Masna a Parke ti Akin-amianan a Negros
| Masna a Parke ti Akin-amianan a Negros | |
|---|---|
Kategoria II ti IUCN (nailian a parke) | |
 Ti Karayan Himoga-an iti Sagay, parte ti Masna a Parke ti Akin-amianan a Negros | |
.svg)  Lokasion idiay Filipinas | |
| Lokasion | Negros Occidental, Filipinas |
| Kaasitgan a siudad | Bacolod |
| Nagsasabtan | 10°38′00″N 123°13′00″E / 10.63333°N 123.21667°ENagsasabtan: 10°38′00″N 123°13′00″E / 10.63333°N 123.21667°E |
| Kalawa | 80,454.5 ektaria (198,807 acre) |
| Nabangon | Abril 28, 1935 (Reserba ti bakir) Agosto 15, 2005 (Masna a parke) |
| Mangituray a bagi | Departamento ti Enbironmento ken dagiti Masna a Rekurso |
Ti Masna a Parke ti Akin-amianan a Negros ket ti maysa a nasalakniban a lugar iti Filipinas a mabirukan iti rehion ti akin-amianan a kabambantayan a bakir ti isla ti Negros iti Visayas. Daytoy ket naiwarwaras kadagiti lima nga ili ken dagiti innem a siudad iti probinsia ti Negros Occidental ken ti kadakkelan a pagbibingayan ti danum ti probinsia ken ti taudan ti danum dagiti sangapulo ket pito nga ili ken siudad a mairaman ti lugar ti metropolitano ti Bacolod.[1] Ti parke ket immuna a naitakder a kas maysa a reserba ti bakir a gumay-at iti 107,727 ektaria (266,200 acre) idi Abril 28, 1935 babaen ti Tignay ti Administratibo Blng. 789 a pinirmaan babaen ni Gobernador-Heneral Frank Murphy.[2] Idi Agosto 7, 1946, naipabassit ti Reserba ti Bakir ti Akin-amianan a Negros iti agdama a kalawana iti 80,454.5 ektaria (198,807 acre) babaen ti panagpirma iti Proklamasion Blng. 798 babaen ni Presidente Manuel Roxas.[2][3] Idi 2005, ti nasalakniban a lugar ket nabaliw iti masna a parke babaen ti National Integrated Protected Areas System (NIPAS) Act babaen ti birtud ti Proklamasion Blng. 895 a pinirmaan babaen ni Presidente Gloria Arroyo.[3]
Heograpia
[urnosen | urnosen ti taudan]Mabirukan ti Masna a Parke ti Akin-amianan a Negros iti agarup a 40 kilometro (25 mi) iti daya-amianan a daya ti Bacolod, ti kadakkelan a siudad ken ti kapitolio ti Negros Occidental. Daytoy ket sakupenna ti tingkag nga interior ti isla ken gumay-at kadagiti siudad ken ili ti Murcia, Salvador Benedicto, Talisay, Silay, Enrique B. Magalona, Victorias, Cadiz, Sagay, Toboso, Calatrava and San Carlos iti asideg a pagbeddengan ti probinsia ti Negros Oriental.[1] Ti parke ket naipatengnga iti Bantay Mandalagan ken Bantay Silay a dagiti duog a tubo ti bakir ket sumurok a 1,000 metro (3,300 ft).[1] Dagiti sekondario a bakir ket mabirukan kadagiti akinbaba a bakras a ballasiwen babaen dagiti uppat a nangruna a sistema ti karayan iti Malogo, Imbang, Himoga-an ken Bago.[1]
Iti dagup a kalawa iti 80,454.5 ektaria (198,807 acre), ti laeng 16,687 ektaria (41,230 acre) iti bakir ti natidda a dagitoy ket pitopulo ket lima a porsiento ket nangruna a duog a tubo ken duapulo ket lima a porsiento ket sekondario.[1] Uppat a pulo ket walo a porsiento iti parke ket sakupen ti tao nga iturayan ti ladawan ti daga iti 40,133 ektaria (99,170 acre) kadagiti daga ti talon ken 512 ektaria (1,270 acre) kadagiti lugar ti pagtaengan.[1]
Biodibersidad
[urnosen | urnosen ti taudan]Maitagikua ti parke iti Bioheograpiko a Rehion ti Negros–Panay.[1] Daytoy ket maysa kadagiti dua a nabati a tanap dagiti bakir iti isla ti Negros, ti sabali ket ti lugar ti pagbibingayan ti danum ti Dumaguete iti Bantay Talinis iti akin-abagatan a patingga ti isla ti Negros Oriental.
