Pe̍h-ōe-jī

Manipud iti Wikipedia, ti nawaya nga ensiklopedia
Pe̍h-ōe-jī
Romanisasion ti Simbaan
Ti wadan ti teksto ti pe̍h-ōe-jī
Kita
Alpabeto a Latin (nabaliwan)
SasaoAkin-abagatan a Min
Amoy
Taiwanes
NagpartuatWalter Henry Medhurst
Elihu Doty
John Van Nest Talmage
Panawen
Tawtawen ti 1830–agdama
Sistema ti annak
TLPA
Sistema ti Romanisasion ti Taiwanes

Ti Pe̍h-ōe-jī (pannakabalikas [peʔ˩ ue˩ dzi˨] (Maipanggep iti daytoy nga unidengngen), naipangyababaan iti POJ, literal a bernakular a panagsurat, ammo pay a kas ti Romanisasion ti Simbaan) ket maysa nga orthograpia nga inus-usar iti panagsurat kadagitikaruay ti Insik nga Akin-amianan a Min, a naisangayan iti Taiwanes nga Akin-amianan a Min ken Amoy Hokkien. Daytoy ket inparang-ay babaen dagiti Akinlaud a misionario wa nagtrabtrbaho kadagiti diaspora tiInsik idiay Abagatan a daya nga Asia idi maika-19 a siglo ken pinasayaat babaen dagiti misionario a nagtrabtrabaho idiay Xiamen ken Tainan, daytoy ket agusar iti nabaliwan nga alpabeto a Latin ken dagiti nadumaduma a diakritiko tapno mangirepresenta ti naisasao a pagsasao. Kalpasan ti immuna a panagballigi idiay Fujian, ti POJ ket nagbalin nga adu a naus-usar idiay Taiwan ken, idi tengnga ti maika-20 a siglo, addaan idin dagiti agarup a 100,000 pa tattao a literado iti POJ. Adda dagiti adu a gatad ti napataud iti daytoy a sinuratan iti naimaldit a material, relihiouso ken sekular, a mairaman ti immuna a diario ti Taiwan, ti Damdamag ti Simbaan ti Taiwan.

Iti panagturay ti Hapon ti Taiwan (1895–1945) napasardeng daytoy iti pannakausar ken ti Pe̍h-ōe-jī ket nakasango kadagiti adu pay a panangigawid idi las-ud ti panawen ti linteg militar ti Kuomintang (1947–1987). Idiay Fujian, bimmassit ti panagusar kalpasan ti pannakabangon ti Republika ti Tattao ti Tsina (1949) ken idi nasapa a maika-21 a siglo ti sistema ket saanen a kadawyan a maus-usar idiay. Dagiti Kristiano a taga-Taiwan, dagiti saan a patneng nga agad-adal iti Akin-abagatan a Min, ken dagiti managayat a patneng nga agsasao idiay Taiwan ket isuda dagiti agtultuloy nga agus-usar ti Pe̍h-ōe-jī. Ti napno a patneng a suporta ti kompiuter ket naparang-ay idi 2004, ken dagiti agar-aramat ket mabalindan nga awagan dagiti kita ti letra, dagiti pamay-an ti panagikabil, ken dagiti adu nga online a diksionario. Adda metten dagiti rimmuar a kasupiat a sistema ti panagsurat, ken adda agdana a debato iti kaunegan ti tignay ti nailian a dila ti Taiwanese no ania koma a sistema ti mausar. Dagiti bersion ti pe̍h-ōe-jī ket naaramiden para kadagiti nadumaduma a karuay ti Insik, a mairaman ti Hakka ken Teochewnga Akin-abagatan a Min.

Nagan[urnosen | urnosen ti taudan]

Pe̍h-ōe-jī
Tradisional nga Insik白話字
Napalaka nga Insik白话字
Hokkien a POJPe̍h-ōe-jī
Literal a kaibuksilanBernakular a panagsurat

Ti kayat a sawen ti nagan a pe̍h-ōe-jī (napalaka nga Insik: 白话字; tradisional nga Insik: 白話字) ket "bernakular a panagsurat", a daytoy ket dagiti naisurat a karakter ket mangirepresenta iti inaldaw nga insasao a pagsasao.[1] Ngem ti nagan a bernakular a panagsuratket mabalin pay a maipakat kadagiti adu a kita ti panagsurat, ti romanisado ken naibatay iti karakter, ti termino a pe̍h-ōe-jī ket kadawyan a maitunos iti isitema ti romanisasion ti Akin-abagatan a Min a pinarang-ay babaen dagiti Presbiteriano a misionario iidi maika-19 a siglo.[2]

Dagiti nagibasaran[urnosen | urnosen ti taudan]

  1. ^ Klöter (2005), p. 90.
  2. ^ Klöter (2002), p. 1.

Dagiti akinruar a silpo[urnosen | urnosen ti taudan]

Dagiti midia a mainaig iti Pe̍h-ōe-jī iti Wikimedia Commons