panagtarikayo a kas parte ti National Greening Progra ti gobierno. Mangigandat pay ti programa a mangimula kadagiti 1.5 a bilian a kayo manipud idi 2011 aginggana idi 2016.[4]
Pagserrekan
[urnosen | urnosen ti taudan]Nalaka a maserrekan ti parke manipud iti Pan-Philippine Highway (AH26) nga agtaray iti tengnga ti parke. Sakbay idi naluktan ti Andaya Highway idi 2003, daytoy idi ti kangrunaan a highway a mangikapet ti Manila iti Naga ken Legazpi ken iti pay Visayas ken Mindanao ken lumabas iti Daet ken dagiti sabali nga ili ti igid ti baybay ti Camarines Norte. Ti parke ket 46 kilometro (29 mi) iti amianan manipud iti Eropuerto ti Naga ken agarup a 18 kilometro (11 mi) iti abagatan manipud iti Daet ken ti Eropuerto ti Bagasbas.
Kitaen pay
[urnosen | urnosen ti taudan]Dagiti nagibasaran
[urnosen | urnosen ti taudan]- ^ a b c d e f g h i Nepal, Sanjay K. & Weber, Karl E. "Managing Protected Areas Under Conditions of Conflict: Selected Case Studies from China, Myanmar, Nepal, Philippines and Thailand" (PDF). Asian Institute of Technology: Bangkok. Naiyarkibo manipud iti kasisigud (PDF) idi 2014-10-15. Naala idi Oktubre 10, 2014.
- ^ "G.R. No. L-16667". Arellano Law Foundation. Naala idi Oktubre 10, 2014.
- ^ "Region 5 – Protected Areas". Department of Environment and Natural Resources Biodiversity Management Bureau. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi Oktubre 14, 2014. Naala idi Oktubre 10, 2014.
- ^ a b "DENR mulls park closure to human activities for forest defense". Bayanihan.org. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2014-10-18. Naala idi Oktubre 10, 2014.