Ti parke ket habitat iti nangruna a fauna a mairaman ti naturikan nga ugsa ti Bisaya, natukaktukak a baboy ti Bisaya, labus-likud a paniki ti Filipinas, ken ti madangran a Negros shrew.[1]
Adda dagiti nadokumentuan a bilang ti endemiko ken naipangta a sebbangan dagiti billit[2] iti parke, a mairaman ti kalaw ti Bisaya, agdardara-puso ti Negros, puraw-payak a cuckooshrike, flame-templed babbler, white-throated jungle flycatcher, Visayan flowerpecker ken green-faced parrotfinch.[2]
Ti flora a nadokumentuan iti kaunegan ti parke ket maraman dagiti sebbangan ti natangken a kayo (Dipterocarps), ken dagiti pay anaaw, dagiti orkidia, dagiti bassit a kato ken dagiti kayo a makaagas.[2] Adda dagiti manmano a sebbanga ti kayo a cyca (lokal a tinawtawagan iti pitogo), mabalin a Cycas vespertilio, a naikeddeng a sibibiag a posil manipud kadagiti panawen ti dinosauro. Adda pay iti sabali a prejistoriko a flora iti parke a kas dagiti pako akayo ken ti pay nasalakniban nga Agathis philippinensis, (lokal nga ammo kas almaciga).
Kaudian a paspasamak
[urnosen | urnosen ti taudan]Idi Mayo 2014, dagiti opisial ti ili ti Salvador Benedicto ket nangitedda iti singasing iti Departamento ti Enbironmento ken dagiti Masna a Rekurso para iti panagbaliw iti 500 ektaria (1,200 acre) iti parke iti kaunegan ti ili iti a mabalin a maiyakar iti agtagikua ken mabalin a mausar a daga ken tapno maluktan ti lugar para kadagiti agpuonan ken dagiti turista.[4] Maikeddeng ti Salvador Benedicto a kas ti "Kapitolio ti Kalgaw ti Negros Occidental" a dagiti kayo ti pino ket nailiniada kadagiti nangruna a highway ken dagiti dua pagkatlo iti intero nga ili ket adda iti kaunegan ti parke. Ti Representatibo ti Negros Occidental, ni Julio Ledesma IV ket nangipaay pay iti papeles a mangsukimat a mangpartuat iti 200 nga ektaria a sitio ti ili manipud itinaisingasing a 500 nga ektaria a tagikua tu gobierno.[4] Nupay kasta, di nagkayat ni Gobernador Alfredo Marañon iti dayta a kapanunotan a kumalamikam iti nasalakniban a lugar ken imbes ket a nangidaton iti panagbaliw kadagiti lugar iti maitutop a lugar iti ili iti maysa a sitio ti ili.[4]
Dagiti nagibasaran
[urnosen | urnosen ti taudan]- ^ a b c d e f g h "Northern Negros Natural Park (NNNP)". Philippine Biodiversity Partnerships. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2015-06-01. Naala idi Oktubre 11, 2014.
- ^ a b c d e "PH062 – North Negros Natural Park". BirdLife International. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2016-03-04. Naala idi Oktubre 11, 2014.
- ^ a b "Proclamation No. 895, s. 2005". Official Gazette of the Republic of the Philippines. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2016-10-13. Naala idi Oktubre 11, 2014.
- ^ a b c "Northern Negros town wants piece of natural park". Philippine Daily Inquirer. Naala idi Oktubre 11, 2014.