Pe̍h-ōe-jī
| Pe̍h-ōe-jī Romanisasion ti Simbaan | |
|---|---|
 Ti wadan ti teksto ti pe̍h-ōe-jī | |
| Kita | Alpabeto a Latin (nabaliwan)
|
| Sasao | Akin-abagatan a Min |
| Nagpartuat | Walter Henry Medhurst Elihu Doty John Van Nest Talmage |
Panawen | Tawtawen ti 1830–agdama |
Sistema ti annak | TLPA Sistema ti Romanisasion ti Taiwanes |
Ti Pe̍h-ōe-jī (pannakabalikas [peʔ˩ ue˩ dzi˨] (
dengngen), naipangyababaan iti POJ, literal a bernakular a panagsurat, ammo pay a kas ti Romanisasion ti Simbaan) ket maysa nga orthograpia nga inus-usar iti panagsurat kadagitikaruay ti Insik nga Akin-amianan a Min, a naisangayan iti Taiwanes nga Akin-amianan a Min ken Amoy Hokkien. Daytoy ket inparang-ay babaen dagiti Akinlaud a misionario wa nagtrabtrbaho kadagiti diaspora tiInsik idiay Abagatan a daya nga Asia idi maika-19 a siglo ken pinasayaat babaen dagiti misionario a nagtrabtrabaho idiay Xiamen ken Tainan, daytoy ket agusar iti nabaliwan nga alpabeto a Latin ken dagiti nadumaduma a diakritiko tapno mangirepresenta ti naisasao a pagsasao. Kalpasan ti immuna a panagballigi idiay Fujian, ti POJ ket nagbalin nga adu a naus-usar idiay Taiwan ken, idi tengnga ti maika-20 a siglo, addaan idin dagiti agarup a 100,000 pa tattao a literado iti POJ. Adda dagiti adu a gatad ti napataud iti daytoy a sinuratan iti naimaldit a material, relihiouso ken sekular, a mairaman ti immuna a diario ti Taiwan, ti Damdamag ti Simbaan ti Taiwan.
Iti panagturay ti Hapon ti Taiwan (1895–1945) napasardeng daytoy iti pannakausar ken ti Pe̍h-ōe-jī ket nakasango kadagiti adu pay a panangigawid idi las-ud ti panawen ti linteg militar ti Kuomintang (1947–1987). Idiay Fujian, bimmassit ti panagusar kalpasan ti pannakabangon ti Republika ti Tattao ti Tsina (1949) ken idi nasapa a maika-21 a siglo ti sistema ket saanen a kadawyan a maus-usar idiay. Dagiti Kristiano a taga-Taiwan, dagiti saan a patneng nga agad-adal iti Akin-abagatan a Min, ken dagiti managayat a patneng nga agsasao idiay Taiwan ket isuda dagiti agtultuloy nga agus-usar ti Pe̍h-ōe-jī. Ti napno a patneng a suporta ti kompiuter ket naparang-ay idi 2004, ken dagiti agar-aramat ket mabalindan nga awagan dagiti kita ti letra, dagiti pamay-an ti panagikabil, ken dagiti adu nga online a diksionario. Adda metten dagiti rimmuar a kasupiat a sistema ti panagsurat, ken adda agdana a debato iti kaunegan ti tignay ti nailian a dila ti Taiwanese no ania koma a sistema ti mausar. Dagiti bersion ti pe̍h-ōe-jī ket naaramiden para kadagiti nadumaduma a karuay ti Insik, a mairaman ti Hakka ken Teochewnga Akin-abagatan a Min.
Nagan
[urnosen | urnosen ti taudan]| Pe̍h-ōe-jī | |||||||||||||||||||||||||||||
| Tradisional nga Insik | 白話字 | ||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Napalaka nga Insik | 白话字 | ||||||||||||||||||||||||||||
| Hokkien a POJ | Pe̍h-ōe-jī | ||||||||||||||||||||||||||||
| Literal a kaibuksilan | Bernakular a panagsurat | ||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||
Ti kayat a sawen ti nagan a pe̍h-ōe-jī (napalaka nga Insik: 白话字; tradisional nga Insik: 白話字) ket "bernakular a panagsurat", a daytoy ket dagiti naisurat a karakter ket mangirepresenta iti inaldaw nga insasao a pagsasao.[1] Ngem ti nagan a bernakular a panagsuratket mabalin pay a maipakat kadagiti adu a kita ti panagsurat, ti romanisado ken naibatay iti karakter, ti termino a pe̍h-ōe-jī ket kadawyan a maitunos iti isitema ti romanisasion ti Akin-abagatan a Min a pinarang-ay babaen dagiti Presbiteriano a misionario iidi maika-19 a siglo.[2]
Dagiti nagibasaran
[urnosen | urnosen ti taudan]- ^ Klöter (2005), p. 90.
- ^ Klöter (2002), p. 1.
Dagiti akinruar a silpo
[urnosen | urnosen ti taudan]
Dagiti midia a mainaig iti Pe̍h-ōe-jī iti Wikimedia Commons
 | Daytoy nga artikulo ket pungol. Makatulongka iti Wikipedia babaen ti panagnayon iti daytoy. |